Bilişsel(Kognitif)-Davranışçı Psikoterapiler (Bdt)
Çok genel anlamda Psikoterapi; psikiyatrik bozukluk’ların (Psikopatoloji) özel bir takım Yöntemler/Teknikler kullanılarak tedavi edilmesi anlamına gelir.
Teori ve Uygulama bakımlarından birbirinden farklılıklar gösteren Psikoterapi türleri vardır.
Bilişsel-Davranışçı Terapiler de bir Psikoterapi Sistemidir.
Bu sistem içinde; Albert Ellis-Rasyonel Emotif Terapi (Akılcı Duygusal Davranış Terapisi); Beck tarzı Bilişsel Terapi; Diyalektik Davranış Terapisi; Sorun Çözme Terapisi; Şema Terapi; Kabullenme ve Kararlılık Terapisi; Motivasyonel Terapi sayılabilir.
Bu akımların hepsi psikiyatrik sorunların tedavisinde aynı temel gerçekten yola çıkarlar.
“Kişinin duygu ve davranışları inanç ve düşünceleri tarafından belirlenir ve^/veya etkilenir.”
Yani; kişiyi asıl etkileyen olay yada durum değil; o olay yada duruma ilişkin İnançları; Algılama; Değerlendirme; Anlamlandırma ve Yorumlamalarıdır.Bunun en somut göstergesi; aynı olayı yaşayan Birey’lerin farklı tepkiler vermesidir (farklı hissetme ve davranma).
BDT’nin kuramsal alt yapısının oluşturulmasında; titizlikle araştırılmasında ve geliştirilmesinde kuşkusuz en büyük paya sahip olan A. T. Beck Bilişsel Terapi’yi şöyle özetliyor:
Psikiyatrik Bozukluğu olan Birey’lerin içsel ve dışsal uyaranları değerlendirme sürecinde önyargı ve bilişsel bozukluklar geliştirdiğini ve böylelikle yaşadıklarını yanlış yorumlamaya veya abartarak anlamlandırmaya yatkın olduklarını; sonuç olarak da çok yoğun duygusal tepkiler yaşadıklarını; kendi kendini engelleme ve uygun olmayan davranışlar gösterdiklerini ileri süren ve dolayısıyla tedavinin bilişin düzelmesiyle gerçekleşeceğini öngören bir terapi yaklaşımıdır.”
Hepimiz kendimize; diğer insanlara ve geleceğe dair bir takım düşünce ve inançlar geliştiririz.Bu inanç ve düşünceler işlevsiz; eksik; yanlı; yanlış yada bir biçimde çarpıtılmışsa durumla uyumlu olmayan sıkıntı verici duygular hisseder; işlevsel olmayan yada uyumsuz (maladaptif) davranışlar sergileriz.Bu rahatsız edici; sıkıntı verici yada sorun yaratan inanç ve düşüncelerin dönüştürülerek yada değiştirilerek işlevsel ve gerçekle daha uyumlu hale getirilmesi duygu ve davranışlarda da değişikliği beraberinde getirir.
BDT’de amaç; bu işlevsel olmayan; uyumsuz; yanlı yada çarpıtılmış inanç ve düşüncelerin fark edilip değiştirilmesi ve Birey’in bu becerileri öğrenip terapi sonrasında da kazanımlarını sürdürebilmesidir.
Gizemli; Anlaşılmaz; Mistik ve en önemlisi Spekülatif değildir.
Diğer Psikoterapi türlerinden farklı olarak; Yalın; Pragmatik; Kanıta dayalı; Süreç ve İçerik açısından yapılandırılmış; Sorun Odaklı ve daha Kısa sürelidir.
Psikoterapi türleri arasında etkinliği en çok araştırılan BDT Yüzlerce karşılaştırmalı kontrollü bilimsel araştırma sonunda belirtileri ortadan kaldırma; azaltma; alevlenmeleri ve yinelemeleri önleme konusunda etkinliği kanıtlanmış ve pek çok hafif ve orta şiddetli rahatsızlıkta artık ilk tedavi seçeneği haline gelmiştir.
“Bilişsel terapi; birtakım yöntemlere; olguyu kavramsallaştırmaya; birtakım tedavi yaklaşımlarına; uygula-mada geçerliği kanıtlanmış olan birtakım yaklaşımlara; şema çalışmasına ya da direncin çözümlenmesine indirgenebilir olmayan çok yönlü bir yaklaşımdır. Çünkü bunların hepsini kapsar.(Leahy 2000)
Kullanım Amaçları (Endikasyonlar) şöyle özetlenebilir:
1. Tek başına tedavi veya ilaçla kombinasyon şeklinde bir bozukluğun belirtilerini ortadan kaldırma yada hafifletmek;
2. Alevlenme veya yineleme olasılığını azaltmak;
3. Önerilen ilaç tedavisine bağlılığı artırmak;
4. Rahatsızlığı önceleyen; birlikte ortaya çıkan veya rahatsızlık tarafından ortaya çıkarılan özgün psikososyal güçlükleri (örneğin evlilik anlaşmazlığı; iş stresi; bakım verenlerin tükenmesi) ele alır veya
5. İşlevsiz kişilik eğilimleri veya bozukluklarına yol açan altta yatan inançlar ve şemaları dönüştürmede kullanılabilir.
Bilişsel Terapi’nin Endikasyonları rahatsızlığın doğasından çok Hasta ve Terapist değişkenleri tarafından belirlenir.(Türkçapar-2007)
Terapi’den maksimum ve kalıcı yararın elde edilebilmesi için:
Teori ve Uygulama bakımlarından birbirinden farklılıklar gösteren Psikoterapi türleri vardır.
