Tiroid Hastalıklarında Tiroid Kanserinde ve Zehirli Guatrda Rai Radyoaktif İyot Tedavisi Nedir; Nasıl Yapılır; Yan Tsirleri Nelerdir?
HER YÖNÜYLE; TİROİD HASTALIKLARINDA RAİ RADYOAKTİF İYOT TEDAVİSİ: RAİ TEDAVİSİ NEDİR; NASIL YAPILIR; KISIRLIK YAPAR MI; KANSER YAPAR MI?
Hangi Hastalıklarda RAİ Tedavisi Kullanılır?
RAI tedavisi; tiroid hastalıklarında kullanılan bir yöntemdir. RAİ tedavisi; en yaygın olarak hipertiroidi yani zehirli guatr hastalığında kullanılır. Zehirli guatr (hipertiroidizm); ciddi bir tiroid hastalığıdır. Hipertiroidizm tedavisinde RAİ tedavisi kullanıldığında ameliyata gerek kalmaz; çünkü RAİ tedavisi bir ameliyatsız guatr tedavisi yöntemidir. Ancak; bazı hastalarda; önce RAİ tedavisi yapılır; guatr küçültülür; sonra ameliyat yapılabilir. Hipertirodi hastalığında genellikle düşük doz RAİ tedavisi uygulanır.
Zehirli guatr; zehirli guvatr; zehirli guvatır; toksik guatr; toksik guvatr; toksik guvatır; Graves hastalığı; Basedow hastalığı hep aynı anlama sahiptir.
RAİ tedavisi tiroit nodüllerinin tedavisinde de kullanılabilir. Özellikle sıcak nodül olarak bilinen hiperaktif nodul’lerde atom tedavisi oldukça etkilidir. Ancak; ilk önce; nodul’de kanser olmadığını anlamak için ince iğne biyopsisi yapılmalıdır
RAİ tedavisi’nin kullanıldığı diğer bir tiroit hastalığı da tiroid kanseridir. Tiroid kanserlerinde önce ameliyat yapılır; tiroit bezi tamamen çıkarılır; tiroid’in çevresindeki lenf düğümleri de çıkarılır. Sonra da yüksek doz RAİ tedavisi uygulanır.
Tiroit kanserleri’nde RAİ tedavisi kullanılmazsa kanserin tekrarlanması ve başka organlara yayılması; lenf düğümLerine gitmesi ve metastaz yapması riski artar. O nedenle; RAI tedavisi’nin kullanıldığı bir tiroid hastalığı tiroit kanseridir.
RAI tedavisi ‘nde radyoaktif iyot kullanılır. Kullanılan radyoaktif iyot; ya sıvıdır ya da kapsül halindedir. Kapsül olarak radyoaktif iyot kullanıldığında; RAI tedavisi sonrasında tükürük bezleri daha az zarar görür.
Tiroit kanseri’nde RAİ tedavisi yüksek doz radyoaktif iyot kullanılarak yapıldığı için mutlaka kurşunla kaplı özel bir odada yapılmalıdır. Tedaviden sonra hastalar bu özel odada yaklaşık 3-4 gün geçirir. Bu özel oda; her hastenede yoktur. Bu odaların kanalizasyon sistemi de özeldir.
RAİ Tedavisi Nasıl Uygulanır?
RAİ tedavisi verilecek hastalar mutlaka aç olmalıdır. Hasta aç olduğunda; RAİ tedavisi için verilen radyoaktif iyot mide-bağırsak sisteminden daha iyi emilir ve atom tedavisi daha etkili olur. RAİ için kapsül tercih edilirse bu kapsül yutulur; sıvı tercih edilirse sıvı RAİ içilir. Radyoaktif iyot tedavisi’nden sonra hastalarda bulantı; kusma olabilir. Bulanti için kuvvetli bulantı kesici iğne yapmak gerekebilir ama eğer atom tedavisi’ne başlamadan 1 saat önce bulantı kesici hap verilirse hastaların radyoaktif iyot’u yuttuktan sonra bulanti hissetmesi daha nadir görülür. Eğer; kusma olursa ciddi sorun var demektir. Öncelikle kusmuktaki radyoaktif iyot’un ne kadar olduğunu anlamak gerekir. Sonra kusulan yer çok iyi bir şekilde temizlenmelidir. Hasta kustuktan sonra hasta yine özel odada tutulabilir ve atom tedavisi sonrasinda 5-7 gün sonra yapılacak vücut taramasındaki bulgulara göre bu hastalarda 4-6 ay içinde tekrar radyoaktif iyot yani atom tedavisi vermek gerekebilir. Eğer RAİ tedavisi; hipertiroidizm yani Graves hastalığı için veriliyorsa; hastanın özel bir odaya konulmasına gerek yoktur. Zehirli guatr yani hipertiroidi hastalığında verilen atom tedavisi daha düşük doz ile yapıldığından hasta RAİ tedavisi sonrasında hemen evine gidebilir.
RAİ Tedavisi Sadece Yaşlı Hastalara mı Uygulanır?
