Larenks (Gırtlak) Fonksiyonlarını Bozan Sebepler
Gırtlak (Larenks) Fonksiyonlarını bozan sebepler
- Travmalar
- Felçlerler
- İnfeksiyonlar
- Tümörler dir.
Larinks Felçleri:
I.Sensoriyel:
N. laryngeus superior’un santral vaya periferik hastalıklarıyla olur. Bu sinirin periferik seyri son derece kısadır. Bu yüzden az rastlanır. Tümörler ve hematomlar da mikst tiplerde olur. Santral paraliziler ise sıktır. Ağır metal zehirlenmeleri (Pb); narkoz; tabes; syringomyelia; multipl skleroz; tümörlerde görülebilir.
Tek taraflı bir sensoriyel paralizilerde hayati tehlike yoktur. Kronik gıcık öksürüğü vardır. Bilateral ise aspirasyon tehlikesi ön planda mevcuttur. Larinkste öksürük refleksi uyanamaz.
Tedavi: Sebebe yöneltilir. Çift taraflı paralizilerde ise olgular nazogastrik sonda ile beslenmeleri şarttır. aspirasyon yapılır.
II.Motor:
a. Fonksiyonel:
Daima afoni ile (Ses kaybı) müracaat edilir. Bazen nefes darlığı da bildirilir.
Genellikle;
-nöropatlar;
-büyük ruhi sarsıntılar geçirenler;
-genç kadınlar ve
-menopoz döneminde görülür. Larinksin abdüksiyon (Ses teleri açık bir
durumunda fikse olduğu görülür. Bu tamamen fonksiyoneldir. Bir cisimle
ses tellerine dokunulursa ses lelleri kapanır.
Tedavi:
Psikosomatik çerçevede ele alınır. Hasta Psikiyatrist ile beraber değerlendirilir.
b. Organik:
1. Konjenital: Ekseriyetle uzun bir doğum travmasından sonra çocukta görülür. Toraksta solunum hareketleri olsa da addüksiyon durumunda fiksasyon mevcut olduğundan birkaç dakikada siyanoz ve ölüm olur. derhal entübe edilenolgular 24 saat içinde düzelir. Oldukça seyrektir.
2. Santral: Etyoloji sensoriyel olanlar gibidir.
3. Periferik: Sensoriyel olanlara göre çok daha sıktır. Kaza ve cerrahi (tiroid) travmalar; boyun tümörleri; üst mediasten ve sol apeks tümörleri; büyük damar anevrizmaları sebep olabilir. Tek taraflı olursa (ses profesyonelleri hariç) pek büyük fonksiyonel değişiklik yapmaz. Ses boğuk ve intonasyonu biraz kaybolmuşken bir süre sonra diğer taraf kompanse eder (orta hattı geçip karşı tarafa yerleşir!). Çift taraflı ise paramedian
fiksasyon vardır. Başlangıçta çoğu zaman açık (abdükte) iken sonradan kapalı (addükte) duruma geçer. Açık iken afoni olur. Kapalı; paramedian duruma geçince ses bozukluğu düzelir ancak ileri derecede teneffüs güçlüğü meydana gelir. Acil trakeotomi endikasyonu vardır (Şekil 23;
Tedavi:
Tek taraflı paraliziler tedavi gerektirmez. Esas sebebe yönelen tedaviyle düzeltilir. Bilateral ise acil trakeotomi daha sonra posterior kordotomi; aritenoidektomi ameliyatlarından biri yapılarak; paramedian kordlardan biri açık duruma getirilir. Konuşma tekrar bozulur. Ama solunum imkanı sağlanır.
Larenjitler:
a- Akut Larenjit: Erişkin ve çocuklarda gözden geçireceğiz
Erişkinlerde:
1.Akut kataral larenjit (larenjitis simplex): Ses kısıklığı ile bulgu veren; basit; selim bir hastalıktır.
