Psikolojik Danışmanlar Tarafından Gerçekleştirilen Kariyer Danışmanlığı Uygulamaları
Küreselleşen dünyada; eğitim uygulamalarında meydana gelen hızlı değişim; yeni uygulamaları da beraberinde getirmiştir. Kişilerin; kariyer geliştirme sorunları; kariyerlerini yönetme ve planlama ihtiyacı; değişen koşullarla birlikte ortaya çıkmıştır. Psikolojik Danışmanlığın bir alt uzmanlık alanı olan Kariyer Danışmanlığı; bireylere; kariyer hedeflerine ulaşmaları için profesyonel yardım sağlamayı hedeflemiştir. Bu sayede bireyler; kendi kişisel özelliklerine uygun kariyer yollarını çizmektedirler. Sağlıklı bir kariyer gelişim süreci için profesyonel yardım alınması; meslek yaşamlarında mutlu bireylerin oluşması için gerekmektedir.
Ülkemizde; Psikolojik Danışmanlık hizmetlerinin birçok uygulama alanı olmasına karşın; Okul Psikolojik Danışmanlığı kapsamında gerçekleştirilen faaliyetler; özellikle de mesleki rehberlik faaliyetleri oldukça önemli bir yere sahiptir. Mesleki Rehberlik çalışmalarını da kapsayan Kariyer Danışmanlığı uygulamaları Okul Psikolojik Danışmanlarının; bireylere mesleki gelişimleri için profesyonel yardım sağladıkları bir alan olarak kendini göstermiştir.
Kariyer Danışmanlığı; bireylere kendilerini tanıyarak potansiyellerini keşfetmeleri imkanını sunan; meslek seçimleri için yardım sağlamanın hedeflendiği profesyonel bir süreç olarak tanımlanabilir. Kariyer Danışmanları; bireylerde potansiyellerini keşfetmeleri için ufuk açmayı ve kişisel fırsatlarını görmeleri için farkındalık geliştirmeyi hedef edinmişlerdir. Ayrıca bireylere; eğitim olanakları; alternatif kariyer basamakları ve kariyer basamaklarında ilerlerken izleyecekleri stratejiler hakkında profesyonel yardım sunmaktadır. (1)
Bir kariyer danışmanı olarak; öncelikle bireyin değerlendirilmesi basamağının en önemli aşama olduğunu düşünüyorum. Sağlıklı bir bireysel değerlendirmenin; kişilerin mesleki açıdan güçlü ve zayıf yönlerini görmeleri için önemli bilgileri bizlere sunduğu açıktır. Bu aşamada; “Mesleki Yönelim Envanteri”; “Mesleki Tutum Envanteri”; “Mesleki İlgi Envanteri” gibi standart ölçeklerden yararlanarak bireysel analizler gerçekleştirmekteyiz. Bireysel analizin sağlıklı bir biçimde gerçekleştirilmesi; kişisel özelliklerin bilinmesi ve bu sayede kariyer hedeflerinin belirlenmesi açısından büyük önem taşımaktadır.
Bir diğer aşama da kişinin kariyer fırsatlarının değerlendirilmesidir. Kariyer fırsatlarının neler olduğu konusunda görüşme tekniklerinden yararlanarak Bireysel Psikolojik Danışmanlık sürecinde bilgi almaktayız. Alınan bilgilerin ışığında alternatif fırsatları da sunarak fırsatlar konusunda farkındalık geliştirilmesi çalışması yürütülmektedir. Fırsatlar konusunda farkındalık kazanılması hedeflerin net olarak belirlenmesi için gereklidir.
Bireylere sunulan kariyer danışmanlığı sürecinde hedef belirlenmesi; bireylerin planlarını oluştururken hangi kariyer yolunu takip edeceklerini görmeleri için oldukça önemlidir. Hedeflerin görüşme sürecinde net olarak ortaya konulması varılacak noktanın ne olduğunun açıkça ortaya çıkarılması demektir. Bu nedenle bireylerden mesleki hedeflerini bir liste oluşturarak açık bir biçimde yazmaları istenir. Bu sayede kişisel yönelimlerin ne olduğu ortaya çıkarılmış olacaktır. Kişinin; bu uygulamalar sonucunda bireysel özelliklerine bağlı olarak gördüğü fırsatları ışığında hedef belirlemesi sağlanır.
