Ergenlik Dönemi Nedir? Ergenlik Dönemi Değişiklikleri Nelerdir?
Ergenlik dönemi insanlarda yaklaşık 12 – 21 yaşları arasında görülen bir dönemdir. Bu dönemde ergenlik özelliklerinin başlamasında çevresel; kalıtsal; ruhsal faktörler önemli yer tutar. Bu nedenle her bireyin ergenliğe giriş zamanı ve bu dönemde yaşadığı değişiklikler aynı olmayabilir. Ergenlik döneminde bireyin fiziksel; psikolojik; cinsel; sosyal ve kişisel bakımdan gelişimi ve değişimi söz konusudur. Ergenlik çağını bir çok psikolog yeniden doğuş çağı; çocukluktan yetişkinliğe geçiş için gereken önemli gelişim görevlerini başarma çağı; bireyin bağımsızlık savaşı verdiği çağ; zorlanmalı yaşam dönemlerinden ilki olarak görmektedir (Kılıççı; 2000).
Ana-babaya bağımlılıktan kurtulma; cinsel kimliğini kabullenme; toplumsal yerini bulma ve bir mesleğe yönelme çabalarının gösterildiği bu çağ yaklaşık olarak 8-10 yıl sürmektedir. Bu dönem kimlik gelişimi açısından da oldukça önemlidir. Ergenlik dönemi bireylerin kendilerini tanımaya çalıştıkları; hayatlarına yön vermeye başladıkları bir dönemdir (Kulaksızoğlu; 2001).
Ergenlik döneminde gençler en fazla ailelerinin ve arkadaşlarının desteğine ihtiyaç duyarlar. Ailelerinin deneyimlerinden faydalanmak; zor ve önemli kararlar verecekleri zaman onlara danışmak ve onlardan destek görmek isterler. Buna karşılık ergenlik dönemi bireyin ailesinden çok arkadaşlarıyla zaman geçirdiği; onlar tarafından kabul edilmeyi ve onaylanmayı önemsediği bir dönemdir. Akran grupları ergenlere anne-babadan bağımsızlığı; kendini değerli ve güvende hissetmeyi; onaylanmayı ve kabul edilmeyi sunar (Yavuzer; 2000).
Ergenlik döneminde duygusal ve davranışsal değişimler:
Ø Boy ve kiloyla; saçın şekilleriyle; sivilcelerle ilgilenilir; aynanın karşısında geçirilen zaman artar.
Ø El; kol hareketlerini kontrol edememe; sakarlık; kambur duruş; hantal yürüyüş gibi davranışlar görülebilir.
Ø Kızgınlık; öfke; korku; nefret gibi olumsuz duygular zaman zaman jest ve mimiklerle yüksek sesle dışarı vurulur.
Ø Çoğu ergenin duygusal tepkilerinde istikrarsızlık gözlenir; aynı olaya farklı zamanlarda farklı tepkiler gösterebilirler.
Ø Bedensel değişimlerden kaynaklanan çekingenlik; yalnız kalma isteği duymaktadırlar.
Ø Beğenilme ihtiyacı hisseder ve karşı cinse ilgi duyarlar.
Ø Kendi kararlarını verebilme isteği duyarlar ve aile bireylerinden bağımsız olmak isterler bu nedenle çevrenin yönlendirmesine direnebilirler.
Ø Kendilerine aile dışından modeller bulmaya ve onları taklit etmeye başlayabilirler.
Ø Derslere ilgi ve zamanın azalması sonucu akademik başarıda düşmeler gözlenebilir.
Ø Arkadaş ilişkileri ön plana çıkar; aile içi paylaşımlarda azalma; arkadaşlara ayrılan zamanda ise artış gözlenir.
Ø Ergen için arkadaş çevresinde kabul görmek büyük değer taşır bu nedenle çevresinden etkilenmeye açıktır.
Ø Dünya görüşü; değerleri; inançları sorgular; yeniden oluşturmaya başlarlar.
Ergenlik Döneminde Görülen Ruhsal Değişiklikler :
1- Toplumdaki rolünü belirleme isteği.
(Ben Kimim? – Kimlik Arayışı).
