Gece Terörü
Geçen hafta çok sevdiğim eski bir arkadaşım aradı. Sesini duymak beni çok sevindirdi ama onun bir arama nedeni vardı ve sesi çok endişeli geliyordu. 2 yaşlarında çok tatlı bir oğlu var. Arkadaşımın dediğine göre; oğlu son 2 ay içinde gece saat 3 gibi uykusundan bağırıp; ağlayarak uyanıyor ve yanına kimseyi yaklaştırmıyormuş. Eline ne geçerse fırlatıyor veya yataktan kalkıp koşturuyor ve bir yerlerini çarpıyormuş. Bu olay son hafta içinde ise 4 kez olmuştu. Anlattığına göre komşuları şikayetçi olmaya başlamışlar bile (ne yazık ki). Endişeyle bu durumun ne olabileceğini sordu.
Anlattıkları gece terörü denilen bir duruma çok benziyordu. Bu olaydan sonra aynı endişelerle bir danışanım başvurdu. Ben de bu yüzden gece terörü ile ilgili bazı genel bilgileri sizlerle paylaşmak istedim…
Gece terörü neden olur? Gece terörü uyku sırasında; uyanma sistemi iş görmeye çalışırken uyuma sisteminin devreden çıkmaması ve bu iki sürecin aynı anda yaşanması sonucu çocuğun iki sisteme ait belirtileri göstermesi şeklinde ortaya çıkar. Çocuk uyanıkmış gibi hareket edebilir; konuşabilir; çığlık atabilir; ağlayabilir ama sabah uyandığında (eğer gece olay sırasında uyandırılmazsa) hiçbir şeyi hatırlamaz. Bu durum genellikle uykunun ilk yarısında yani derin uykuda ortaya çıkar. Tam olarak neden oluştuğu bilinmese de genetik yatkınlıktan bahsedilmektedir. Bunun dışında olayı tetikleyen bazı etkenlerden bahsedebilir. Bunlar
• Uykusuzluk;
• Horlama;
• Uyku apnesi
• Psikolojik faktörler (boşanma; ayrılık; ölüm; kardeşin gelişi; okul problemleri; ilişki problemleri…) olarak sayılabilir.
Peki Belirtileri nelerdir?
Geceleri uykuda çığlık atma; bağırma; terleme; kocaman açılmış gözler ; bir şeylerden kaçıyormuş gibi koşma ya da bir şeylere vurmaya çalışma şeklinde kendini gösterebilir. Yüz ifadesinde dehşet ve korku çok açık bir şekilde okunabilir. Konuşmaya çalışsanız da çeşitli sorular yöneltseniz de yanıt alamazsınız. Sanki sizi görmüyor ve duymuyordur. Gece terörü genellikle yaşamın ilk 5 senesinde daha çok görülür ve sonraki dönemlerde gittikçe azalır.
Kriz anında neler yapılabiliriz?
Herhangi bir şekilde uyandırmaya çalışmak; seslenmek; dürtmek; tokat atmak bu atağın süresini ve şiddetini daha da arttırabilir. Dokunmak veya güvende hissetsin diye sarılmak her şeyi daha da kötüleştirebilir. Bu yüzden zor biliyorum ama süreci kendi seyrine bırakmak; herhangi bir şekilde kriz anında müdahale etmemek daha iyi. Ama odasını; çevresini; yatağını güvenli hale getirebilirsiniz. Çevresindeki fırlatabileceği eşyaları kaldırabilirsiniz.
Tedavisi var mı?
Öncelikle tek başına bir hastalık mı yoksa başka bir problemin yansıması mı ona karar vermek gerekebilir. Mesela çocuğunuzda uyku apnesi varsa onun tedavi edilmesiyle gece terörü de ortadan kalkabilecektir. Ya da psikolojik nedenlerden dolayı olursa psikoterapi görmesiyle gece terörü yok olabilecektir. Görünürde var olan bir sorun bulamıyorsanız aşağıdaki düzenlemeleri yapmanızı tavsiye ederim:
• Odasını; çevresini; yatağını güvenli hale getirin. Çevresindeki fırlatabileceği eşyaları kaldırın.
• Uykusunu kaçırabilecek ya da bölebilecek her şeyi kontrol altına almaya çalışın.
• Düzenli bir uyku sistemi oluşturmaya çalışın
• Masal; hikaye veya ninni söyleyerek Hoş ve rutini olan bir yatma şekli oluşturun.
Altta yatan önemli bir problem yoksa Herhangi bir müdahale yapmadan da zaman içinde kendiliğinden de geçecektir.
*Ancak şu önemli bilgiyi de unutmayalım çok düşük bir ihtimal olsa da gece terörü sadece gece ortaya çıkan ve belirtilerinin çok benzediği bir tür epilepsiden kaynaklanıyor olabilir.. Fakat gece yaşanan bu krizlerin sayısı gittikçe artıyor veya azalmıyorsa ve kendine ya da başka birine ciddi zararlar verebiliyorsa mutlaka bir çocuk nörolojisi doktoruna başvurun.