Hemofilus İnfluenza > pnömokok > streptokok > stafikokok ve diğer ajan patojenle etkendir. Viruslar daha sık olarak etken olabilir. Larinksde bir gıcık hissiyle beraber ses kısıklığı; 38-38;5°C ateş; üst solunum yollarında da bir infeksiyon mevcuttur. Bunların dışında çalışılan ve oturulan ortamın hijyenik şartlarda olmaması; sesin kötü
kullanılması; avitaminozlar ve bazı metabolik hastalıklar kolaylaştırıcıdır. Muayenede larinkste kord vokaller nisbeten daha açık pembe renkde görülür. Sekresyon çok artmıştır.Kendi halinde 7-10 günde spontan iyileşir. Ses istirahati (mutlak
konuşmamak!) tavsiye edilir. Yatak istirahati; nemli ve optimal ısıda (22°C ve % 50 higroskopik nem) bir oda iyidir. Antibiotikler; efedrinli burun damlaları; mentollü inhalasyonlar tavsiye edilir. Sigara yasaklanır.
2.Gribal: Salgın halindeki gripler sırasında hadisenin larinksde yerleşmesi daha sıktır. Klinik tablo biraz daha ağırdır. Larinkste hemorajik; ülseratif; flegmonöz hatta nekrotizan karakterde lezyonlarda görülebilir. Ödematö reaksiyonlara da çok sıklıkla rastlanır. Ses kısıklığı yanında dispne mevcuttur. Asfiksiye kadar varabilir.
Tedavi semptomatikdir. Asfiksi için yakin takip; gerekirse kortikosteroidler hatta trakeotomiye başvurulur.
Çocukluklarda:
1.Peudokrup: Difteriye çok benzeyen bir tablo vardır. Adenoid vejetasyonla burnu tıkalı bir çocukta; gece ani dispne asfiksi meydana gelebilir. Birkaç (15-20) dakika içinde tamamen geçer. Ertesi akşamlar daha hafif olarak tekrarlayabilir. Sedasyon (fenobarbital); efedrinli damlalar; boynun etrafına ıslak kompresler tavsiye edilir.
2.Akut larengotrakeobronşit (Krup): Larenks ile trakeobronşiyal ağacı ilgilendiren akut enfeksiyöz bir patolojidir. Solunum sıkıntısına neden olan hastalıkların % 90’ından sorumludur. Tüm çocukların % 3-5’i en az bir kez krup atağı geçirir. Krup özellikle sonbahar ve kış aylarında ve 18-24 aylık bebeklerde görülür. Krup öncelikle viral bir
enfeksiyondur.
Tedavi: Krupta destekleyici tedavi esastır. Nemlendirme; epinefrin; kortikosteroid ve entübasyon sırayla uygulanır .
3.Akut supraglottit: Supraglottit sıklığı başvuru yaşı yükseldikçe azalır. Başvuruda ortalama yaş 3 ila 8’dir. Çocuklardaki sıklığı erişkinlere göre 3 kat fazladır. Semptomların nedeni bakteriyel enfeksiyona bağlı supraglottik bölgedeki ödemdir. Supraglottitte ilk etken Haemophilus influenza tip b’dir. Odinofaji; dispne ve ağızda sıcak patates varmış
gibi konuşma görülür.
Tedavi: Antibiyoterapidir; bazı durumlarda entübasyon gerekebilir.
4.Gribal larenjit: Büyüklerdekinden farkı; asfiksinin sık olarak ortaya çıkabilmesidir. Uzun sürelidir. Çocukların larinksinin çapı erişkinlerden çok daha dardır.
Tedavi: Semptomatik tedavi yanında; hafif ve başlangıç vakalarında odanın hafif nemlendirilmesi; efedrinli burun damlaları; sekresyonun kurutulması için adrenalin; antihistaminikler; ödem daha ağırsa kortikosteroidler; asfiksi oluşursa trakeotomi gerekir.
5.Difteri: Çoğunlukla burun; farinks difterisine sekonderdir. 1/5 vakada primer olarak larinksde başlar. Farinkste ve larinks içerisinde de kirli sarı membranlar bulunur. Başlangıçta bir disfoni mevcuttur. Bazen daha sonra dispne ortaya çıkabilir. Bir dil basacağı ile dile basılınca epiglot çocuklarda bir çıkıntı halinde olup; bunun üzerinde membranlar mevcutdur (Variot’un “karlı dağ” belirtisi). Hastalarda son aşamada
asfiksi ortaya çıkar. Stridor; tiraj görülür.
