Okul Öncesi Dönemde Çocuk ve Televizyon
Ülkemizde televizyon kanallarının sayısının ve ev ortamında televizyon izleme alışkanlığının artması; televizyonun okul öncesi çocukları üzerindeki etkisini gündeme getirmektedir. Televizyonun okul öncesi çocukları üzerinde hem olumlu hem de olumsuz etkileri olduğundan söz edilebilir.
Alanında uzmanlaşmış eğitimci ve psikologların görüşleri alınarak hazırlanmış; çocukların yaş özellikleri dikkate alınarak geliştirilmiş; olumlu ve beğenilen modellerce sunulduğu; çocukların merak ettikleri ve anlamlandırabilecekleri bilgilerin aktarıldığı programlar; çocukların bilişsel; sosyal ve duygusal gelişimine katkıda bulunabilir.
Televizyonun olumlu etkilerinin yanısıra; özellikle uzun dönemde kendini gösteren bazı sakıncaları da göz ardı edilmemelidir. Televizyondan gelen bilgi ve sosyal değerlerin adeta bombardımanına maruz kalan çocuk; algıladıklarını seçmeye; elemeye; değerlendirme yapmaya vakit bulamaz. Diğer yandan televizyondaki görüntü oyunlarını gerçek sanan okul öncesi çocuğu; korku sahnelerinden etkilenir. Bu dönemde gerçekle; gerçek olmayan arasındaki farkı tam olarak ayırtedemeyen çocuk bazı tehlikeli davranışları taklit etmeye kalkabilir. Uyku bozuklukları;depresyon ve hiperaktivite sorunlarında televizyon etken olarak görülmektedir.
Televizyonun çocuklar üzerindeki olumsuz etkileriyle ilgili olarak; üzerinde en çok durulan konu saldırganlıktır. Programlardaki şiddet dolu görüntüleri izlemek belki açık saldırgan davranışa yol açmayabilir. Ancak çocukların şiddet sahneleri görmeleri ve şiddeti kanıksamaya başlamaları da önemli bir sorundur. Çocukların sorunlarını şiddet yolu ile değil; daha olumlu davranışlarla çözmeleri isteniyorsa; bu tür öğelerin yer aldığı programları izlemelerinin engellenmesi gerekir.
ÖNERİLER
• Çocuklar televizyon izleme alışkanlıklarını mutlaka okul öncesi dönemde edinmelidir. Büyüdükçe onları sınırlamak gittikçe zorlaşır.
• Çocuğun televizyon karşısında geçireceği zamanı sınırlayın.
• Çocuğunuz neyi izleyip izleyemeyeceğini sizin belirlediğinizi mutlaka anlamalıdır.
• Varsa; çocuğunuzla ilgilenen diğer kişilere de televizyon izleme kurallarını anlatın ve uyup uymadıklarını mutlaka kontrol edin.
• İzlemesini uygun bulduğunuz programları mutlaka kasede alın. Okul öncesi çocukları sevdikleri şeyleri sıkılmadan defalarca izleyebilir.
• İzlemediğiniz zamanlarda televizyonu açık bırakmayın. İzlemek istediğiniz özel bir program için ekranı açın ve program bitince kapayın. Bu; çocuğun televizyonun sürekli bir eğlence aracı olmadığını; gerektiğinde açılıp kapanan bir araç olduğunu anlamasına yardımcı olacaktır.
• Haftalık ya da günlük televizyon izleme programı yapın ve uygulayın.
• Televizyonda izlenenleri aile içinde konuşma konusu yapın. Çocuğunuzla izledikleriniz üzerinde yaptığınız konuşmalardan siz ve çocuğunuz pek çok şey öğreneceksiniz.
• Televizyona alternatif aile etkinlikleri düzenleyebilirsiniz. Aslında çocuklar; televizyon yerine; kendilerinin aktif olarak katılabilecekleri uğraşları; oyunları tercih etmeye çok yatkındırlar. Bunun için ev dışında vakit geçirebileceğiniz aktivitelere ağırlık verebilirsiniz.
• Televizyonu asla bir ceza ya da ödül olarak; bir disiplin aracı olarak kullanmamaya dikkat etmelisiniz.
• Çocuğunuzun gerçek ile gerçek olmayanı ayırt edemediğini göz önünde bulundurarak; birlikte televizyon izleyip; izlediğiniz program hakkında sohbet edebilirsiniz.
Televizyon; çocuk ve aile üyelerine; satın alma davranışından; sorunları çözme davranışına kadar çok geniş bir yelpazede mesajlar; modeller sunmaktadır. Yapmamız gereken seçici davranmak; bizi etkilemeye yönelik mesaj ve modellerin ancak kendi süzgecimizden geçtikten sonra evimize girmesine izin vermektir. Bu tutum; özellikle de okul öncesi dönemdeki çocukların sağlıklı gelişimi bakımından önem taşımaktadır.