Kariyer Danışmanlığı uygulamalarında son basamak olarak belirlenmiş olan Bireysel Kariyer Planlama aşamasında; belirtilen standart testlerle tespit edilmiş olan güçlü ve zayıf yönler; ortaya konularak mevcut ve gelecekteki fırsatların açıklanmış olması bütüncül sürecin önemli bir bölümünü oluşturur. Gerçekleştirdiğimiz uygulamalarda; bireylerin mevcut özellikleri ve fırsatları plan üzerine yazıldıktan sonra gerçekçi hedefleri de açık bir biçimde kaydedilir. Hedefler belirlenirken; gerçekleştirilen kariyer danışmanlığı sürecinde elde edilen veriler değerlendirilir. Gerektiğinde bireysel bilgilendirmelere gidilerek gerçekçi hedeflerini kişinin kendisinin bulması sağlanır. Bu hedeflere ulaşmak için süreçte yapılacak olan geliştirme faaliyetleri de açıklanmak zorundadır. Belirlenen süre zarfında kariyer hedeflerinin ne kadarına ulaşıldığı planlama sürecinin sonuç bölümünde değerlendirilerek bireysel kariyer planlama aşaması sonlandırılır.
Okul Psikolojik Danışmanlığı temelinde çalışan kariyer danışmanları olarak; bireysel kariyer danışmanlığı uygulamalarını genellikle mesleki rehberlik faaliyetleri ile eş güdüm içerisinde gerçekleştirmekteyiz. Mesleki Yönelim Envanterleri ve İlgi Envanterleri aracılığı ile bireysel özellikler net olarak açıklandıktan sonra. Kariyer Danışmanlığı görüşme tekniklerini kullanarak kişilerin hedeflerini açıklamaları sağlanmaktadır. Daha sonra bu hedeflere ulaşmak için yapılması gerekenler yani geliştirici faaliyetler; kariyer danışmanının bilgilendirmeleri ışığında belirlenmektedir.
Bahsettiğimiz Kariyer Danışmanlığı uygulamalarının birçoğunu okul psikolojik danışmanları olarak bizler tercih döneminde gerçekleştirilen profesyonel görüşmeler aracılığı ile ortaya koymaktayız. Tercih danışma bürolarında yapılan tercih danışmanlığı uygulamalarında da kariyer planlama sürecinin bir örneği yapılmaktadır.
İş-Kur’un Milli Eğitim Bakanlığı ile işbirliği içerisinde gerçekleştirdiği sunum faaliyetlerinde kariyer danışmanlığının uygulama alanları olan; iş ve meslek seçimi; cv hazırlama; özgeçmiş yazma vb. sunum faaliyetleri ile öğrencilerin farkındalık geliştirmeleri sağlanmaktadır. Özellikle üstün yetenekli çocukların Bilim Sanat Merkezlerinde zeka türlerine bakılarak kariyer kişilik tipolojileri belirlenmektedir. Bu özellikler göz önünde bulundurularak yapılan akademik yönelime dayalı envanterler ile gerçekleştirilen değerlendirmeler de etkili uygulamalar olarak karşımıza çıkmaktadır. Yine Rehberlik ve Araştırma Merkezlerinde kurulan Mesleki Rehberlik birimleri de özellikle sınav döneminde alan profesyonellerinin bilgilendirme ve tercih danışmanlığı uygulamaları ile önemli bir çalışma alanı olarak sunulmaktadır. Sonuç olarak; kariyer danışmanlığı birimlerinin etkin bir biçimde milli eğitim müdürlükleri bünyesinde kurulması ve alan profesyonellerinin bu birimlerde görevlendirilmesine duyulan ihtiyaç her geçen gün daha da artmaktadır. Ortaya çıkan bu gelişmeler; yakın gelecekte kariyer danışmanlığı hizmeti sunan bu alanda uzmanlaşmış psikolojik danışmanlara duyulan ihtiyacın daha da artacağının açık bir göstergesidir.
