İnce bir tabaka halinde hücrelerin bir cam üzerine yayılması ve hücrelerin yapısının mikroskop ile incelenmesini ifade eder. Jinekolojide yaygın olarak bilinen ve sık kullanılan bir tetkik olarak rahim ağzı hücrelerinin incelenmesi yöntemidir. Genellikle rahim ağzına sürtülen bir fırça ile toplanan hücreler ince bir camın üzerine yayılarak yada son yıllarda olduğu gibi taşıyıcı bir sıvı (medium) içerisine konularak patoloji laboratuarına gönderilir.
Yapılan inceleme sonuçlarında ortalama %5~10 sitolojik anormallik (anormal hücre yapısı) görülmektedir. Smear sonucunda alınabilecek teşhisler ve görülme oaranı:
ASC-US ~ %4;5
ASC-H ~%1
L-SIL ~ %1;5
H-SIL ~ %0;5
AGC ~ %0;3
Kanser hücresi ~%0;02
Smear sonucundaki teşhisler ile Biopsi sonucundaki teşhisleri birbiri ile karıştırmamak gerekir. CIN I; CIN II; CIN III; CIS gibi teşhisler Biopsi sonucunda elde edilir. Smear sonucu teşhisler dokudaki hastalığın ciddiyeti ile tam uyumlu olmayabilir.
ASCUS: (Atypical squamous cells of undetermined significance) ”önemi belirlenemeyen atipik hücreler” demektir. Detaylı bilgi için (bkz.ASCUS Kanser Belirtisi mi?)
ASC-H: (Atypical squamous cells of H-SIL)
L-SIL: (Low-grade Squamous Intraepithelial Lesion). Genellikle HPV infeksiyonundan kaynaklanan hafif displaziyi (CIN I) gösterir. (displazi ve CIN için bkz. Rahimağzı Biopsi Sonuçları) Hafif Displazi kendiliğinden iyileşebilir bir durum olduğundan; bu smear sonucu ile “bekle-gör” politikası izlenebilir; bu durumda 4~6ay sonra smear tekrarlanmalıdır. Daha az bir ihtimalle CIN II/ III de olabileceği için bazı hekimler Kolposkopi eşliğinde biopsi yapmayı tercih ederler böylece CIN I lezyonu; daha ciddi olan diğerlerinden daha erken bir dönemde ayırmak isterler. Smear sonucu L-SIL olanlarda Biopsi %50~60 CIN I ; %15~20 CIN II/ III olabilir; hiçbir patoloji de olmayabilir.
H-SIL: (High-grade Squamous Intraepithelial Lesion). Bu durum büyük oranda şiddetli displazi (CIN II/ III) ile ilgilidir. (displazi ve CIN için bkz. Rahimağzı Biopsi Sonuçları) küçük bir oranda rahim ağzı kanseri de tesbit edilebilir(%1~2). Bu durumda yapılması gereken Kolposkopi ile Biopsi alınması yada LEEP uygulanmasıdır. Rahim ağzı dokusunda hastalığın ne olduğu ancak biopsi ile gösterilebilir.
AGC / AGUS : (abnormal glanduler cells / atypical glandular cells of undetermined) Rahim ağzında 2tip hücre bulunmaktadır. Dış yüzeyde yassı epitel (Squamous epithelium); rahim ağzı kanalının içinde; salgı üreten; bez yapısında epitel (Glanduler epithelium.) Bu teşhis bez yapısındaki hücrelerden kaynaklanan anormallikleri gösterir. Kolposkopi altında biopsi ve ECC (endoservikal sitoloji)gerektirir.
Squamous cell carsinoma : Yassı epitel kaynaklı kanser hücresi görüldüğünü gösterir. Kanserin rahim ağzında yaygınlık derecesine göre evrelendirilerek; evresine uygun tedavi planlanır.
BİOPSİ sonuçlarına göre:
Serviksden doku örneği almak(Biopsi); punch biopsi ile; LEEP ile; konizasyon yöntemleri ile olabilir. Biopside serviks hücrelerindeki anormal değişimler araştırılır. Olası teşhisler:
CIN I: Hafif displazi de denilir. Displazi hücrelerin normal yapılarını kaybederek; mikroskop altında anormal bazı bulgular tesbit edilmesidir.(Hücre çekirdekleri daha koyu boyanır; nükleer aneuploidi; mitotik aktivite artışı; hücresel maturasyon kaybı) Anormal yapıdaki hücrelerin epitelin 2/3 üst yüzeyinde kaldığı bir durumdur. Hiçbir tedavi görmeden 1yıl içinde %70; 2yıl içinde %90 iyileşir.
CIN II: Orta derecede displazi. Anormal yapıda hücreler epitelyum tabakasının 2/3 alt kısmında yeralır. Kendiliğinden 2yıl içinde iyileşme oranı %50’dir.
CIN III: Anormal yapıda hücreler epitelyum tabakasının tümünü işgal etmiştir.
CIS :(Carsinoma in situ) Hücresel anormallikler ileri derecede olup kanser hücreleri olarak tanımlanır. Ancak kanser dokusu henüz epitel denilen yüzeysel tabakanın içinde olup; bu tabakanın en alt katmanı olan basal membranı aşmamıştır. Kanser hücreleri bu katmanı geçtiği takdirde invaziv kanser denilen durum olur ve artık kanser hızlı bir ilerleme gösterir.
CIN I’den CIS’e dönüşme oranı %11; CIN II’den CIS’e dönüşme oranı %22’dir.
CIN I’den İnvaziv Kansere dönüşme oranı %1 ; CIN II’den İnvaziv Kansere dönüşme oranı %5 ; CIN III’den İnvaziv Kansere dönüşme oranı %12’dir. Dönüşüm süresi 3 ila 40 yılı alır.