2- Hayatı ve çevreyi sorgulama.
(Topluma Nasıl Faydalı Olurum – Kimlik Arayışı).
3- Kendi başına hareket etme isteği.
(Neden Herkes Yaptıklarıma Karışıyor? – Bağımsızlık Arayışı).
4- Yalnız kalma isteği.
(Beni Neden Yalnız Bırakmıyorlar? – Bağımsızlık Arayışı)
5- Aynı gün içinde (sevinç; üzüntü; korku gibi) duygularının sürekli değişmesi.
(Neden Kimse Beni Anlamıyor? – Duygusal Dalgalanma).
6- Sebepsiz can sıkıntısı hissetme.
(Canım Sıkılıyor Ne Yapsam Şimdi? – Duygusal Dalgalanma).
7- Aşırı öfkelenme.
(Herkes Bana mı Bakıyor? – Duygusal Dalgalanma).
8- Hayal kurma.
(Canım Sıkılıyor Ne Yapsam Şimdi? – Duygusal Dalgalanma).
9- Cinsel konulara merak duyma.
(Herkes Bana mı Bakıyor? – Duygusal Dalgalanma).
10- Utangaçlık.
(Herkes Bana mı Bakıyor? – Duygusal Dalgalanma).
11- Bulunduğu ortamda dikkat çekme isteği.
(Acaba O Benimle Arkadaş Olur mu? – İletişim).
12- Arkadaş grubuna katılma isteği.
(Acaba O Benimle Arkadaş Olur mu? – İletişim).
13- İletişim kurmada güçlük çekme.
(Bu Kadar Kızmasını Gerektirecek Ne Yaptım? – İletişim).
14- Soyut algılama yeteneğinin artması.
(Hangi Kazağımı Giysem Daha Güzel Olurum? – Zihinsel Değişim).
15- Kararsızlık.
(Hangi Kazağımı Giysem Daha Güzel Olurum? – Zihinsel Değişim).
16- Bir konu üzerinde dikkatini uzun süre toplayamama.
(Ders Çalışmaya Başlayalı 10 dk oldu. Hala Bir şey Anlamadım – Zihinsel Değişim).
17- Daha hızlı okuyup anlama.
(Ders Çalışmaya Başlayalı 10 dk oldu .Hala Bir şey Anlamadım – Zihinsel Değişim).
Ergenlik Dönemi Hakkında Anne Babaya Öneriler:
Ø Öncelikle ergenlik dönemi ile ilgili bilgi sahibi olunmalı; çocuğun her ergen gibi bu dönemin zorluklarıyla başa çıkmaya çalıştığı bilinmelidir.
Ø Bu dönemin geçici ve doğal bir süreç olduğu unutulmamalıdır.
Ø Aile içinde sevgi ve hoşgörüye dayalı ilişkiler geliştirilmelidir.
Ø Bu dönemde çocuklar ne yetişkin ne de çocuk olarak görülmekte ve bu karmaşa davranışlarına da yansımaktadır. Aileler gencin bu durumunu farkederek; onun yetişkin davranışlarını destekleyip; çocukça yaptığı davranışlarda ise bu çelişkiyi yaşatmadan destek olmalıdır.
Ø Gençlerdeki olumsuz davranışlardan önce olumlu davranışları görmeye çalışarak iletişim güçlendirilmeye çalışılmalıdır.
Ø İletişimde açık olunmalı; emir verici cümleler yerine duygular ifade edilerek gencin önemsendiği gösterilmelidir.
Ø Problemleri çözmek için yer ve zaman ayrılmalı; sorun geçiştirilmemelidir.
Ø Çocukların sorumluluklarını ebeveyn kendi üzerine almamalı; sorumlu bireyler yetiştirmek adına çocukların kendi sorumluluklarını üstlenmelerine yardımcı olmalıdır.
Ø Ders çalışmayan genç azarlanmamalı; çalışmasını teşvik edici konuşmalar yapılmalıdır.
Ø Ailenin gence yaklaşımı kabul edici; destekleyici; güven verici olmalıdır.