Tedavi: Antidifterik serum;verilmelidir. Penisilin (veya yerine eritromisin ve tetrasiklin) verilir. Kalp analeptikleri ve kardiyotonikleride eklenir. VAC ve sürrenal hormonları da gerekebilir. ilerlemiş vakalarda ise
- entübasyon veya
- trakeotomi yapılmalıdır.
Kronik larenjitler:
a- Basit (kataral) kronik larenjit:
Kolaşlaştırıcı etyolojik faktörler:
- Hijyenik olmayan çevre şartları;
- sesin kötü kullanılması;
- üst solunum yollarında infeksiyon;
- metabolizma hastalıkları;
- avitaminozlardır. Ses kısıklığı en belirgin semptomudur.
b- Pakidermi: Kırmızı ve beyaz (lökoplazi) cinsleri vardır. Hipertrofi ve mukoza proliferasyonunun ileri derece artmasına bağlıdır. Daha ileri derecede üst tabakaların kornifikasyonu ile beyaz pakidermi= lökoplazi teşekkül eder. Bu hiperkeratoz; hücre anarşisi ile diskeratoza dönerse prekanseröz olabilir.
Tedavi: Kronik larenjit tedavisi çok güçtür. Kolaylaştırıcı faktörlerin ortadan kaldırılması; sesin uygun şartlarda kullanılması; tütünün yasaklanması; varsa büyük pakidermik plakların çıkarılması; beyaz lökoplazik plakların tüm olarak çıkarılması veya hiç dokunulmayıp müşadahe altında tutulması.
c- Laryngitis sicca (atrophica):
Hemen daima bir atrofik rinit ve farenjit ile bir arada seyreder. Simple atrofik rinit veya Ozena’dan desendan olarak farinks ve larinks mukozası da tutulur. Mukoza soluk; kuru; üzerleri kabukludur. Kabukların altında çok kötü kokulu sekresyon vardır. Ses kısıklığı; bazen nefes darlığı (kabukların ileri derecede artıp lumeni daraltmasıyla) görülür.
Tedavi: Havanın nemlendirilmesi; larinks içine yağlı atuşmanlarla kabukların atılmasını sağlamak; burundaki patolojinin ve olabilecek hormonal bozukluğun tedavisi gerekir.
d- Larinks tüberkülozu:
Çoğunlukla sekonderdir. Akciğer tüberkülozun’dan veya burun; yüz ve farinks lupusunun desendan yayılmasıyla olur!
Patoloji:
1. Akut Milier: Milier tüberkülozun son safhasında (generalizasyon) larinks
mukozasında yerleşmesidir. Yutma güçlüğü; ağrı görülür.
2. Kronik: Lokalizasyonuna göre monokondrit; myopatik form; ülseröz form;
vejetan form (daha ziyade larinksin arka yarısında oturması ile
kanserden farklıdır!)
3. Lupus: Desendandır. İleri derecede ses kısıklığı görülür.
Klinik:Genel seyir sırasında sırasıyla aşağıdaki belirtiler ortaya çıkar
- Disfoni
- Disfaji
- Dispne
Tedavi:
1. Spesifik anti-tüberküloz ilaçlar
2. Ses istirahati
e -Larinks sifilizi:
Her üç devre lezyonları olabilir. 25-30. günlerde larenkste görülmesi nadirdir. 2.-7. aylarda II. devre lezyonları çıkar. Serolojik testler (+) dir. Hafif bir rinit; hafif ateş; polimikroadenopati; ciltte roseoller; farinkste eritem ve plak müközlerle beraber bulunuşu ile değerlendirilir (Şekil 30).
Gomlar (III. devre) larinksi sık tutar. 2-10 yıl sonra ortaya çıkar. Bilhassa skatrizasyondan sonra ileri derecede deformasyon ve fonksiyonel bozukluklar yapar.