Kaynakça:
1) KORKUT; Fidan. “Psikolojik Danışmanların Mesleki Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık ile ilgili Düşünceleri ve Uygulamaları” Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi; Sayı: 32; Yıl: 2007; 187–197.
Ülkemizde; Psikolojik Danışmanlık hizmetlerinin birçok uygulama alanı olmasına karşın; Okul Psikolojik Danışmanlığı kapsamında gerçekleştirilen faaliyetler; özellikle de mesleki rehberlik faaliyetleri oldukça önemli bir yere sahiptir. Mesleki Rehberlik çalışmalarını da kapsayan Kariyer Danışmanlığı uygulamaları Okul Psikolojik Danışmanlarının; bireylere mesleki gelişimleri için profesyonel yardım sağladıkları bir alan olarak kendini göstermiştir.
Kariyer Danışmanlığı; bireylere kendilerini tanıyarak potansiyellerini keşfetmeleri imkanını sunan; meslek seçimleri için yardım sağlamanın hedeflendiği profesyonel bir süreç olarak tanımlanabilir. Kariyer Danışmanları; bireylerde potansiyellerini keşfetmeleri için ufuk açmayı ve kişisel fırsatlarını görmeleri için farkındalık geliştirmeyi hedef edinmişlerdir. Ayrıca bireylere; eğitim olanakları; alternatif kariyer basamakları ve kariyer basamaklarında ilerlerken izleyecekleri stratejiler hakkında profesyonel yardım sunmaktadır. (1)
Bir kariyer danışmanı olarak; öncelikle bireyin değerlendirilmesi basamağının en önemli aşama olduğunu düşünüyorum. Sağlıklı bir bireysel değerlendirmenin; kişilerin mesleki açıdan güçlü ve zayıf yönlerini görmeleri için önemli bilgileri bizlere sunduğu açıktır. Bu aşamada; “Mesleki Yönelim Envanteri”; “Mesleki Tutum Envanteri”; “Mesleki İlgi Envanteri” gibi standart ölçeklerden yararlanarak bireysel analizler gerçekleştirmekteyiz. Bireysel analizin sağlıklı bir biçimde gerçekleştirilmesi; kişisel özelliklerin bilinmesi ve bu sayede kariyer hedeflerinin belirlenmesi açısından büyük önem taşımaktadır.
Bir diğer aşama da kişinin kariyer fırsatlarının değerlendirilmesidir. Kariyer fırsatlarının neler olduğu konusunda görüşme tekniklerinden yararlanarak Bireysel Psikolojik Danışmanlık sürecinde bilgi almaktayız. Alınan bilgilerin ışığında alternatif fırsatları da sunarak fırsatlar konusunda farkındalık geliştirilmesi çalışması yürütülmektedir. Fırsatlar konusunda farkındalık kazanılması hedeflerin net olarak belirlenmesi için gereklidir.
Bireylere sunulan kariyer danışmanlığı sürecinde hedef belirlenmesi; bireylerin planlarını oluştururken hangi kariyer yolunu takip edeceklerini görmeleri için oldukça önemlidir. Hedeflerin görüşme sürecinde net olarak ortaya konulması varılacak noktanın ne olduğunun açıkça ortaya çıkarılması demektir. Bu nedenle bireylerden mesleki hedeflerini bir liste oluşturarak açık bir biçimde yazmaları istenir. Bu sayede kişisel yönelimlerin ne olduğu ortaya çıkarılmış olacaktır. Kişinin; bu uygulamalar sonucunda bireysel özelliklerine bağlı olarak gördüğü fırsatları ışığında hedef belirlemesi sağlanır.