Her yaşta insana RAİ tedavisi uygulanabilir. Önemli olan; hastaların doğru seçilmesi ve hastanın yaşına; kilosuna ve durumuna göre verilecek radyoaktif iyot’un miktarını doğru belirlemektir. Bu konuda bütün dünyada bir çok farklı görüş vardır. En tartışmalı konu; bebek ve çocuklarda RAİ tedavisi yapılırken kullanılacak radyoaktif iyot’un miktarıdır. Bir çok hekim ve toplumun hekim olmayan bireyi çocuklarda guatr ve bebeklerde guatr hastalığında RAİ tedavisi ‘ne karşı çıkmaktadır. Halbuki bunun bilimsel bir temeli yoktur. Hatta; Amerikan Tiroid Birliginin (ATA) son uygulama rehberine göre; çocuklarda RAİ tedavisi yapılırken daha yüksek doz kullanılmalıdır. Böylece; uygulanan RAİ tedavisi çocuklarda ve bebeklerdeki tiroit bezinin tümünü yakip yok eder ve daha sonraki yıllarda “kanser gelisecek doku kalmaz”. Eğer RAİ tedavisi’nde yetersiz ve gereğinden daha dusuk doz kullanılırsa ileriki yıllarda tiroid kanseri gelişebilir.
Amerika Birlesik Devletlerinde; zehirli guatr’da tiroit ameliyatı; özel durumlar hariç; artık tavsiye edilmiyor. Hipertirodi yani Graves hastalığında önerilen tek tedavi yöntemi RAİ tedavisidir.
Atom Tedavisi Kadında ve Erkekte Kısırlık Yapar Mı?
Toplumda RAİ tedavisi’nin kısırlık yapıp yapmadığına dair ciddi bir endişe vardır. RAİ tedavisi ’nin ilk yapıldığı 1940’li yıllardan beri üzerinde en cok iddiada bulunulan konu RAİ tedavisi ’nin kısırlık yapıp yapmadığıdır. Bu nedenle; RAİ tedavisi yapılan hastalar; 30-40 yıl boyunca takip edilmiş ve bu hastalarda kısırlık olmadığı ortaya çıkmıştır. İlgilenen doktorların bu konuda yapılan araştırmaları tıp literatüründe (www.pubmed.com) bulması mümküdür.
Özetle; RAİ tedavisi kısırlık yapmaz. Peki neden? Çünkü; erkeklerde sperm üreten kök hücreler RAİ tedavisi ’ndeki radyasyon’a karşı dirençlidir; etkilenmez. Ancak; bu kök hücreleri tarafından üretilip erkek testisinde saklanan spermler radyasyon’a duyarlidir. Erkek spermi; ancak 3 ay testiste saklanabilir; 3 ay sonra kendiliğinden veya cinsel yolla dışarı çıkar. Bu nedenle RAİ tedavisi verilen erkeklerin RAİ tedavisinden sonra 3 ay boyunca çocuk yapma girişinde bulunmamasi ve RAİ tedavisinden sonraki 3 ay boyunca doğum kontrol yöntemlerini uygulaması önerilmektedir.
Gelelim kadınlara. Kadınlardaki yumurtalar; kız bebek dünyaya geldiğinde zaten mevcuttur; yani sonradan yumurta oluşmaz. Henüz olgunlaşmamış ve pasif olarak duran yumurtalar radyasyon ‘a karşı dirençlidir. Kız çocuğu ergenlik çağına gelince; her ay bir veya iki yumurta olgunlaşır ve hamile kalabilecek olgunluk kazanır. Olgunlaşan az sayıdaki bu yumurtalar radyasyon ‘dan etkilenebilir. İşte bu nedenle atom tedavisi ‘nden sonra kadınların 3 ay boyunca çocuk sahibi olma girşiminde bulunmaması ve RAİ tedavisi ‘nden sonra 3 ay boyunca doğum kontrol yöntemlerini uygulaması önerilmektedir.
RAİ Tedavisi Kansere Neden Olur Mu?
RAİ tedavisi ‘nin temeli; hastaya verilen radyoaktif iyot ‘un yaydığı radyasyon ile tiroid dokusunu yakmaktır. Yanan tiroit dokusu artık tiroid hormon ‘u üretemez. Uygulanan RAİ tedavisi ‘nden tiroit bezi ‘ndeki hücrelerin tamamı aynı anda etkilenmez; aynı derecede yanmaz. Tam olarak yanan tiroid hücreleri imha olur; yok olur. Ancak; RAİ tedavisi ‘nden az etkilenen tiroid dokusu zarar görür ancak sonra kısmen düzelebilir. İşte bu şekilde kısmen düzelen tiroit hücrelerinde radyasyonun etkisiyle genetik hasar oluşmuşsa daha sonraki yıllarda tiroid kanseri oluşabilir. Bunu önlemek için; zehirli guatr yani hipertiroid (Graves hastalıgi) hastalarında RAİ tedavisi yapılırken yüksek doz radyoaktif iyot kullanılmalı ve tiroid dokusu tümüyle imha edilmelidir.
Ayrıca; RAİ tedavisi ‘nin kansere neden olabileceği iddialari çok dile getirilmiş ve bu konuda yıllarca süren araştırmalar yapılmıştır. Sonuçta; tiroid kanseri tedavisinde kullanılan çok yüksek doz radyoaktif iyot tedavisinin (çok tekrarlanan uygulamalarda) henüz tam olarak inandırıcı olmasa da çok hafif düzeyde istatistiki olarak lösemiyi artırabileceği iddia edilmiştir. Bu nedenle; tiroid kanserleri ‘nde RAİ tedavisi yapılırken hasta iyi hazırlanmalı; doz seçimi dikkatle yapılmalı; çok düşük doz kullanıp sonradan bir defadan daha çok tekrarlayıcı RAİ tedavisi ‘ne gerek bırakmayacak stratejiler seçilmelidir.