Tedavi:
1. Penisilin
2. Deformasyonlar: Cerrahi
- Travmalar
- Felçlerler
- İnfeksiyonlar
- Tümörler dir.
Larinks Felçleri:
I.Sensoriyel:
N. laryngeus superior’un santral vaya periferik hastalıklarıyla olur. Bu sinirin periferik seyri son derece kısadır. Bu yüzden az rastlanır. Tümörler ve hematomlar da mikst tiplerde olur. Santral paraliziler ise sıktır. Ağır metal zehirlenmeleri (Pb); narkoz; tabes; syringomyelia; multipl skleroz; tümörlerde görülebilir.
Tek taraflı bir sensoriyel paralizilerde hayati tehlike yoktur. Kronik gıcık öksürüğü vardır. Bilateral ise aspirasyon tehlikesi ön planda mevcuttur. Larinkste öksürük refleksi uyanamaz.
Tedavi: Sebebe yöneltilir. Çift taraflı paralizilerde ise olgular nazogastrik sonda ile beslenmeleri şarttır. aspirasyon yapılır.
II.Motor:
a. Fonksiyonel:
Daima afoni ile (Ses kaybı) müracaat edilir. Bazen nefes darlığı da bildirilir.
Genellikle;
-nöropatlar;
-büyük ruhi sarsıntılar geçirenler;
-genç kadınlar ve
-menopoz döneminde görülür. Larinksin abdüksiyon (Ses teleri açık bir
durumunda fikse olduğu görülür. Bu tamamen fonksiyoneldir. Bir cisimle
ses tellerine dokunulursa ses lelleri kapanır.
Tedavi:
Psikosomatik çerçevede ele alınır. Hasta Psikiyatrist ile beraber değerlendirilir.
b. Organik:
1. Konjenital: Ekseriyetle uzun bir doğum travmasından sonra çocukta görülür. Toraksta solunum hareketleri olsa da addüksiyon durumunda fiksasyon mevcut olduğundan birkaç dakikada siyanoz ve ölüm olur. derhal entübe edilenolgular 24 saat içinde düzelir. Oldukça seyrektir.
2. Santral: Etyoloji sensoriyel olanlar gibidir.
3. Periferik: Sensoriyel olanlara göre çok daha sıktır. Kaza ve cerrahi (tiroid) travmalar; boyun tümörleri; üst mediasten ve sol apeks tümörleri; büyük damar anevrizmaları sebep olabilir. Tek taraflı olursa (ses profesyonelleri hariç) pek büyük fonksiyonel değişiklik yapmaz. Ses boğuk ve intonasyonu biraz kaybolmuşken bir süre sonra diğer taraf kompanse eder (orta hattı geçip karşı tarafa yerleşir!). Çift taraflı ise paramedian
fiksasyon vardır. Başlangıçta çoğu zaman açık (abdükte) iken sonradan kapalı (addükte) duruma geçer. Açık iken afoni olur. Kapalı; paramedian duruma geçince ses bozukluğu düzelir ancak ileri derecede teneffüs güçlüğü meydana gelir. Acil trakeotomi endikasyonu vardır (Şekil 23;
Tedavi:
Tek taraflı paraliziler tedavi gerektirmez. Esas sebebe yönelen tedaviyle düzeltilir. Bilateral ise acil trakeotomi daha sonra posterior kordotomi; aritenoidektomi ameliyatlarından biri yapılarak; paramedian kordlardan biri açık duruma getirilir. Konuşma tekrar bozulur. Ama solunum imkanı sağlanır.
Larenjitler:
a- Akut Larenjit: Erişkin ve çocuklarda gözden geçireceğiz
Erişkinlerde:
1.Akut kataral larenjit (larenjitis simplex): Ses kısıklığı ile bulgu veren; basit; selim bir hastalıktır.
