Gebelikte Diyabet (Gebelik Şekeri)
Günümüzde tıp literaturunde kullanılan; Diabetes ve Mellitus kelimeleri Yunanca akıp gitmek anlamına gelen dia + betes ve bal kadar tatlı anlamına gelen mellitus kelimelerindenden türetilmiştir.Kan şekeri çok yüksek olduğunda idrara geçen glikozun idrara şeker tadı verdiğinin keşfedilmesi nedeniyle hastalığa bu isim verilmiş olabilir.Diabetes kelimesi ilk kez Anadolu topraklarında; Kapadokya da M.S. 2. yuzyılda Arateus tarafından kullanılmıştır.Arateus şeker hastalığını idrar miktarında artma; aşırı susama; ve kilo kaybının olduğu bir hastalık olarak tanımlamıştır .
Diabetes Mellitus (şeker hastalığı) vücudun çeşitli nedenlerle kan şekeri seviyesini ayarlamada başarısız olduğu bir hastalıktır.Eğer tanı gebelik sırasında konursa: Gebelik şekeri yani tıp dilinde “Gestasyonel Diyabet” olarak adlandırılır. Gestasyonel Diyabette gebelik öncesinde diyabet yoktur.
Gebelik dönemi; hormonların etkisi ile geçici olarak diabete eğilimli bir dönem olarak tanımlanabilir. Gebelerin %5-7 sinde şeker hastalığı görülür. Bunların % 90 ı gebeliğe bağlı olanlardır.Geriye kalan %10 u ise gebelik öncesi tanı konan şeker hastalarıdır. Bu nedenle ailesel risk olsun; olmasın veya gebe kilolu olsun; olmasın tüm gebelerde tarama yapılmalıdır.Yani gebelik şeker hastalığı için tek başına yeterli bir risk faktörüdür.
Tarama testi için ideal zaman 24-28. haftalar arasıdır. Testin güvenilir olarak yapıldığı zaman bu haftalardır.Ancak gebede şeker hastalığı riski fazla ise(belirgin obezite; daha önceki gebeliklerde şeker hastalığı; idrarda şeker saptanması; ailede şeker hastalığı) tarama ilk gebelik muayenesinde de yapılabilir.
Tarama testi olarak sıklıkla 50 veya 75 gr glukoz ile oral glukoz tolerans testi (şeker yükleme testi) yapılır. 50 gr. glikoz ile yapılan şeker yükleme sonrasında 1. saate bakılan değer 140 mg/dl üstünde çıkarsa kesin tanı için 100 gr ile yükleme testi yapılır. Bu test sonucuna göre; en az 2 yüksek değerde gebeliğe bağlı diabet tanısı konulur. Eğer ilk yapılan 50 gr yükleme testinde 1. saat sonunda kan şekeri 180 mg/dl nin üstündeyse 100 gr yükleme yapılmadan da tanı konmuş kabul edilir.Ayrıca 8 saatten uzun süreli Açlık kan şekeri ölçümünün 126 gr/dl. den yüksek olması da tanı koydurucudur. 75 gr. glukoz ile yapılan 2 saatlik oral glukoz tolerans testinde ise 2 yüksek değer tanı koydurudur.Ülkemizde en sık olarak 50 gr. glukoz ile oral glukoz tolerans testi kullanılmaktadır.
Tanı konulduktan sonra yapılacak ilk iş hastanın diyetinin düzenlenmesidir.Hazırlanan beslenme planı mutlaka diyetisyen tarafından düzenlenmelidir.Tüm enerji; vitamin; mineral ve diğer besin öğeleri ihtiyacı eksiksiz karşılayacak şekilde diyetler hazırlanmalıdır. Azar azar; sık sık beslenme modeli ile günde 6 öğün beslenmek kan şekerinin gün içinde dalgalanmasını önler.(3 ana ve 3 ara öğün şeklinde)
Uygun ve düzenli yapılan bir diyetle 2 hafta izlenen gebenin kontrol değerleri hedeflerden uzaksa insülin tedavisine vakit geçirmeden geçilmelidir. Açlık kan şeker düzeyi 95 mg/dl; yemekten 1 saat sonra 140 mg/dl; 2 saat sonra 120 mg/dl geçtiği taktirde insülin başlanmasını önerilmektedir. Ayrıca günlük 30 dakika fiziksel aktivite tüm gebelere önerilmektedir.
Gestasyonel diabetin sıkı kontrolü ve tedavisi ile gebelik ve bebek ile ilgili oluşabilecek sorunlar yaklaşık 30 kat azaltılmış olur.Ancak gebeliğin geri kalan kısmında gestasyonel diabeti olanlar iyi takip edilmezler ve diyetine uymaz ise hem anne hem de bebek için bazı problemler yaşanabilir.
Bebek için riski belirleyici en önemli faktör annenin kan şekeri değeridir.Gebelik şekeri gebelikte düşük riskinde artışa ;anne karnında ani bebek ölümüne; doğumsal sakatlıklara; erken doğuma; doğum kilosu fazla bebeğe ; doğum sırasında sakat kalmaya neden olabilir.Doğumda çocuk hastalıkları uzmanı uyarılır. Bu bebeklerde ilk saatlerde hipoglisemiye bağlı yani kan şekerinin düşmesine bağlı sorunlar yaşanabilir; yakından kan şekeri takiplerinin yapılması gerekir.Ayrıca bebekte sarılık ve elektrolit bozuklukları sık görülür.
