Çocuklarda Özgüven Eksikliği ve Çekingenlik- Çocuklara Güvenli Davranışı Nasıl Kazandırırız?
ÇOCUKLARDA ÖZGÜVEN EKSİKLİĞİ VE ÇEKİNGENLİK- ÇOCUKLARA GÜVENLİ DAVRANIŞI NASIL KAZANDIRIRIZ?
Özgüven eksikliği ve çekingenlik; çocuklarda sıkça rastlanan problemlerden bir tanesidir. Çekingen çocuklar; kendilerini değersiz bulurlar; yeterince sevilmediklerini düşünürler ve herkesten uzak dururlar. Bu yüzden arkadaşlık kurmada zorlanırlar. Dışarıdan bakıldıklarında uslu görünürler. Uyumludurlar ve sorun çıkarmazlar. Fakat bunun sebebi kendilerine güven duymayıp; bulundukları ortamlarda ses çıkaramamalarından dolayıdır.
Arkadaşları arasında yeterince kendini ifade edemeyen; sosyal ortamlarda çekingen tavırlar sergileyen; oyunlara katılamayan çocuklar belli bir süre sonra izole olmuş şekilde yaşamaya başlarlar. Sınıf ortamında aktif değillerdir. Bir konuyu çok iyi bilseler de; kendilerine güven duymamaları sebebiyle bildiklerini tam olarak ifade edemezler. Bu da derslerinde yeterince başarılı olamamalarına yol açar.
Çocuklarda özgüveni etkileyen en temel sebeplerden bir tanesi sevgi eksikliğidir. Özellikle şiddet gören; yeterince sevildiğini hissetmeyen; huzurlu bir aile ortamında yetişmeyen çocuklarda özgüven eksikliği sıkça görülmektedir. Kardeşleri ve arkadaşlarıyla sürekli kıyaslanan; kendileri ile alay edilen çocuklarda da özgüven eksikliği oluşur. Annenin aşırı koruyucu tavrı; baskısı; aşırı titiz tutumları çocuğun kendine güven duymasını olumsuz yönde etkiler.
Çocuklarda Özgüven Nasıl Geliştirilir?
• Çocuklarda çekingenliğe; kendine güven duymasına engel olan durumlar araştırılıp çözüme ulaşılmalıdır.
• Çocukta gözlenen olumlu davranışlar övülmelidir.
• Çocuğun yaptığı olumsuz davranışlar direkt olarak dayakla cezalandırılmamalıdır. Dayak bir çözüm değildir. Çocuk dayak yediğinde cezasını çektiğini düşünecek ve yaptığı kötü davranışı olumluya çevirmek adına bir adım atmayacaktır.
• Çocuğa destek verilmeli; karşılıksız sevildiği hissettirilmelidir.
• Çocukla konuşulmalı; birlikte zaman geçirilmeli; duygu ve düşüncelerini ifade etmesi sağlanmalıdır.
• Her an sevildiği; özel olduğu hissettirilmelidir.
• Arkadaş edinmesi sağlanmalı; fakat bu konuda baskı yapılmamalıdır.
• Çeşitli kurslara; spora ve sosyal aktivitelere katılması için teşvik edilmelidir.
• Çözülemeyen durumlarda; ciddi problemlerle karşılaşıldığında bir uzman yardımı almaktan çekinilmemelidir.
Çocuklarımıza Nasıl Güvenli Davranış Kazandırırız ?
“Güvenli Davranış Becerileri” adını verdiğimiz davranışların kazanımı ile çocuklar başkalarının haklarını küçük görmeden ve zedelemeden kendi haklarını koruma; duygu; düşünce ve inanışlarını doğrudan; dürüst ve uygun yollarla ifade etme yeteneği kazanabilirler. Peki bunu nasıl kazandırabiliriz?
Okul Öncesi Dönemde Güvenli Davranış Kazanımı:
Okul öncesi dönemde çocuklar kendilerini yeterince ifade edemeyen bir dönemde olsalar bile bu dönemde; aile bireylerinin dışında artık yaşıtlarıyla birlikte olmaları; arkadaş edinmeleri; sosyalleşmeleri açısından güvenli davranış becerileri kazandırmak için uygun bir zaman olarak nitelendirilebilir. Bu dönemde çocuklara çeşitli görevler verilmesi; onlara bu becerileri kazandırmak açısından önemlidir. Okul öncesi dönemdeki çocuklara;
• İstemedikleri şeyleri hayır diyerek reddedebilecekleri öğretilmeli;
•Kendi kararlarını kendileri verebilmeleri için zaman zaman imkanlar tanınmalı (istediği kıyafeti giymesi; istediği oyuncağı seçmesi gibi.)
• Okulda ve parkta yeni arkadaşlar edinmesi ve kendi başına bir oyuna katılması için onu desteklenmeli.
• Ebeveynler çocuklara model oluşturmalıdır.
Okul Döneminde Güvenli Davranış Kazanımı:
• Çocuklara kendilerini güvenli bir şekilde ifade etmeleri örneklenerek anlatılabilir.
Örneğin; “o kitabı bana ver yoksa sana gösteririm” (saldırgan); “Kitabımı alabilirsin ona ihtiyacım yok”(Pasif); “Bu kitabı şu anda okuyorum. Bitirdiğim zaman onu alabilirsin” (Güvenli) gibi.
•Çocuklarla oyun oynayarak güvenli davranışlar öğretilebilir.
Örneğin; yakın arkadaşı rolüne geçerek ondan en sevdiği kalemi hediye etmesi istenir. Vereceği cevaba göre ona doğrusu gösterilmelidir.
• Çocuklara istemedikleri şeyler için hayır demek yine bu dönemde öğretilebilir.
