Propolis ve Yararları
Propolis; kahverengimsi sakızımsı bir yapıda; huş; kavak; kızılağaç; söğüt; hurma gibi birçok ağacın yapraklarının tomurcuklarından arılar tarafından toplanan bal arısı zamkı denilen bir maddedir. Kafeik asit fenil ester (CAPE); propolis ekstresinde en fazla bulunan biyolojik aktif bileşendir.
Propolis arılar tarafından kovan içerisinde peteklerin tamiri; kovanın ince bir tabaka halinde cilalanması ve çatlak ve yarıkların kapatılması için kullanılmaktadır. Ayrıca soguk havalarda kovanın giris deliginin küçültülmesi; kovana giren yabancı canlıların öldürülerek üzerinin kokusmasını önlemek için kaplanması amacıyla da kullanılmaktadır.
Propolisin bileşimi spesifik bir bölgede bulunan bitkilere göre değişiklik göstermektedir. Propolisin bileşenleri iklim; mevsim; bölge ve yıla bağlı olarak değişmektedir.
FONKSİYONEL ÖZELLİKLERİ
Ornitin karboksilaz; 5-α redüktaz; proteaz; siklooksijenaz; lipooksijenaz; HIV-1 integraz gibi enzimlerin potansiyel inhibitörüdür.
Nükleer faktör kappa B (NF-κB); mutagen ailesine bağlı bir transkripsiyon faktörüdür ve immünite ve inflamasyon döngüsünde rol oynayan pek çok geni aktive etmektedir. NF-κB’nin regülasyonunda bozulma graft versus host hastalığı; toksik şok; kanser ve akut inflamatuar hastalıklar gibi birçok patolojide rol oynar. Ayrıca apoptozisde önemli bir ajandır.
NF-κB proteinleri stoplazmada inaktif olarak bulunmaktadır. Aktivasyon bakteriyel yapı taşları; oksidatif stres ve protein sentez inhibitörleri ile olmaktadır. Reaktif oksijen radikalleri; NF-κB için ikincil haberci rolü oynamaktadır. CAPE; nükleer transkripsiyon faktörü olan NF-κB’yi bloke ederek ve oksijen radikallerini bloke ederek başta TNF-α olmak üzere birçok inflamatuar ajanları bloke etmektedir. CAPE’nin glukokortikoid reseptörlerinden bağımsız olarak inflamatuar hücrelerde apoptozisi önlediği de gösterilmiştir.
CAPE; 10 μmol/kg konsantrasyonda ksantin-ksantin oksidaz sistemini ve reaktif serbest oksijen radikali oluşumunu bloke etmektedir. Bu durum; yapılan birçok çalışmada poliansature yağ asitlerinin oksidasyonuna sekonder olarak oluşan; başlıca zincir reaksiyonlarının yıkım ürünü olup; dokulardaki oksidatif stres ve lipit peroksidasyonunun güvenilir bir belirteci olan MDA düzeyini anlamlı ölçüde düşürmesi ile doğrulanmaktadır.
Çalışmalarda CAPE’nin protein tirozin kinaz; siklooksigenaz (non-spesifik olarak) ve lipooksigenaz aktivitesini baskıladığı ve böylece lipid peroksidasyonunu engellediği gösterilmiştir.
Bundan dolayı propolis antimikrobiyal; antiviral ;reperfüzyon hasarın engellenmesi; antifungal; nöroprotektif; antienflamatuar; antihepatotoksik; antikanser; antioksidan; vasorelaxant aktivite; antiülser; immünostimülasyon ve lokal anestezik etkiler göstermektedir.
Bal arısı propolisi ekstresinin aktif bileşeni olan CAPE; 10mikromol konsantrasyonda ksantin-ksantin oksidaz sistemi ve insan nötrofil hücrelerinde serbest radikal üretimini tamamiyle inhibe eder. Antrasilin ile uyarılmış nöronal oksidan hasara karşı koruyucu etkisinin olduğu bildirilmiştir. Fadıllıoğlu ve ark yaptığı bir çalışmada doxorubicin ve bir antikanser ilacı olan anthracycline uyarımlı myokardial dokuda oluşturulmuş okşidatif hasara karşı CAPE nin koruyucu etkisinin olduğunu bildirmişlerdir.
Yapılan bir çok in vivo çalışmada ROS; lipit peroksidasyonu ve peroksinitrit oluşumunu engellediği bildirilmiştir. CAPE nin karbon tetraklorit uyarımlı karaciğer hasarında ; ratlarda ve farelerde böbrek hasarında ve yine sisplatin uyarımlı hepatik oksidatif hasarda koruyucu etkilerinin olduğu bildirilmiştir.
Yapılan bir çok in vivo deneysel modellerde CAPE antioksidant- antienflamatuar ve nöroprotektif özellik gösterdiği bildirilmiştir. Örnek olarak hayvan beynindeki iskemik hasara karşı nöroprotektif özellik gösterir ve nörovasküler enflamasyonu engeller.
CAPE nin yararlı etkilerinin açıklanmasının altında yatan moleküler mekanizmalar; nukleer factör κB inhibisyonu; cyclooxygenase-2 aktivitesi ve/veya ekspresyonunun inhibisyonu ; lipoxygenase yolağının baskılanmasıve TREK-1 potasyum kanallarının aktive edilmesi dir. CAPE normal hücrelerde zararlı etki göstermez.