Anne de ise tansiyon yüksekliğine(gebelik zehirlenmesi); tekrarlayan idrar yolu ve mantar enfeksiyonlarına; kan şekeri çok yükselen gebelerde ise komaya neden olabilir. Gestasyonel diabet olan kadınların yaklaşık yarısında takip eden 10 yıl içerisinde tip 2 şeker hastalığı gelişmektedir. Açlık kan şeker ölçümü ile hastaların tanıları geciktiğinden belli periyodlarla şeker yükleme testi önerilmektedir. Doğumdan sonra 1. yılda; daha sonrada 3 yılda bir yükleme testi önerilmektedir.
Diabetes Mellitus (şeker hastalığı) vücudun çeşitli nedenlerle kan şekeri seviyesini ayarlamada başarısız olduğu bir hastalıktır.Eğer tanı gebelik sırasında konursa: Gebelik şekeri yani tıp dilinde “Gestasyonel Diyabet” olarak adlandırılır. Gestasyonel Diyabette gebelik öncesinde diyabet yoktur.
Gebelik dönemi; hormonların etkisi ile geçici olarak diabete eğilimli bir dönem olarak tanımlanabilir. Gebelerin %5-7 sinde şeker hastalığı görülür. Bunların % 90 ı gebeliğe bağlı olanlardır.Geriye kalan %10 u ise gebelik öncesi tanı konan şeker hastalarıdır. Bu nedenle ailesel risk olsun; olmasın veya gebe kilolu olsun; olmasın tüm gebelerde tarama yapılmalıdır.Yani gebelik şeker hastalığı için tek başına yeterli bir risk faktörüdür.
Tarama testi için ideal zaman 24-28. haftalar arasıdır. Testin güvenilir olarak yapıldığı zaman bu haftalardır.Ancak gebede şeker hastalığı riski fazla ise(belirgin obezite; daha önceki gebeliklerde şeker hastalığı; idrarda şeker saptanması; ailede şeker hastalığı) tarama ilk gebelik muayenesinde de yapılabilir.
Tarama testi olarak sıklıkla 50 veya 75 gr glukoz ile oral glukoz tolerans testi (şeker yükleme testi) yapılır. 50 gr. glikoz ile yapılan şeker yükleme sonrasında 1. saate bakılan değer 140 mg/dl üstünde çıkarsa kesin tanı için 100 gr ile yükleme testi yapılır. Bu test sonucuna göre; en az 2 yüksek değerde gebeliğe bağlı diabet tanısı konulur. Eğer ilk yapılan 50 gr yükleme testinde 1. saat sonunda kan şekeri 180 mg/dl nin üstündeyse 100 gr yükleme yapılmadan da tanı konmuş kabul edilir.Ayrıca 8 saatten uzun süreli Açlık kan şekeri ölçümünün 126 gr/dl. den yüksek olması da tanı koydurucudur. 75 gr. glukoz ile yapılan 2 saatlik oral glukoz tolerans testinde ise 2 yüksek değer tanı koydurudur.Ülkemizde en sık olarak 50 gr. glukoz ile oral glukoz tolerans testi kullanılmaktadır.
Tanı konulduktan sonra yapılacak ilk iş hastanın diyetinin düzenlenmesidir.Hazırlanan beslenme planı mutlaka diyetisyen tarafından düzenlenmelidir.Tüm enerji; vitamin; mineral ve diğer besin öğeleri ihtiyacı eksiksiz karşılayacak şekilde diyetler hazırlanmalıdır. Azar azar; sık sık beslenme modeli ile günde 6 öğün beslenmek kan şekerinin gün içinde dalgalanmasını önler.(3 ana ve 3 ara öğün şeklinde)
Uygun ve düzenli yapılan bir diyetle 2 hafta izlenen gebenin kontrol değerleri hedeflerden uzaksa insülin tedavisine vakit geçirmeden geçilmelidir. Açlık kan şeker düzeyi 95 mg/dl; yemekten 1 saat sonra 140 mg/dl; 2 saat sonra 120 mg/dl geçtiği taktirde insülin başlanmasını önerilmektedir. Ayrıca günlük 30 dakika fiziksel aktivite tüm gebelere önerilmektedir.
Gestasyonel diabetin sıkı kontrolü ve tedavisi ile gebelik ve bebek ile ilgili oluşabilecek sorunlar yaklaşık 30 kat azaltılmış olur.Ancak gebeliğin geri kalan kısmında gestasyonel diabeti olanlar iyi takip edilmezler ve diyetine uymaz ise hem anne hem de bebek için bazı problemler yaşanabilir.
Bebek için riski belirleyici en önemli faktör annenin kan şekeri değeridir.Gebelik şekeri gebelikte düşük riskinde artışa ;anne karnında ani bebek ölümüne; doğumsal sakatlıklara; erken doğuma; doğum kilosu fazla bebeğe ; doğum sırasında sakat kalmaya neden olabilir.Doğumda çocuk hastalıkları uzmanı uyarılır. Bu bebeklerde ilk saatlerde hipoglisemiye bağlı yani kan şekerinin düşmesine bağlı sorunlar yaşanabilir; yakından kan şekeri takiplerinin yapılması gerekir.Ayrıca bebekte sarılık ve elektrolit bozuklukları sık görülür.
Anne de ise tansiyon yüksekliğine(gebelik zehirlenmesi); tekrarlayan idrar yolu ve mantar enfeksiyonlarına; kan şekeri çok yükselen gebelerde ise komaya neden olabilir. Gestasyonel diabet olan kadınların yaklaşık yarısında takip eden 10 yıl içerisinde tip 2 şeker hastalığı gelişmektedir. Açlık kan şeker ölçümü ile hastaların tanıları geciktiğinden belli periyodlarla şeker yükleme testi önerilmektedir. Doğumdan sonra 1. yılda; daha sonrada 3 yılda bir yükleme testi önerilmektedir.