Ø Genç birey kendini ifade ederken ebeveyn başka işlerle ilgilenmemeli; iletişim yüz yüze olmalı ve konuşmalar bölünmemelidir.
Ø Bireysel farklılıklar duygusal tepkileri de farklılaştırmaktadır bu nedenle genç diğer bireylerle kıyaslanmamalı; onun farklı bir birey olduğu kabul edilmelidir.
Ø Çocuğu eleştirerek; suçlayarak; cezalandırarak yetiştirmenin çocuğu saldırgan davranışlara itebileceği ya da tamamen içine kapanmasına sebebiyet verebileceği unutulmamalıdır.
Ø Çocuğa kabullenici; hoşgörülü yaklaşılarak sağlıklı bir şekilde gelişimleri desteklenmelidir.
Ø Aşırı koruyucu; müdahale edici davranışlardan kaçınılmalı bunun bireyin özgüvenini olumsuz etkileyeceği unutulmamalıdır.
Ø Genç ile ilgili karar verilirken öncelikle anne ve baba kendi arasında uzlaşmaya varmalı ve kararlarında tutarlılık göstermelidir.
Ø Aşırı disiplin ve katı kurallar genci bunaltarak saldırgan davranışlar göstermesine neden olabilir.
Ø Gencin konuşmaları engellenmemeli; dikkatle dinlenmeli ve anlaşılmaya çalışılmalıdır.
Ø Gence düşüncelerini ifade etme imkanı tanınmalı; söz hakkı verilmeli; hayatına dair kararları kendisinin almasına destek olunmalıdır.
Ø Hangi okula gideceği; kimlerle arkadaş olacağı; hangi mesleği yapacağı konusunda ailenin belirlemiş olduğu kalıba çocuğun uyması beklenmemeli; gencin ihtiyaçları ve isteklerine değer verilmelidir.
Ø Çocuklardan aşırı beklenti içinde olunmamalı; kendilerinin ulaşamadıkları hedeflere çocukların ulaşmaları dayatılmamalıdır.
KAYNAKLAR
Kılıçcı; Y. (2000). 6-15 yaş öğrencilerinin gelişimsel güçleri ve kişilik gelişimini kolaylaştırma. Y. Kuzgun; (Ed.); İlköğretimde rehberlik (2.Baskı) içinde (38- 52). Ankara: Nobel Yayınevi.
Kulaksızoğlu; A. (2001). Ergenlik psikolojisi (4. Basım). İstanbul: Remzi Kitabevi.
Yavuzer; H. (2000). Çocuk psikolojisi. (19. Basım). İstanbul: Remzi Kitabevi.
Ana-babaya bağımlılıktan kurtulma; cinsel kimliğini kabullenme; toplumsal yerini bulma ve bir mesleğe yönelme çabalarının gösterildiği bu çağ yaklaşık olarak 8-10 yıl sürmektedir. Bu dönem kimlik gelişimi açısından da oldukça önemlidir. Ergenlik dönemi bireylerin kendilerini tanımaya çalıştıkları; hayatlarına yön vermeye başladıkları bir dönemdir (Kulaksızoğlu; 2001).
Ergenlik döneminde gençler en fazla ailelerinin ve arkadaşlarının desteğine ihtiyaç duyarlar. Ailelerinin deneyimlerinden faydalanmak; zor ve önemli kararlar verecekleri zaman onlara danışmak ve onlardan destek görmek isterler. Buna karşılık ergenlik dönemi bireyin ailesinden çok arkadaşlarıyla zaman geçirdiği; onlar tarafından kabul edilmeyi ve onaylanmayı önemsediği bir dönemdir. Akran grupları ergenlere anne-babadan bağımsızlığı; kendini değerli ve güvende hissetmeyi; onaylanmayı ve kabul edilmeyi sunar (Yavuzer; 2000).
Ergenlik döneminde duygusal ve davranışsal değişimler:
Ø Boy ve kiloyla; saçın şekilleriyle; sivilcelerle ilgilenilir; aynanın karşısında geçirilen zaman artar.
Ø El; kol hareketlerini kontrol edememe; sakarlık; kambur duruş; hantal yürüyüş gibi davranışlar görülebilir.
