Anaokuluna Sağlıklı Başlangıç ve Uyum Süreci
ANAOKULUNA SAĞLIKLI BAŞLANGIÇ VE UYUM SÜRECİ
Okul öncesi eğitim kurumları çocuğunuzun sizden ayrılıp sosyalleşme; bilişsel ve fiziksel anlamda gelişme göstermesine yardımcı olacak olan ikinci evidir. Bu ikinci yuvayı kabullenmek ve benimsemek; dünyayı yeni yeni keşfetmekte olan çocuğunuz için elbette farklı ve özel bir deneyim olacaktır.
Çocuğunuzun aileden ilk kez ayrılması ve sosyalleşmeye attığı bu yeni adımla birlikte verdiği ilk tepkiler oldukça normal karşılanmalıdır. Okula başlamak; okul değiştirmek; yeni bir ortama kalıcı olarak girmek çocuk için büyük değişikliklerdir. Dolayısıyla çocuğunuzun okula uyum sürecinde göstermiş olduğu tepkiler onun mizacına; ailenin tutumuna; okulun yapısı ve yaklaşımına göre değişmekle beraber; bunlar uyum sürecinin süresini ve şiddetini belirleyen faktörlerdir.
Çocuğun okula uyum sürecini destekleyici neler yapılabilir?
• Çocukların dönemsel bilişsel şema özellikleri nedeniyle güven duydukları kişilerin tutum ve yaklaşımlarından etkilenmesi kaçınılmazdır. Çocuklar bilinçli karar verme aşamasına gelene dek anne ve babalarının uzantısı olarak yaşarlar. Bu yüzden anne ve babanın çocuğun okula alışma süresince göstermiş olduğu tüm tepkiler oldukça önemlidir. Bu dönemde ailelerin gayet sakin; sabırlı ve destekleyici bir tutum sergilemesi beklenmektedir. Çocuğun okula gitmesi ile ilgili endişelerin ya da olumsuz düşüncelerin çocuğa yansıması alışma sürecini zorlaştıran bir faktör olacaktır. Bu açıdan ailenin iş birliği oldukça önemlidir.
• İlk haftalar okula gelmeden önceki gecelerde okul çantalarına konacak kıyafetler birlikte belirlenebilir; çantası hazırlanabilir. Okula gidiş süreci bu örnekteki gibi detaylıca anlatılabilir: “Şimdi uyuyacağız. Sabah uyanıp yüzümüzü yıkayıp; sütümüzü içip; kıyafetlerimizi giyip okula doğru gitmek üzere arabaya bineceğiz. Sonra ben seni okula bırakacağım ve işe/eve gidip akşam seni almaya geleceğim.” Böylece süreci tam anlamıyla söylendiği gibi yaşayan çocuk hem ebeveynine karşı güven duygusu geliştirecek; hem de yaşayacağı deneyimle alakalı kaygı düzeyinin azalması sağlanacaktır.
• Okulun ilk günlerinde çocuk ile birlikte güven duyduğu bir yetişkinin okulda kalması; yetişkinden kısa sürelerle ayrılması ve ihtiyaç duyduğunda görmesi sağlanır. Bu süreçte kademe kademe ayrı kalınan süre arttırılmalı; öğretmenin çocuğun sınıfa uyum sağlanması için ilgisini çeken aktivitelerle güven duygusunu geliştirecek bir ortam oluşturarak okula karşı olumlu tutum geliştirmesi sağlanır.
• Bir geçiş nesnesi olarak bazı eşyalar; yeni ortam ve durumlara çocukların alışmasını kolaylaştırır. Güven veren bu nesnenin (oyuncak; kitap; yastık vb.) okula getirme isteğine izin verilmelidir.
• İlk zamanlarda öncelik çocuğun okula sağlıklı bir şekilde uyumunu sağlamak olmalıdır. Bunun yanı sıra uyku; yemek yeme; tuvalet gibi temel alışkanlıklarının kazandırılması ya da düzenlenmesi sonraya bırakılmalı ve çocuk bu konuda zorlanmamalıdır.
• Bazen çocuklar okula keyifle başlayabilir ya da okulun ilk gününden itibaren büyük bir direnç gösterebilir. Burada ailenin kararlı tutumu çok önemlidir. Çocuğun okula uyum sağlayıp sağlamadığı konusunda çocuğun anne-baba ya da bakıcıdan ayrılık anındaki tavırlarını baz almak yerine; okuldaki durumu; etkinliklere katılımı; öğretmeni ve arkadaşları ile iletişimi konusunda ailenin bilgi sahibi olması gerekir.
