Hatalı Popüler Diyet: Yüksek Proteinli Diyet
HATALI POPÜLER DİYET: YÜKSEK PROTEİNLİ DİYET
1800 yıllardan sonra sağlık sorunlarının artışı; diyet örüntüsünün değişmesi ile diyet karbonhidrat içeriğinin artışı; özellikle de diyete şeker ve un eklenmesi ile rafine ürünlerin artışı ilişkilendirilmiştir. Tarım öncesi devirlerde beslenme alışkanlıkları incelendiğinde diyetin basit karbonhidrat yani şeker içeriğinin daha düşük olduğu görülmüştür. Bu durum göz önüne alındığında; düşük karbonhidrat içeren diyetler; son zamanlarda modern toplumların diyetinde yer alan yüksek karbonhidrata göre daha sağlıklıdır görüşü önem kazanmıştır ve dikkatleri üzerine çeken zayıflama diyetleri ile ağırlık kaybı üzerinde yüksek proteinli diyet önerisinde bulunan kitapların sayısı artmıştır.
Özellikle son yıllarda popüler olan Atkins diyeti; Dukan diyeti gibi yüksek proteinli diyetlerin ağırlık kaybı üzerine olası yararları şunlardır:
1) Karbonhidrat ve yağlara göre proteinli besinler doygunluk hissini daha fazla artırarak besin tüketimini azaltmakta ve buna paralel olarak enerji tüketimini azaltabilmektedir.
2) Proteinlerin termogenejik etkileri karbonhidratlar ve yağlardan daha yüksektir bu yüzden tüketildiklerinde vücutta daha fazla enerji harcanmasını sağlamaktadır.
3) Bazı bireylerde kas anabolizması üzerinde uyarıcı etki yaparak kas kütlesinin korunmasını sağlamaktadır.
Yüksek proteinli düşük karbonhidratlı diyetlerin ağırlık kaybı üzerinde olumlu etkileri varmış gibi görünse de sağlık açısından incelendiğinde:
Özellikle son yıllarda popüler olan Atkins diyeti; Dukan diyeti gibi yüksek proteinli diyetlerin ağırlık kaybı üzerine olası yararları şunlardır:
1) Karbonhidrat ve yağlara göre proteinli besinler doygunluk hissini daha fazla artırarak besin tüketimini azaltmakta ve buna paralel olarak enerji tüketimini azaltabilmektedir.
2) Proteinlerin termogenejik etkileri karbonhidratlar ve yağlardan daha yüksektir bu yüzden tüketildiklerinde vücutta daha fazla enerji harcanmasını sağlamaktadır.
3) Bazı bireylerde kas anabolizması üzerinde uyarıcı etki yaparak kas kütlesinin korunmasını sağlamaktadır.
Yüksek proteinli düşük karbonhidratlı diyetlerin ağırlık kaybı üzerinde olumlu etkileri varmış gibi görünse de sağlık açısından incelendiğinde:
- Düşük karbonhidratlı diyetlerin vücut suyunu kaybettirdiği; diyet sona erdiğinde ise su ağırlığının geri kazanıldığı için uzun süre ağırlık kaybında etkili olmadığını göstermektedir.
- Yüksek proteinli diyetlerde; yüksek protein içeren besinlerin içerdiği serbest yağ asidi; doymuş yağ ve kolesterolden dolayı kan yağlarını etkileyerek total kolesterol; LDL kolesterol ve trigliserit düzeyini artırdığı için kalp-damar hastalıkları için risk faktörüdür. Ayrıca yüksek proteinli diyet ile kaslarda enerji kaynağı olarak yağların kullanılması dolaşımdaki yağ asit konsantrasyonunu artırmaktadır. Bu durum da yine kalp-damar sağlığını olumsuz olarak etkilemektedir.
- Düşük karbonhidratlı diyetlerin besin analizi değerlendirildiğinde; E ve A vitamini; tiamin (B1); B6 vitamini; folik asit; kalsiyum; magnezyum; demir; potasyum ve diyet lifi açısından düşük bir örüntü içeriği görülmektedir.
- Düşük karbonhidrat içeren diyetlerde sodyum ve su kaybı ile hipotansiyon; kabızlık ve böbrek taşı oluşumu görülebilmekte ve buna ek olarak yüksek miktarda hayvansal protein alımıyla böbrek fonksiyonları bozulmakta; yüksek yağ alımına bağlı olarak ise hiperlipidemi; insülin direnci ve glikoz intoleransı oluşmaktadır.
Diyetisyen Eda AĞILLI