Ø Kızgınlık; öfke; korku; nefret gibi olumsuz duygular zaman zaman jest ve mimiklerle yüksek sesle dışarı vurulur.
Ø Çoğu ergenin duygusal tepkilerinde istikrarsızlık gözlenir; aynı olaya farklı zamanlarda farklı tepkiler gösterebilirler.
Ø Bedensel değişimlerden kaynaklanan çekingenlik; yalnız kalma isteği duymaktadırlar.
Ø Beğenilme ihtiyacı hisseder ve karşı cinse ilgi duyarlar.
Ø Kendi kararlarını verebilme isteği duyarlar ve aile bireylerinden bağımsız olmak isterler bu nedenle çevrenin yönlendirmesine direnebilirler.
Ø Kendilerine aile dışından modeller bulmaya ve onları taklit etmeye başlayabilirler.
Ø Derslere ilgi ve zamanın azalması sonucu akademik başarıda düşmeler gözlenebilir.
Ø Arkadaş ilişkileri ön plana çıkar; aile içi paylaşımlarda azalma; arkadaşlara ayrılan zamanda ise artış gözlenir.
Ø Ergen için arkadaş çevresinde kabul görmek büyük değer taşır bu nedenle çevresinden etkilenmeye açıktır.
Ø Dünya görüşü; değerleri; inançları sorgular; yeniden oluşturmaya başlarlar.
Ergenlik Döneminde Görülen Ruhsal Değişiklikler :
1- Toplumdaki rolünü belirleme isteği.
(Ben Kimim? – Kimlik Arayışı).
2- Hayatı ve çevreyi sorgulama.
(Topluma Nasıl Faydalı Olurum – Kimlik Arayışı).
3- Kendi başına hareket etme isteği.
(Neden Herkes Yaptıklarıma Karışıyor? – Bağımsızlık Arayışı).
4- Yalnız kalma isteği.
(Beni Neden Yalnız Bırakmıyorlar? – Bağımsızlık Arayışı)
5- Aynı gün içinde (sevinç; üzüntü; korku gibi) duygularının sürekli değişmesi.
(Neden Kimse Beni Anlamıyor? – Duygusal Dalgalanma).
6- Sebepsiz can sıkıntısı hissetme.
(Canım Sıkılıyor Ne Yapsam Şimdi? – Duygusal Dalgalanma).
7- Aşırı öfkelenme.
(Herkes Bana mı Bakıyor? – Duygusal Dalgalanma).
8- Hayal kurma.
(Canım Sıkılıyor Ne Yapsam Şimdi? – Duygusal Dalgalanma).
9- Cinsel konulara merak duyma.
(Herkes Bana mı Bakıyor? – Duygusal Dalgalanma).
10- Utangaçlık.
(Herkes Bana mı Bakıyor? – Duygusal Dalgalanma).
11- Bulunduğu ortamda dikkat çekme isteği.
(Acaba O Benimle Arkadaş Olur mu? – İletişim).
12- Arkadaş grubuna katılma isteği.
(Acaba O Benimle Arkadaş Olur mu? – İletişim).
13- İletişim kurmada güçlük çekme.
(Bu Kadar Kızmasını Gerektirecek Ne Yaptım? – İletişim).
14- Soyut algılama yeteneğinin artması.
(Hangi Kazağımı Giysem Daha Güzel Olurum? – Zihinsel Değişim).
15- Kararsızlık.
(Hangi Kazağımı Giysem Daha Güzel Olurum? – Zihinsel Değişim).
16- Bir konu üzerinde dikkatini uzun süre toplayamama.
(Ders Çalışmaya Başlayalı 10 dk oldu. Hala Bir şey Anlamadım – Zihinsel Değişim).
17- Daha hızlı okuyup anlama.
(Ders Çalışmaya Başlayalı 10 dk oldu .Hala Bir şey Anlamadım – Zihinsel Değişim).
Ergenlik Dönemi Hakkında Anne Babaya Öneriler:
Ø Öncelikle ergenlik dönemi ile ilgili bilgi sahibi olunmalı; çocuğun her ergen gibi bu dönemin zorluklarıyla başa çıkmaya çalıştığı bilinmelidir.