• İyi bir güven ilişkisi kurmak; okul öncesi çocuklarının sağlıklı insan ilişkileri ve bağlanma stilleri geliştirmeleri açısından oldukça önemlidir. Okul; anne-baba ve çocuk arasındaki güvenli ilişkinin kurulmasını sağlamakla birlikte sağlıklı ayrılmanın da bir ayağını oluşturur. Bu sağlıklı ayrılma ve güven ilişkisinin kurulması için de okula bırakan kişinin mutlaka çocuktan gizlice kaçmadan; onunla vedalaşarak kısaca “Hoşçakal” deyip; ayrılma anını da çok uzatmadan okuldan ayrılması en ideal olanıdır. Siz okuldan ayrılırken çocuğunuzun ağlaması çok doğaldır; çünkü bir daha geri gelmeyeceğinizden endişe duyabilir. Bu sağlıklı ve tutarlı denemelerle ağlamaları giderek azalacak; okula ve size daha güvenerek hayata karşı da güvenli ve rahat bir tutum sergilemesi sağlanacaktır.
• Okula alışma döneminde çocuğunuzun evde sizin yanınızdan ayrılmıyor oluşu; kaygılı tavırları; hiç yapmadığı davranışlarda bulunması doğal karşılanmalıdır. “Bizden ayrılıp yeni bir yere gitmek senin için zor bir durum. Ben her zaman yanındayım; seni hep söylediğim saatte alacağım. Orada oyun oynaman beni çok mutlu ediyor.” gibi ifadelerde bulunarak onun duygularını yansıtıp; onu anladığınızı belirtebilirsiniz.
• Okula uyum sürecinde ailenin de çocuğundan ayrılıyor oluşu sancılı bir süreçtir. Aile de bu dönemde uyum sağlamakta zorluk yaşayabilir. Bazı durumlarda çocuğun okula hazır olup rahat tavırlar gösterebildiği; ailenin ise oldukça tedirgin olduğu gözlenmektedir. Kaygı; suçluluk; bağımlılık; yalnızlık gibi duygularla baş etme konusunda aile de profesyonel yardım almaktan çekinmemelidir.
Bahar Gündüz
Psikolog
Okul öncesi eğitim kurumları çocuğunuzun sizden ayrılıp sosyalleşme; bilişsel ve fiziksel anlamda gelişme göstermesine yardımcı olacak olan ikinci evidir. Bu ikinci yuvayı kabullenmek ve benimsemek; dünyayı yeni yeni keşfetmekte olan çocuğunuz için elbette farklı ve özel bir deneyim olacaktır.
Çocuğunuzun aileden ilk kez ayrılması ve sosyalleşmeye attığı bu yeni adımla birlikte verdiği ilk tepkiler oldukça normal karşılanmalıdır. Okula başlamak; okul değiştirmek; yeni bir ortama kalıcı olarak girmek çocuk için büyük değişikliklerdir. Dolayısıyla çocuğunuzun okula uyum sürecinde göstermiş olduğu tepkiler onun mizacına; ailenin tutumuna; okulun yapısı ve yaklaşımına göre değişmekle beraber; bunlar uyum sürecinin süresini ve şiddetini belirleyen faktörlerdir.
Çocuğun okula uyum sürecini destekleyici neler yapılabilir?
• Çocukların dönemsel bilişsel şema özellikleri nedeniyle güven duydukları kişilerin tutum ve yaklaşımlarından etkilenmesi kaçınılmazdır. Çocuklar bilinçli karar verme aşamasına gelene dek anne ve babalarının uzantısı olarak yaşarlar. Bu yüzden anne ve babanın çocuğun okula alışma süresince göstermiş olduğu tüm tepkiler oldukça önemlidir. Bu dönemde ailelerin gayet sakin; sabırlı ve destekleyici bir tutum sergilemesi beklenmektedir. Çocuğun okula gitmesi ile ilgili endişelerin ya da olumsuz düşüncelerin çocuğa yansıması alışma sürecini zorlaştıran bir faktör olacaktır. Bu açıdan ailenin iş birliği oldukça önemlidir.