Alanında uzmanlaşmış eğitimci ve psikologların görüşleri alınarak hazırlanmış; çocukların yaş özellikleri dikkate alınarak geliştirilmiş; olumlu ve beğenilen modellerce sunulduğu; çocukların merak ettikleri ve anlamlandırabilecekleri bilgilerin aktarıldığı programlar; çocukların bilişsel; sosyal ve duygusal gelişimine katkıda bulunabilir.
Televizyonun olumlu etkilerinin yanısıra; özellikle uzun dönemde kendini gösteren bazı sakıncaları da göz ardı edilmemelidir. Televizyondan gelen bilgi ve sosyal değerlerin adeta bombardımanına maruz kalan çocuk; algıladıklarını seçmeye; elemeye; değerlendirme yapmaya vakit bulamaz. Diğer yandan televizyondaki görüntü oyunlarını gerçek sanan okul öncesi çocuğu; korku sahnelerinden etkilenir. Bu dönemde gerçekle; gerçek olmayan arasındaki farkı tam olarak ayırtedemeyen çocuk bazı tehlikeli davranışları taklit etmeye kalkabilir. Uyku bozuklukları;depresyon ve hiperaktivite sorunlarında televizyon etken olarak görülmektedir.
Televizyonun çocuklar üzerindeki olumsuz etkileriyle ilgili olarak; üzerinde en çok durulan konu saldırganlıktır. Programlardaki şiddet dolu görüntüleri izlemek belki açık saldırgan davranışa yol açmayabilir. Ancak çocukların şiddet sahneleri görmeleri ve şiddeti kanıksamaya başlamaları da önemli bir sorundur. Çocukların sorunlarını şiddet yolu ile değil; daha olumlu davranışlarla çözmeleri isteniyorsa; bu tür öğelerin yer aldığı programları izlemelerinin engellenmesi gerekir.
ÖNERİLER
• Çocuklar televizyon izleme alışkanlıklarını mutlaka okul öncesi dönemde edinmelidir. Büyüdükçe onları sınırlamak gittikçe zorlaşır.
• Çocuğun televizyon karşısında geçireceği zamanı sınırlayın.
• Çocuğunuz neyi izleyip izleyemeyeceğini sizin belirlediğinizi mutlaka anlamalıdır.
• Varsa; çocuğunuzla ilgilenen diğer kişilere de televizyon izleme kurallarını anlatın ve uyup uymadıklarını mutlaka kontrol edin.
• İzlemesini uygun bulduğunuz programları mutlaka kasede alın. Okul öncesi çocukları sevdikleri şeyleri sıkılmadan defalarca izleyebilir.
• İzlemediğiniz zamanlarda televizyonu açık bırakmayın. İzlemek istediğiniz özel bir program için ekranı açın ve program bitince kapayın. Bu; çocuğun televizyonun sürekli bir eğlence aracı olmadığını; gerektiğinde açılıp kapanan bir araç olduğunu anlamasına yardımcı olacaktır.
• Haftalık ya da günlük televizyon izleme programı yapın ve uygulayın.
• Televizyonda izlenenleri aile içinde konuşma konusu yapın. Çocuğunuzla izledikleriniz üzerinde yaptığınız konuşmalardan siz ve çocuğunuz pek çok şey öğreneceksiniz.
• Televizyona alternatif aile etkinlikleri düzenleyebilirsiniz. Aslında çocuklar; televizyon yerine; kendilerinin aktif olarak katılabilecekleri uğraşları; oyunları tercih etmeye çok yatkındırlar. Bunun için ev dışında vakit geçirebileceğiniz aktivitelere ağırlık verebilirsiniz.
• Televizyonu asla bir ceza ya da ödül olarak; bir disiplin aracı olarak kullanmamaya dikkat etmelisiniz.
• Çocuğunuzun gerçek ile gerçek olmayanı ayırt edemediğini göz önünde bulundurarak; birlikte televizyon izleyip; izlediğiniz program hakkında sohbet edebilirsiniz.
Televizyon; çocuk ve aile üyelerine; satın alma davranışından; sorunları çözme davranışına kadar çok geniş bir yelpazede mesajlar; modeller sunmaktadır. Yapmamız gereken seçici davranmak; bizi etkilemeye yönelik mesaj ve modellerin ancak kendi süzgecimizden geçtikten sonra evimize girmesine izin vermektir. Bu tutum; özellikle de okul öncesi dönemdeki çocukların sağlıklı gelişimi bakımından önem taşımaktadır.