Antikanser tedavisine ek olarak CAPE uygulamasının kombine edilmesinin güvenli olduğu ve antikanser toksisitesine karşı koruyuculuğu bildirilmiştir.
Propolis arılar tarafından kovan içerisinde peteklerin tamiri; kovanın ince bir tabaka halinde cilalanması ve çatlak ve yarıkların kapatılması için kullanılmaktadır. Ayrıca soguk havalarda kovanın giris deliginin küçültülmesi; kovana giren yabancı canlıların öldürülerek üzerinin kokusmasını önlemek için kaplanması amacıyla da kullanılmaktadır.
Propolisin bileşimi spesifik bir bölgede bulunan bitkilere göre değişiklik göstermektedir. Propolisin bileşenleri iklim; mevsim; bölge ve yıla bağlı olarak değişmektedir.
FONKSİYONEL ÖZELLİKLERİ
Ornitin karboksilaz; 5-α redüktaz; proteaz; siklooksijenaz; lipooksijenaz; HIV-1 integraz gibi enzimlerin potansiyel inhibitörüdür.
Nükleer faktör kappa B (NF-κB); mutagen ailesine bağlı bir transkripsiyon faktörüdür ve immünite ve inflamasyon döngüsünde rol oynayan pek çok geni aktive etmektedir. NF-κB’nin regülasyonunda bozulma graft versus host hastalığı; toksik şok; kanser ve akut inflamatuar hastalıklar gibi birçok patolojide rol oynar. Ayrıca apoptozisde önemli bir ajandır.
NF-κB proteinleri stoplazmada inaktif olarak bulunmaktadır. Aktivasyon bakteriyel yapı taşları; oksidatif stres ve protein sentez inhibitörleri ile olmaktadır. Reaktif oksijen radikalleri; NF-κB için ikincil haberci rolü oynamaktadır. CAPE; nükleer transkripsiyon faktörü olan NF-κB’yi bloke ederek ve oksijen radikallerini bloke ederek başta TNF-α olmak üzere birçok inflamatuar ajanları bloke etmektedir. CAPE’nin glukokortikoid reseptörlerinden bağımsız olarak inflamatuar hücrelerde apoptozisi önlediği de gösterilmiştir.
CAPE; 10 μmol/kg konsantrasyonda ksantin-ksantin oksidaz sistemini ve reaktif serbest oksijen radikali oluşumunu bloke etmektedir. Bu durum; yapılan birçok çalışmada poliansature yağ asitlerinin oksidasyonuna sekonder olarak oluşan; başlıca zincir reaksiyonlarının yıkım ürünü olup; dokulardaki oksidatif stres ve lipit peroksidasyonunun güvenilir bir belirteci olan MDA düzeyini anlamlı ölçüde düşürmesi ile doğrulanmaktadır.
Çalışmalarda CAPE’nin protein tirozin kinaz; siklooksigenaz (non-spesifik olarak) ve lipooksigenaz aktivitesini baskıladığı ve böylece lipid peroksidasyonunu engellediği gösterilmiştir.
Bundan dolayı propolis antimikrobiyal; antiviral ;reperfüzyon hasarın engellenmesi; antifungal; nöroprotektif; antienflamatuar; antihepatotoksik; antikanser; antioksidan; vasorelaxant aktivite; antiülser; immünostimülasyon ve lokal anestezik etkiler göstermektedir.
Bal arısı propolisi ekstresinin aktif bileşeni olan CAPE; 10mikromol konsantrasyonda ksantin-ksantin oksidaz sistemi ve insan nötrofil hücrelerinde serbest radikal üretimini tamamiyle inhibe eder. Antrasilin ile uyarılmış nöronal oksidan hasara karşı koruyucu etkisinin olduğu bildirilmiştir. Fadıllıoğlu ve ark yaptığı bir çalışmada doxorubicin ve bir antikanser ilacı olan anthracycline uyarımlı myokardial dokuda oluşturulmuş okşidatif hasara karşı CAPE nin koruyucu etkisinin olduğunu bildirmişlerdir.
Yapılan bir çok in vivo çalışmada ROS; lipit peroksidasyonu ve peroksinitrit oluşumunu engellediği bildirilmiştir. CAPE nin karbon tetraklorit uyarımlı karaciğer hasarında ; ratlarda ve farelerde böbrek hasarında ve yine sisplatin uyarımlı hepatik oksidatif hasarda koruyucu etkilerinin olduğu bildirilmiştir.
Yapılan bir çok in vivo deneysel modellerde CAPE antioksidant- antienflamatuar ve nöroprotektif özellik gösterdiği bildirilmiştir. Örnek olarak hayvan beynindeki iskemik hasara karşı nöroprotektif özellik gösterir ve nörovasküler enflamasyonu engeller.
CAPE nin yararlı etkilerinin açıklanmasının altında yatan moleküler mekanizmalar; nukleer factör κB inhibisyonu; cyclooxygenase-2 aktivitesi ve/veya ekspresyonunun inhibisyonu ; lipoxygenase yolağının baskılanmasıve TREK-1 potasyum kanallarının aktive edilmesi dir. CAPE normal hücrelerde zararlı etki göstermez.
Antikanser tedavisine ek olarak CAPE uygulamasının kombine edilmesinin güvenli olduğu ve antikanser toksisitesine karşı koruyuculuğu bildirilmiştir.