Bilişsel-Davranışçı Terapiler de bir Psikoterapi Sistemidir.
Bu sistem içinde; Albert Ellis-Rasyonel Emotif Terapi (Akılcı Duygusal Davranış Terapisi); Beck tarzı Bilişsel Terapi; Diyalektik Davranış Terapisi; Sorun Çözme Terapisi; Şema Terapi; Kabullenme ve Kararlılık Terapisi; Motivasyonel Terapi sayılabilir.
Bu akımların hepsi psikiyatrik sorunların tedavisinde aynı temel gerçekten yola çıkarlar.
“Kişinin duygu ve davranışları inanç ve düşünceleri tarafından belirlenir ve^/veya etkilenir.”
Yani; kişiyi asıl etkileyen olay yada durum değil; o olay yada duruma ilişkin İnançları; Algılama; Değerlendirme; Anlamlandırma ve Yorumlamalarıdır.Bunun en somut göstergesi; aynı olayı yaşayan Birey’lerin farklı tepkiler vermesidir (farklı hissetme ve davranma).
BDT’nin kuramsal alt yapısının oluşturulmasında; titizlikle araştırılmasında ve geliştirilmesinde kuşkusuz en büyük paya sahip olan A. T. Beck Bilişsel Terapi’yi şöyle özetliyor:
Psikiyatrik Bozukluğu olan Birey’lerin içsel ve dışsal uyaranları değerlendirme sürecinde önyargı ve bilişsel bozukluklar geliştirdiğini ve böylelikle yaşadıklarını yanlış yorumlamaya veya abartarak anlamlandırmaya yatkın olduklarını; sonuç olarak da çok yoğun duygusal tepkiler yaşadıklarını; kendi kendini engelleme ve uygun olmayan davranışlar gösterdiklerini ileri süren ve dolayısıyla tedavinin bilişin düzelmesiyle gerçekleşeceğini öngören bir terapi yaklaşımıdır.”
Hepimiz kendimize; diğer insanlara ve geleceğe dair bir takım düşünce ve inançlar geliştiririz.Bu inanç ve düşünceler işlevsiz; eksik; yanlı; yanlış yada bir biçimde çarpıtılmışsa durumla uyumlu olmayan sıkıntı verici duygular hisseder; işlevsel olmayan yada uyumsuz (maladaptif) davranışlar sergileriz.Bu rahatsız edici; sıkıntı verici yada sorun yaratan inanç ve düşüncelerin dönüştürülerek yada değiştirilerek işlevsel ve gerçekle daha uyumlu hale getirilmesi duygu ve davranışlarda da değişikliği beraberinde getirir.
BDT’de amaç; bu işlevsel olmayan; uyumsuz; yanlı yada çarpıtılmış inanç ve düşüncelerin fark edilip değiştirilmesi ve Birey’in bu becerileri öğrenip terapi sonrasında da kazanımlarını sürdürebilmesidir.
Gizemli; Anlaşılmaz; Mistik ve en önemlisi Spekülatif değildir.
Diğer Psikoterapi türlerinden farklı olarak; Yalın; Pragmatik; Kanıta dayalı; Süreç ve İçerik açısından yapılandırılmış; Sorun Odaklı ve daha Kısa sürelidir.
Psikoterapi türleri arasında etkinliği en çok araştırılan BDT Yüzlerce karşılaştırmalı kontrollü bilimsel araştırma sonunda belirtileri ortadan kaldırma; azaltma; alevlenmeleri ve yinelemeleri önleme konusunda etkinliği kanıtlanmış ve pek çok hafif ve orta şiddetli rahatsızlıkta artık ilk tedavi seçeneği haline gelmiştir.
“Bilişsel terapi; birtakım yöntemlere; olguyu kavramsallaştırmaya; birtakım tedavi yaklaşımlarına; uygula-mada geçerliği kanıtlanmış olan birtakım yaklaşımlara; şema çalışmasına ya da direncin çözümlenmesine indirgenebilir olmayan çok yönlü bir yaklaşımdır. Çünkü bunların hepsini kapsar.(Leahy 2000)
Kullanım Amaçları (Endikasyonlar) şöyle özetlenebilir:
1. Tek başına tedavi veya ilaçla kombinasyon şeklinde bir bozukluğun belirtilerini ortadan kaldırma yada hafifletmek;
2. Alevlenme veya yineleme olasılığını azaltmak;
3. Önerilen ilaç tedavisine bağlılığı artırmak;
4. Rahatsızlığı önceleyen; birlikte ortaya çıkan veya rahatsızlık tarafından ortaya çıkarılan özgün psikososyal güçlükleri (örneğin evlilik anlaşmazlığı; iş stresi; bakım verenlerin tükenmesi) ele alır veya
5. İşlevsiz kişilik eğilimleri veya bozukluklarına yol açan altta yatan inançlar ve şemaları dönüştürmede kullanılabilir.
Bilişsel Terapi’nin Endikasyonları rahatsızlığın doğasından çok Hasta ve Terapist değişkenleri tarafından belirlenir.(Türkçapar-2007)
Terapi’den maksimum ve kalıcı yararın elde edilebilmesi için:
- Seanslara düzenli gelinmesi;
- Terapist’in yapılmasını istediği uygulamaları (Ev Ödevi) yapmaya çaba gösterilmesi
- Seanslarda öğrenilenlerin gerçek yaşama aktarılmaya çalışılması;
- ve en önemlisi; terapi sürecinde anlaşılmayan; mantıksız; saçma; işe yaramaz gibi görünen ya da kişiyi rahatsız eden her ne olursa açıkça terapist’le paylaşılması gerekir.