• Kendileri ve arkadaşları ile ilgili konuşmalar yapmalarını; yaşadığı olayları sözel olarak ifade etmelerini desteklemek bu dönemdeki çocukların güvenli davranış becerileri kazanmalarına yardımcı olacaktır.
Özgüven eksikliği ve çekingenlik; çocuklarda sıkça rastlanan problemlerden bir tanesidir. Çekingen çocuklar; kendilerini değersiz bulurlar; yeterince sevilmediklerini düşünürler ve herkesten uzak dururlar. Bu yüzden arkadaşlık kurmada zorlanırlar. Dışarıdan bakıldıklarında uslu görünürler. Uyumludurlar ve sorun çıkarmazlar. Fakat bunun sebebi kendilerine güven duymayıp; bulundukları ortamlarda ses çıkaramamalarından dolayıdır.
Arkadaşları arasında yeterince kendini ifade edemeyen; sosyal ortamlarda çekingen tavırlar sergileyen; oyunlara katılamayan çocuklar belli bir süre sonra izole olmuş şekilde yaşamaya başlarlar. Sınıf ortamında aktif değillerdir. Bir konuyu çok iyi bilseler de; kendilerine güven duymamaları sebebiyle bildiklerini tam olarak ifade edemezler. Bu da derslerinde yeterince başarılı olamamalarına yol açar.
Çocuklarda özgüveni etkileyen en temel sebeplerden bir tanesi sevgi eksikliğidir. Özellikle şiddet gören; yeterince sevildiğini hissetmeyen; huzurlu bir aile ortamında yetişmeyen çocuklarda özgüven eksikliği sıkça görülmektedir. Kardeşleri ve arkadaşlarıyla sürekli kıyaslanan; kendileri ile alay edilen çocuklarda da özgüven eksikliği oluşur. Annenin aşırı koruyucu tavrı; baskısı; aşırı titiz tutumları çocuğun kendine güven duymasını olumsuz yönde etkiler.
Çocuklarda Özgüven Nasıl Geliştirilir?
• Çocuklarda çekingenliğe; kendine güven duymasına engel olan durumlar araştırılıp çözüme ulaşılmalıdır.
• Çocukta gözlenen olumlu davranışlar övülmelidir.
• Çocuğun yaptığı olumsuz davranışlar direkt olarak dayakla cezalandırılmamalıdır. Dayak bir çözüm değildir. Çocuk dayak yediğinde cezasını çektiğini düşünecek ve yaptığı kötü davranışı olumluya çevirmek adına bir adım atmayacaktır.
• Çocuğa destek verilmeli; karşılıksız sevildiği hissettirilmelidir.
• Çocukla konuşulmalı; birlikte zaman geçirilmeli; duygu ve düşüncelerini ifade etmesi sağlanmalıdır.
• Her an sevildiği; özel olduğu hissettirilmelidir.
• Arkadaş edinmesi sağlanmalı; fakat bu konuda baskı yapılmamalıdır.
• Çeşitli kurslara; spora ve sosyal aktivitelere katılması için teşvik edilmelidir.
• Çözülemeyen durumlarda; ciddi problemlerle karşılaşıldığında bir uzman yardımı almaktan çekinilmemelidir.
Çocuklarımıza Nasıl Güvenli Davranış Kazandırırız ?
“Güvenli Davranış Becerileri” adını verdiğimiz davranışların kazanımı ile çocuklar başkalarının haklarını küçük görmeden ve zedelemeden kendi haklarını koruma; duygu; düşünce ve inanışlarını doğrudan; dürüst ve uygun yollarla ifade etme yeteneği kazanabilirler. Peki bunu nasıl kazandırabiliriz?
Okul Öncesi Dönemde Güvenli Davranış Kazanımı:
Okul öncesi dönemde çocuklar kendilerini yeterince ifade edemeyen bir dönemde olsalar bile bu dönemde; aile bireylerinin dışında artık yaşıtlarıyla birlikte olmaları; arkadaş edinmeleri; sosyalleşmeleri açısından güvenli davranış becerileri kazandırmak için uygun bir zaman olarak nitelendirilebilir. Bu dönemde çocuklara çeşitli görevler verilmesi; onlara bu becerileri kazandırmak açısından önemlidir. Okul öncesi dönemdeki çocuklara;
• İstemedikleri şeyleri hayır diyerek reddedebilecekleri öğretilmeli;
•Kendi kararlarını kendileri verebilmeleri için zaman zaman imkanlar tanınmalı (istediği kıyafeti giymesi; istediği oyuncağı seçmesi gibi.)
• Okulda ve parkta yeni arkadaşlar edinmesi ve kendi başına bir oyuna katılması için onu desteklenmeli.
• Ebeveynler çocuklara model oluşturmalıdır.
Okul Döneminde Güvenli Davranış Kazanımı:
• Çocuklara kendilerini güvenli bir şekilde ifade etmeleri örneklenerek anlatılabilir.
Örneğin; “o kitabı bana ver yoksa sana gösteririm” (saldırgan); “Kitabımı alabilirsin ona ihtiyacım yok”(Pasif); “Bu kitabı şu anda okuyorum. Bitirdiğim zaman onu alabilirsin” (Güvenli) gibi.
•Çocuklarla oyun oynayarak güvenli davranışlar öğretilebilir.
Örneğin; yakın arkadaşı rolüne geçerek ondan en sevdiği kalemi hediye etmesi istenir. Vereceği cevaba göre ona doğrusu gösterilmelidir.
• Çocuklara istemedikleri şeyler için hayır demek yine bu dönemde öğretilebilir.
• Kendileri ve arkadaşları ile ilgili konuşmalar yapmalarını; yaşadığı olayları sözel olarak ifade etmelerini desteklemek bu dönemdeki çocukların güvenli davranış becerileri kazanmalarına yardımcı olacaktır.