*Herhangi bir nedenden dolayı ilaç kullanıyorsanız onun da etkisinin olup olmadığının incelenmesi gerekebilir. Lütfen bu konuyla ilgili olarak da doktorunuza başvurun...
Sevgi ve Saygılarımla
Psikolog Elvan Zeynep KAYA
(Bu yazım Yaşayan Bursa dergisinde yayınlanmıştır.)
Anlattıkları gece terörü denilen bir duruma çok benziyordu. Bu olaydan sonra aynı endişelerle bir danışanım başvurdu. Ben de bu yüzden gece terörü ile ilgili bazı genel bilgileri sizlerle paylaşmak istedim…
Gece terörü neden olur? Gece terörü uyku sırasında; uyanma sistemi iş görmeye çalışırken uyuma sisteminin devreden çıkmaması ve bu iki sürecin aynı anda yaşanması sonucu çocuğun iki sisteme ait belirtileri göstermesi şeklinde ortaya çıkar. Çocuk uyanıkmış gibi hareket edebilir; konuşabilir; çığlık atabilir; ağlayabilir ama sabah uyandığında (eğer gece olay sırasında uyandırılmazsa) hiçbir şeyi hatırlamaz. Bu durum genellikle uykunun ilk yarısında yani derin uykuda ortaya çıkar. Tam olarak neden oluştuğu bilinmese de genetik yatkınlıktan bahsedilmektedir. Bunun dışında olayı tetikleyen bazı etkenlerden bahsedebilir. Bunlar
• Uykusuzluk;
• Horlama;
• Uyku apnesi
• Psikolojik faktörler (boşanma; ayrılık; ölüm; kardeşin gelişi; okul problemleri; ilişki problemleri…) olarak sayılabilir.
Peki Belirtileri nelerdir?
Geceleri uykuda çığlık atma; bağırma; terleme; kocaman açılmış gözler ; bir şeylerden kaçıyormuş gibi koşma ya da bir şeylere vurmaya çalışma şeklinde kendini gösterebilir. Yüz ifadesinde dehşet ve korku çok açık bir şekilde okunabilir. Konuşmaya çalışsanız da çeşitli sorular yöneltseniz de yanıt alamazsınız. Sanki sizi görmüyor ve duymuyordur. Gece terörü genellikle yaşamın ilk 5 senesinde daha çok görülür ve sonraki dönemlerde gittikçe azalır.
Kriz anında neler yapılabiliriz?
Herhangi bir şekilde uyandırmaya çalışmak; seslenmek; dürtmek; tokat atmak bu atağın süresini ve şiddetini daha da arttırabilir. Dokunmak veya güvende hissetsin diye sarılmak her şeyi daha da kötüleştirebilir. Bu yüzden zor biliyorum ama süreci kendi seyrine bırakmak; herhangi bir şekilde kriz anında müdahale etmemek daha iyi. Ama odasını; çevresini; yatağını güvenli hale getirebilirsiniz. Çevresindeki fırlatabileceği eşyaları kaldırabilirsiniz.
Tedavisi var mı?
Öncelikle tek başına bir hastalık mı yoksa başka bir problemin yansıması mı ona karar vermek gerekebilir. Mesela çocuğunuzda uyku apnesi varsa onun tedavi edilmesiyle gece terörü de ortadan kalkabilecektir. Ya da psikolojik nedenlerden dolayı olursa psikoterapi görmesiyle gece terörü yok olabilecektir. Görünürde var olan bir sorun bulamıyorsanız aşağıdaki düzenlemeleri yapmanızı tavsiye ederim:
• Odasını; çevresini; yatağını güvenli hale getirin. Çevresindeki fırlatabileceği eşyaları kaldırın.
• Uykusunu kaçırabilecek ya da bölebilecek her şeyi kontrol altına almaya çalışın.
• Düzenli bir uyku sistemi oluşturmaya çalışın
• Masal; hikaye veya ninni söyleyerek Hoş ve rutini olan bir yatma şekli oluşturun.
Altta yatan önemli bir problem yoksa Herhangi bir müdahale yapmadan da zaman içinde kendiliğinden de geçecektir.
*Ancak şu önemli bilgiyi de unutmayalım çok düşük bir ihtimal olsa da gece terörü sadece gece ortaya çıkan ve belirtilerinin çok benzediği bir tür epilepsiden kaynaklanıyor olabilir.. Fakat gece yaşanan bu krizlerin sayısı gittikçe artıyor veya azalmıyorsa ve kendine ya da başka birine ciddi zararlar verebiliyorsa mutlaka bir çocuk nörolojisi doktoruna başvurun.
*Herhangi bir nedenden dolayı ilaç kullanıyorsanız onun da etkisinin olup olmadığının incelenmesi gerekebilir. Lütfen bu konuyla ilgili olarak da doktorunuza başvurun...
Sevgi ve Saygılarımla
Psikolog Elvan Zeynep KAYA
(Bu yazım Yaşayan Bursa dergisinde yayınlanmıştır.)