Gelişimsel Açıdan Benlik Saygısı
Kişinin benlik saygısını kazanması yada daha da güçlendirmesi için genel görüş;kendisi için sevgiyi ve takdiri maksimum noktaya çıkarması ve bunun insan davranışındaki temel motivasyonel güç olduğudur.Benlik saygısının kaynağı hakkında iki zıt görüş vardır:kişinin kendi yeterliliğiyle kazandığı ya da diğerleri tarafından şartsız sevgi ve yeterlilik olarak verildiği ya da özellikle çok erken yıllarda verildiği görüşleridir.
Çocukla ebeveyn arasındaki duygusal bağlanma teorileri de benlik saygısının erken dönemde temellerinin atıldığını düşündürür.
Sosyal Psikoloji yaklaşımı:Bu yaklaşım içersinde James in görüşleri temel alınmıştır.Başarılı hareketler benlik saygısının belirleyicileridir.Benlik saygısı galibiyetin bir yan ürünüdür ya da bazı amaçları başarmaktır.Bu vurgulamayla iki ayrı yaklaşımın varlığı sezilebilir.Birisi eğitim ve iş pozisyonu;sosyalleşme ve benlik saygısıyla ilgili korelasyon yapmaya çalışmadır.Diğeri de yeterliliğin benlik saygısından kesinlikle önce geldiği görüşüdür.
Gelişimsel psikolog Susan Harter yeterlilik görüşünü kendilik değerinin birinci parçası olarak düşünmüştür. James in vurguladığı;çocuğun benlik saygısı için kritik olan başarının önemi ile yeterliliğinin algılanması arasındaki ilişkiyi vurgulamıştır.Sosyal psikolojideki benlik saygısına diğer yaklaşım da başkaları tarafından benlik saygısının verildiğidir.Temel nokta çocuk yetiştirme sırasında çocuğun benlik saygısı ve ailenin tutumu arasındaki ilişkiyi araştırmaktır.Yüksek benlik saygısı görülen çocukların ailelerinin;çocuğa açıkça tanımlanmış sınırlar veren;bu sınırlar içindeki bireysel eylemlerine saygı ve hoşgörü tanıyan;geleneksel davranıştan farklı davranmasına;bireysel olarak ifadesine imkan tanıyan;tamamen kabul eden aileler olduğu görülmüştür.
Psikodinamik yaklaşım:Klasik Freud teorisinin değişmiş ve gelişmiş şekli olan psikodinamik gelenekte;benlik saygısının kazanılması;benlik gelişimi ve bireyselleşmeyle sıkı bağlantılıdır. İntra psişik nesne ilişkileri;duygusal bilişsel yapılar ve narsistik gelişimin oluşumunda kişinin kendilik değeri duygusu önemlidir.Bebek iyi ve kötü kavramlarını başarılı şekilde yerleştirebilirse;benlik yeterli narsizm ile yüklenir;duygusal bilişsel yapılar kazanılır;kendisinin sevilen bir nesne olduğunu içselleştirir.Bu durumda sabit benlik saygısı ve içsel iyilik hali;hayalkırıklığıyla karşılaşılsa da devam eder.Bebek sevilmeyen bir nesne olduğunu içselleştirirse;stabil olmayan ve düşük benlik saygısı;mükemmeli arayış;başarısızlık ve eleştiriye karşı aşırı hassaslık gelişir.
Hümanistik psikoloji yaklaşımı:Carl Rogers teorisinin büyük bölümünü ailelerin eksik benlik saygısı duygusundan kaynaklanan maladaptif psikolojik davranışlar üzerine kurmuştur. Rogers a göre çocuğa verilen benlik saygısının derecesi çocuğun kendi değerleri içinde kabul ettiği kadardır.Çocuğa verilen şartsız pozitif bakışını; çocuk şartsız pozitif benlik bakışına dönüştürür;ancak eğer benlik saygısı verilmezse;çocuk benlik saygısını önemli diğerlerinin talep ve beklentilerine göre davranışlarını düzenleyerek kazanma seçeneğine sahiptir.Düşük benlik saygısı;kişinin gerçek benliği ile diğerlerinin değer sistemine dayalı ideal benlik arasında farklılık olduğunda oluşur.
Bağlanma teorisi: Orjinal olarak Bowlby tarafından oluşturulan çocuğun anneye olan ilk bağlanması;psikodinamik görüşe modern bir alternatif yaklaşımdır.Genel olarak çocuğun ihtiyaçlarının baskısı altındayken yaptığı seçimlerle ilgilenir.Sistemin biri oldukça aktifken;diğer sistemin muhtemelen aktif olmadığı görüşünden yola çıkar.Çocuk içedönük ve dışadönük şartlar altında denge sağlamak ve temel güvenlik ihtiyaçlarını gidermek için uğraşır.Annenin çeşitli davranışlar arasındaki denge sağlayan davranışları izlenir;anneyle deneyim artar;ve içedönük modeller kazanılır.İki önemli davranış sistemleri bağlanma davranışı ve keşfetme davranışlarıdır.Anne olmadığında ya da hayal kırıklığı yarattığında;bağlanma sistemi devreye girer.Şartlar güvenli hale geldiğinde;ya da anne geldiğinde ya da çocuğun ihtiyaçlarına duyarlı tepki verdiğinde keşfetme sistemi devreye girer.Böylece ihtiyaçları doyuran bir annenin varlığında minimum bağlanma davranışı oluşur ve çocuğun güvenli bir ortamda yüksek benlik değeri geliştirmesi sağlanmış olur.Eğer bağlanma davranışının ortaya çıkmasına zemin hazırlanırsa çocuk benliğin gelişmesi için güvenli ortamı bulamaz;rahat;mutlu;huzurlu olmayı beceremez.