• İlk haftalar okula gelmeden önceki gecelerde okul çantalarına konacak kıyafetler birlikte belirlenebilir; çantası hazırlanabilir. Okula gidiş süreci bu örnekteki gibi detaylıca anlatılabilir: “Şimdi uyuyacağız. Sabah uyanıp yüzümüzü yıkayıp; sütümüzü içip; kıyafetlerimizi giyip okula doğru gitmek üzere arabaya bineceğiz. Sonra ben seni okula bırakacağım ve işe/eve gidip akşam seni almaya geleceğim.” Böylece süreci tam anlamıyla söylendiği gibi yaşayan çocuk hem ebeveynine karşı güven duygusu geliştirecek; hem de yaşayacağı deneyimle alakalı kaygı düzeyinin azalması sağlanacaktır.
• Okulun ilk günlerinde çocuk ile birlikte güven duyduğu bir yetişkinin okulda kalması; yetişkinden kısa sürelerle ayrılması ve ihtiyaç duyduğunda görmesi sağlanır. Bu süreçte kademe kademe ayrı kalınan süre arttırılmalı; öğretmenin çocuğun sınıfa uyum sağlanması için ilgisini çeken aktivitelerle güven duygusunu geliştirecek bir ortam oluşturarak okula karşı olumlu tutum geliştirmesi sağlanır.
• Bir geçiş nesnesi olarak bazı eşyalar; yeni ortam ve durumlara çocukların alışmasını kolaylaştırır. Güven veren bu nesnenin (oyuncak; kitap; yastık vb.) okula getirme isteğine izin verilmelidir.
• İlk zamanlarda öncelik çocuğun okula sağlıklı bir şekilde uyumunu sağlamak olmalıdır. Bunun yanı sıra uyku; yemek yeme; tuvalet gibi temel alışkanlıklarının kazandırılması ya da düzenlenmesi sonraya bırakılmalı ve çocuk bu konuda zorlanmamalıdır.
• Bazen çocuklar okula keyifle başlayabilir ya da okulun ilk gününden itibaren büyük bir direnç gösterebilir. Burada ailenin kararlı tutumu çok önemlidir. Çocuğun okula uyum sağlayıp sağlamadığı konusunda çocuğun anne-baba ya da bakıcıdan ayrılık anındaki tavırlarını baz almak yerine; okuldaki durumu; etkinliklere katılımı; öğretmeni ve arkadaşları ile iletişimi konusunda ailenin bilgi sahibi olması gerekir.
• İyi bir güven ilişkisi kurmak; okul öncesi çocuklarının sağlıklı insan ilişkileri ve bağlanma stilleri geliştirmeleri açısından oldukça önemlidir. Okul; anne-baba ve çocuk arasındaki güvenli ilişkinin kurulmasını sağlamakla birlikte sağlıklı ayrılmanın da bir ayağını oluşturur. Bu sağlıklı ayrılma ve güven ilişkisinin kurulması için de okula bırakan kişinin mutlaka çocuktan gizlice kaçmadan; onunla vedalaşarak kısaca “Hoşçakal” deyip; ayrılma anını da çok uzatmadan okuldan ayrılması en ideal olanıdır. Siz okuldan ayrılırken çocuğunuzun ağlaması çok doğaldır; çünkü bir daha geri gelmeyeceğinizden endişe duyabilir. Bu sağlıklı ve tutarlı denemelerle ağlamaları giderek azalacak; okula ve size daha güvenerek hayata karşı da güvenli ve rahat bir tutum sergilemesi sağlanacaktır.
• Okula alışma döneminde çocuğunuzun evde sizin yanınızdan ayrılmıyor oluşu; kaygılı tavırları; hiç yapmadığı davranışlarda bulunması doğal karşılanmalıdır. “Bizden ayrılıp yeni bir yere gitmek senin için zor bir durum. Ben her zaman yanındayım; seni hep söylediğim saatte alacağım. Orada oyun oynaman beni çok mutlu ediyor.” gibi ifadelerde bulunarak onun duygularını yansıtıp; onu anladığınızı belirtebilirsiniz.
• Okula uyum sürecinde ailenin de çocuğundan ayrılıyor oluşu sancılı bir süreçtir. Aile de bu dönemde uyum sağlamakta zorluk yaşayabilir. Bazı durumlarda çocuğun okula hazır olup rahat tavırlar gösterebildiği; ailenin ise oldukça tedirgin olduğu gözlenmektedir. Kaygı; suçluluk; bağımlılık; yalnızlık gibi duygularla baş etme konusunda aile de profesyonel yardım almaktan çekinmemelidir.
Bahar Gündüz
Psikolog