Kariyer Danışmanlığı uygulamalarında son basamak olarak belirlenmiş olan Bireysel Kariyer Planlama aşamasında; belirtilen standart testlerle tespit edilmiş olan güçlü ve zayıf yönler; ortaya konularak mevcut ve gelecekteki fırsatların açıklanmış olması bütüncül sürecin önemli bir bölümünü oluşturur. Gerçekleştirdiğimiz uygulamalarda; bireylerin mevcut özellikleri ve fırsatları plan üzerine yazıldıktan sonra gerçekçi hedefleri de açık bir biçimde kaydedilir. Hedefler belirlenirken; gerçekleştirilen kariyer danışmanlığı sürecinde elde edilen veriler değerlendirilir. Gerektiğinde bireysel bilgilendirmelere gidilerek gerçekçi hedeflerini kişinin kendisinin bulması sağlanır. Bu hedeflere ulaşmak için süreçte yapılacak olan geliştirme faaliyetleri de açıklanmak zorundadır. Belirlenen süre zarfında kariyer hedeflerinin ne kadarına ulaşıldığı planlama sürecinin sonuç bölümünde değerlendirilerek bireysel kariyer planlama aşaması sonlandırılır.
Okul Psikolojik Danışmanlığı temelinde çalışan kariyer danışmanları olarak; bireysel kariyer danışmanlığı uygulamalarını genellikle mesleki rehberlik faaliyetleri ile eş güdüm içerisinde gerçekleştirmekteyiz. Mesleki Yönelim Envanterleri ve İlgi Envanterleri aracılığı ile bireysel özellikler net olarak açıklandıktan sonra. Kariyer Danışmanlığı görüşme tekniklerini kullanarak kişilerin hedeflerini açıklamaları sağlanmaktadır. Daha sonra bu hedeflere ulaşmak için yapılması gerekenler yani geliştirici faaliyetler; kariyer danışmanının bilgilendirmeleri ışığında belirlenmektedir.
Bahsettiğimiz Kariyer Danışmanlığı uygulamalarının birçoğunu okul psikolojik danışmanları olarak bizler tercih döneminde gerçekleştirilen profesyonel görüşmeler aracılığı ile ortaya koymaktayız. Tercih danışma bürolarında yapılan tercih danışmanlığı uygulamalarında da kariyer planlama sürecinin bir örneği yapılmaktadır.
İş-Kur’un Milli Eğitim Bakanlığı ile işbirliği içerisinde gerçekleştirdiği sunum faaliyetlerinde kariyer danışmanlığının uygulama alanları olan; iş ve meslek seçimi; cv hazırlama; özgeçmiş yazma vb. sunum faaliyetleri ile öğrencilerin farkındalık geliştirmeleri sağlanmaktadır. Özellikle üstün yetenekli çocukların Bilim Sanat Merkezlerinde zeka türlerine bakılarak kariyer kişilik tipolojileri belirlenmektedir. Bu özellikler göz önünde bulundurularak yapılan akademik yönelime dayalı envanterler ile gerçekleştirilen değerlendirmeler de etkili uygulamalar olarak karşımıza çıkmaktadır. Yine Rehberlik ve Araştırma Merkezlerinde kurulan Mesleki Rehberlik birimleri de özellikle sınav döneminde alan profesyonellerinin bilgilendirme ve tercih danışmanlığı uygulamaları ile önemli bir çalışma alanı olarak sunulmaktadır. Sonuç olarak; kariyer danışmanlığı birimlerinin etkin bir biçimde milli eğitim müdürlükleri bünyesinde kurulması ve alan profesyonellerinin bu birimlerde görevlendirilmesine duyulan ihtiyaç her geçen gün daha da artmaktadır. Ortaya çıkan bu gelişmeler; yakın gelecekte kariyer danışmanlığı hizmeti sunan bu alanda uzmanlaşmış psikolojik danışmanlara duyulan ihtiyacın daha da artacağının açık bir göstergesidir.
Kaynakça:
1) KORKUT; Fidan. “Psikolojik Danışmanların Mesleki Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık ile ilgili Düşünceleri ve Uygulamaları” Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi; Sayı: 32; Yıl: 2007; 187–197.