Hemofilus İnfluenza > pnömokok > streptokok > stafikokok ve diğer ajan patojenle etkendir. Viruslar daha sık olarak etken olabilir. Larinksde bir gıcık hissiyle beraber ses kısıklığı; 38-38;5°C ateş; üst solunum yollarında da bir infeksiyon mevcuttur. Bunların dışında çalışılan ve oturulan ortamın hijyenik şartlarda olmaması; sesin kötü
kullanılması; avitaminozlar ve bazı metabolik hastalıklar kolaylaştırıcıdır. Muayenede larinkste kord vokaller nisbeten daha açık pembe renkde görülür. Sekresyon çok artmıştır.Kendi halinde 7-10 günde spontan iyileşir. Ses istirahati (mutlak
konuşmamak!) tavsiye edilir. Yatak istirahati; nemli ve optimal ısıda (22°C ve % 50 higroskopik nem) bir oda iyidir. Antibiotikler; efedrinli burun damlaları; mentollü inhalasyonlar tavsiye edilir. Sigara yasaklanır.
2.Gribal: Salgın halindeki gripler sırasında hadisenin larinksde yerleşmesi daha sıktır. Klinik tablo biraz daha ağırdır. Larinkste hemorajik; ülseratif; flegmonöz hatta nekrotizan karakterde lezyonlarda görülebilir. Ödematö reaksiyonlara da çok sıklıkla rastlanır. Ses kısıklığı yanında dispne mevcuttur. Asfiksiye kadar varabilir.
Tedavi semptomatikdir. Asfiksi için yakin takip; gerekirse kortikosteroidler hatta trakeotomiye başvurulur.
Çocukluklarda:
1.Peudokrup: Difteriye çok benzeyen bir tablo vardır. Adenoid vejetasyonla burnu tıkalı bir çocukta; gece ani dispne asfiksi meydana gelebilir. Birkaç (15-20) dakika içinde tamamen geçer. Ertesi akşamlar daha hafif olarak tekrarlayabilir. Sedasyon (fenobarbital); efedrinli damlalar; boynun etrafına ıslak kompresler tavsiye edilir.
2.Akut larengotrakeobronşit (Krup): Larenks ile trakeobronşiyal ağacı ilgilendiren akut enfeksiyöz bir patolojidir. Solunum sıkıntısına neden olan hastalıkların % 90’ından sorumludur. Tüm çocukların % 3-5’i en az bir kez krup atağı geçirir. Krup özellikle sonbahar ve kış aylarında ve 18-24 aylık bebeklerde görülür. Krup öncelikle viral bir
enfeksiyondur.
Tedavi: Krupta destekleyici tedavi esastır. Nemlendirme; epinefrin; kortikosteroid ve entübasyon sırayla uygulanır .
3.Akut supraglottit: Supraglottit sıklığı başvuru yaşı yükseldikçe azalır. Başvuruda ortalama yaş 3 ila 8’dir. Çocuklardaki sıklığı erişkinlere göre 3 kat fazladır. Semptomların nedeni bakteriyel enfeksiyona bağlı supraglottik bölgedeki ödemdir. Supraglottitte ilk etken Haemophilus influenza tip b’dir. Odinofaji; dispne ve ağızda sıcak patates varmış
gibi konuşma görülür.
Tedavi: Antibiyoterapidir; bazı durumlarda entübasyon gerekebilir.
4.Gribal larenjit: Büyüklerdekinden farkı; asfiksinin sık olarak ortaya çıkabilmesidir. Uzun sürelidir. Çocukların larinksinin çapı erişkinlerden çok daha dardır.
Tedavi: Semptomatik tedavi yanında; hafif ve başlangıç vakalarında odanın hafif nemlendirilmesi; efedrinli burun damlaları; sekresyonun kurutulması için adrenalin; antihistaminikler; ödem daha ağırsa kortikosteroidler; asfiksi oluşursa trakeotomi gerekir.
5.Difteri: Çoğunlukla burun; farinks difterisine sekonderdir. 1/5 vakada primer olarak larinksde başlar. Farinkste ve larinks içerisinde de kirli sarı membranlar bulunur. Başlangıçta bir disfoni mevcuttur. Bazen daha sonra dispne ortaya çıkabilir. Bir dil basacağı ile dile basılınca epiglot çocuklarda bir çıkıntı halinde olup; bunun üzerinde membranlar mevcutdur (Variot’un “karlı dağ” belirtisi). Hastalarda son aşamada
asfiksi ortaya çıkar. Stridor; tiraj görülür.