Ø Bu dönemin geçici ve doğal bir süreç olduğu unutulmamalıdır.
Ø Aile içinde sevgi ve hoşgörüye dayalı ilişkiler geliştirilmelidir.
Ø Bu dönemde çocuklar ne yetişkin ne de çocuk olarak görülmekte ve bu karmaşa davranışlarına da yansımaktadır. Aileler gencin bu durumunu farkederek; onun yetişkin davranışlarını destekleyip; çocukça yaptığı davranışlarda ise bu çelişkiyi yaşatmadan destek olmalıdır.
Ø Gençlerdeki olumsuz davranışlardan önce olumlu davranışları görmeye çalışarak iletişim güçlendirilmeye çalışılmalıdır.
Ø İletişimde açık olunmalı; emir verici cümleler yerine duygular ifade edilerek gencin önemsendiği gösterilmelidir.
Ø Problemleri çözmek için yer ve zaman ayrılmalı; sorun geçiştirilmemelidir.
Ø Çocukların sorumluluklarını ebeveyn kendi üzerine almamalı; sorumlu bireyler yetiştirmek adına çocukların kendi sorumluluklarını üstlenmelerine yardımcı olmalıdır.
Ø Ders çalışmayan genç azarlanmamalı; çalışmasını teşvik edici konuşmalar yapılmalıdır.
Ø Ailenin gence yaklaşımı kabul edici; destekleyici; güven verici olmalıdır.
Ø Genç birey kendini ifade ederken ebeveyn başka işlerle ilgilenmemeli; iletişim yüz yüze olmalı ve konuşmalar bölünmemelidir.
Ø Bireysel farklılıklar duygusal tepkileri de farklılaştırmaktadır bu nedenle genç diğer bireylerle kıyaslanmamalı; onun farklı bir birey olduğu kabul edilmelidir.
Ø Çocuğu eleştirerek; suçlayarak; cezalandırarak yetiştirmenin çocuğu saldırgan davranışlara itebileceği ya da tamamen içine kapanmasına sebebiyet verebileceği unutulmamalıdır.
Ø Çocuğa kabullenici; hoşgörülü yaklaşılarak sağlıklı bir şekilde gelişimleri desteklenmelidir.
Ø Aşırı koruyucu; müdahale edici davranışlardan kaçınılmalı bunun bireyin özgüvenini olumsuz etkileyeceği unutulmamalıdır.
Ø Genç ile ilgili karar verilirken öncelikle anne ve baba kendi arasında uzlaşmaya varmalı ve kararlarında tutarlılık göstermelidir.
Ø Aşırı disiplin ve katı kurallar genci bunaltarak saldırgan davranışlar göstermesine neden olabilir.
Ø Gencin konuşmaları engellenmemeli; dikkatle dinlenmeli ve anlaşılmaya çalışılmalıdır.
Ø Gence düşüncelerini ifade etme imkanı tanınmalı; söz hakkı verilmeli; hayatına dair kararları kendisinin almasına destek olunmalıdır.
Ø Hangi okula gideceği; kimlerle arkadaş olacağı; hangi mesleği yapacağı konusunda ailenin belirlemiş olduğu kalıba çocuğun uyması beklenmemeli; gencin ihtiyaçları ve isteklerine değer verilmelidir.
Ø Çocuklardan aşırı beklenti içinde olunmamalı; kendilerinin ulaşamadıkları hedeflere çocukların ulaşmaları dayatılmamalıdır.
KAYNAKLAR
Kılıçcı; Y. (2000). 6-15 yaş öğrencilerinin gelişimsel güçleri ve kişilik gelişimini kolaylaştırma. Y. Kuzgun; (Ed.); İlköğretimde rehberlik (2.Baskı) içinde (38- 52). Ankara: Nobel Yayınevi.
Kulaksızoğlu; A. (2001). Ergenlik psikolojisi (4. Basım). İstanbul: Remzi Kitabevi.
Yavuzer; H. (2000). Çocuk psikolojisi. (19. Basım). İstanbul: Remzi Kitabevi.