Çocukla ebeveyn arasındaki duygusal bağlanma teorileri de benlik saygısının erken dönemde temellerinin atıldığını düşündürür.
Sosyal Psikoloji yaklaşımı:Bu yaklaşım içersinde James in görüşleri temel alınmıştır.Başarılı hareketler benlik saygısının belirleyicileridir.Benlik saygısı galibiyetin bir yan ürünüdür ya da bazı amaçları başarmaktır.Bu vurgulamayla iki ayrı yaklaşımın varlığı sezilebilir.Birisi eğitim ve iş pozisyonu;sosyalleşme ve benlik saygısıyla ilgili korelasyon yapmaya çalışmadır.Diğeri de yeterliliğin benlik saygısından kesinlikle önce geldiği görüşüdür.
Gelişimsel psikolog Susan Harter yeterlilik görüşünü kendilik değerinin birinci parçası olarak düşünmüştür. James in vurguladığı;çocuğun benlik saygısı için kritik olan başarının önemi ile yeterliliğinin algılanması arasındaki ilişkiyi vurgulamıştır.Sosyal psikolojideki benlik saygısına diğer yaklaşım da başkaları tarafından benlik saygısının verildiğidir.Temel nokta çocuk yetiştirme sırasında çocuğun benlik saygısı ve ailenin tutumu arasındaki ilişkiyi araştırmaktır.Yüksek benlik saygısı görülen çocukların ailelerinin;çocuğa açıkça tanımlanmış sınırlar veren;bu sınırlar içindeki bireysel eylemlerine saygı ve hoşgörü tanıyan;geleneksel davranıştan farklı davranmasına;bireysel olarak ifadesine imkan tanıyan;tamamen kabul eden aileler olduğu görülmüştür.
Psikodinamik yaklaşım:Klasik Freud teorisinin değişmiş ve gelişmiş şekli olan psikodinamik gelenekte;benlik saygısının kazanılması;benlik gelişimi ve bireyselleşmeyle sıkı bağlantılıdır. İntra psişik nesne ilişkileri;duygusal bilişsel yapılar ve narsistik gelişimin oluşumunda kişinin kendilik değeri duygusu önemlidir.Bebek iyi ve kötü kavramlarını başarılı şekilde yerleştirebilirse;benlik yeterli narsizm ile yüklenir;duygusal bilişsel yapılar kazanılır;kendisinin sevilen bir nesne olduğunu içselleştirir.Bu durumda sabit benlik saygısı ve içsel iyilik hali;hayalkırıklığıyla karşılaşılsa da devam eder.Bebek sevilmeyen bir nesne olduğunu içselleştirirse;stabil olmayan ve düşük benlik saygısı;mükemmeli arayış;başarısızlık ve eleştiriye karşı aşırı hassaslık gelişir.
Hümanistik psikoloji yaklaşımı:Carl Rogers teorisinin büyük bölümünü ailelerin eksik benlik saygısı duygusundan kaynaklanan maladaptif psikolojik davranışlar üzerine kurmuştur. Rogers a göre çocuğa verilen benlik saygısının derecesi çocuğun kendi değerleri içinde kabul ettiği kadardır.Çocuğa verilen şartsız pozitif bakışını; çocuk şartsız pozitif benlik bakışına dönüştürür;ancak eğer benlik saygısı verilmezse;çocuk benlik saygısını önemli diğerlerinin talep ve beklentilerine göre davranışlarını düzenleyerek kazanma seçeneğine sahiptir.Düşük benlik saygısı;kişinin gerçek benliği ile diğerlerinin değer sistemine dayalı ideal benlik arasında farklılık olduğunda oluşur.
Bağlanma teorisi: Orjinal olarak Bowlby tarafından oluşturulan çocuğun anneye olan ilk bağlanması;psikodinamik görüşe modern bir alternatif yaklaşımdır.Genel olarak çocuğun ihtiyaçlarının baskısı altındayken yaptığı seçimlerle ilgilenir.Sistemin biri oldukça aktifken;diğer sistemin muhtemelen aktif olmadığı görüşünden yola çıkar.Çocuk içedönük ve dışadönük şartlar altında denge sağlamak ve temel güvenlik ihtiyaçlarını gidermek için uğraşır.Annenin çeşitli davranışlar arasındaki denge sağlayan davranışları izlenir;anneyle deneyim artar;ve içedönük modeller kazanılır.İki önemli davranış sistemleri bağlanma davranışı ve keşfetme davranışlarıdır.Anne olmadığında ya da hayal kırıklığı yarattığında;bağlanma sistemi devreye girer.Şartlar güvenli hale geldiğinde;ya da anne geldiğinde ya da çocuğun ihtiyaçlarına duyarlı tepki verdiğinde keşfetme sistemi devreye girer.Böylece ihtiyaçları doyuran bir annenin varlığında minimum bağlanma davranışı oluşur ve çocuğun güvenli bir ortamda yüksek benlik değeri geliştirmesi sağlanmış olur.Eğer bağlanma davranışının ortaya çıkmasına zemin hazırlanırsa çocuk benliğin gelişmesi için güvenli ortamı bulamaz;rahat;mutlu;huzurlu olmayı beceremez.