Tedavi: Antidifterik serum;verilmelidir. Penisilin (veya yerine eritromisin ve tetrasiklin) verilir. Kalp analeptikleri ve kardiyotonikleride eklenir. VAC ve sürrenal hormonları da gerekebilir. ilerlemiş vakalarda ise
- entübasyon veya
- trakeotomi yapılmalıdır.
Kronik larenjitler:
a- Basit (kataral) kronik larenjit:
Kolaşlaştırıcı etyolojik faktörler:
- Hijyenik olmayan çevre şartları;
- sesin kötü kullanılması;
- üst solunum yollarında infeksiyon;
- metabolizma hastalıkları;
- avitaminozlardır. Ses kısıklığı en belirgin semptomudur.
b- Pakidermi: Kırmızı ve beyaz (lökoplazi) cinsleri vardır. Hipertrofi ve mukoza proliferasyonunun ileri derece artmasına bağlıdır. Daha ileri derecede üst tabakaların kornifikasyonu ile beyaz pakidermi= lökoplazi teşekkül eder. Bu hiperkeratoz; hücre anarşisi ile diskeratoza dönerse prekanseröz olabilir.
Tedavi: Kronik larenjit tedavisi çok güçtür. Kolaylaştırıcı faktörlerin ortadan kaldırılması; sesin uygun şartlarda kullanılması; tütünün yasaklanması; varsa büyük pakidermik plakların çıkarılması; beyaz lökoplazik plakların tüm olarak çıkarılması veya hiç dokunulmayıp müşadahe altında tutulması.
c- Laryngitis sicca (atrophica):
Hemen daima bir atrofik rinit ve farenjit ile bir arada seyreder. Simple atrofik rinit veya Ozena’dan desendan olarak farinks ve larinks mukozası da tutulur. Mukoza soluk; kuru; üzerleri kabukludur. Kabukların altında çok kötü kokulu sekresyon vardır. Ses kısıklığı; bazen nefes darlığı (kabukların ileri derecede artıp lumeni daraltmasıyla) görülür.
Tedavi: Havanın nemlendirilmesi; larinks içine yağlı atuşmanlarla kabukların atılmasını sağlamak; burundaki patolojinin ve olabilecek hormonal bozukluğun tedavisi gerekir.
d- Larinks tüberkülozu:
Çoğunlukla sekonderdir. Akciğer tüberkülozun’dan veya burun; yüz ve farinks lupusunun desendan yayılmasıyla olur!
Patoloji:
1. Akut Milier: Milier tüberkülozun son safhasında (generalizasyon) larinks
mukozasında yerleşmesidir. Yutma güçlüğü; ağrı görülür.
2. Kronik: Lokalizasyonuna göre monokondrit; myopatik form; ülseröz form;
vejetan form (daha ziyade larinksin arka yarısında oturması ile
kanserden farklıdır!)
3. Lupus: Desendandır. İleri derecede ses kısıklığı görülür.
Klinik:Genel seyir sırasında sırasıyla aşağıdaki belirtiler ortaya çıkar
- Disfoni
- Disfaji
- Dispne
Tedavi:
1. Spesifik anti-tüberküloz ilaçlar
2. Ses istirahati
e -Larinks sifilizi:
Her üç devre lezyonları olabilir. 25-30. günlerde larenkste görülmesi nadirdir. 2.-7. aylarda II. devre lezyonları çıkar. Serolojik testler (+) dir. Hafif bir rinit; hafif ateş; polimikroadenopati; ciltte roseoller; farinkste eritem ve plak müközlerle beraber bulunuşu ile değerlendirilir (Şekil 30).
Gomlar (III. devre) larinksi sık tutar. 2-10 yıl sonra ortaya çıkar. Bilhassa skatrizasyondan sonra ileri derecede deformasyon ve fonksiyonel bozukluklar yapar.
Tedavi:
1. Penisilin
2. Deformasyonlar: Cerrahi