Çocukta Korkular
ÇOCUKTA KORKULAR:‘Korku’ yasamin ve evrimsel surecin dogal ve olagan bir parcasidir. Cocuklar ve genclerin yasadigi korkular farkli yas donemlerinde farkli formlar alir. Dokuz aylik bir cocuk asil bakimini saglayan ‘anne’den ayrilma korkusu yasarken; yurume cagindan itibaren hayvanlardan; karanliktan; boceklerden; sudan; ve dogaustu varliklardan (hayalet; canavarlardan) korkma olaylari ortaya cikmaya baslar. Cocukluk caginin sonlarina dogru ise cocuklarin kendilerini diger arkadaslariyla kiyaslamadigi ve bunun sonucunda cocuklarin; digerlerinin onun hakkinda ne dusundugu ve nasil gorundugu ile ilgili kaygilar yasadigi gorulur.
Cocuklar ‘kaygi’yi nasil yasar?
Cocuklar kaygi yasadiklarini uc sekilde fark edebilirler. Birincisi; kaygi yasayan cocuk kaygiyi dusuncelerde yasar. Kaygili cocuklar; tehlike ve tehdit turlerine odaklanan dusuncelere sahip olur. Ornegin; ailesinin basina kotu bir sey gelebileceginden ya da geceleyin karanlikta eve hirsiz gireceginden endise duyar. Ikincisi; kaygiyi fiziksel olarak bedeninde yasar. Cocuk endiselendigi zaman bedeninde bircok degisiklik meydana gelir. Bunlar; kalp atisinin yukselmesi; solunum degisiklikleri; mide bulantisi; terleme; kaslarin gerilmesi gibi bedensel tepkilerdir. Bu tepkilere ‘savas ya da kac’ tepkisi denir. Bu tepkilerin amaci cocugu olasi tehlikeyle savasmaya ya da ondan kacmaya hazirlayarak; korunmasina yardimci olmaktir. Ucuncusu ve en onemlisi ise; kayginin cocugun davranislarini etkilemesidir. Kaygili cocuk; aglar; yerinde duramaz; titrer ya da kendisine kaygi verecek bazi seylerden kacinir (ornegin; cevresindekilerle konusmamak icin surekli muzik dinlemek. Geceleyin karanlikta uyumayi reddetmek).
Kaygi ne zaman sorun haline gelir?
Tum korkular normaldir ancak; korkunun siddeti ve suresi arttigi takdirde cocugun ve ailenin hayatini olumsuz yonde etkilemeye baslayabilir. Cocugunuzun korkulari cocugunuzun yapmak istedigi seylere engel oluyor; moral bozuklugu; can sikintisi veriyor; yapmak istedigi seyleri engelliyor veya akademik hayatini etkiliyen zorluklar cikariyorsa cocugunuzun bu sorunun ustesinden gelmek icin bir uzmandan yardim almaniz faydali olacaktir.
Cocugunuzun kaygisini gidermek icin nasil yardimci olabilirsiniz?
1) Cocugunuzun cesur ve kaygisiz davranislarini odullendirin: Beklentilerinizi cok yuksek tutmayin ve cocugunuz kendisi icin zor olan bir seyi basardiginda maddi ya da manevi; anlamli bir odulle onu cesaretlendirin. Bu tutum bu davranislarin tekrar yapilma olasiligini arttirir.
2) Cocugunuzun endisesini anlayin ve anlayis gosterin: Cocugunuzun endiseleriyle ilgili konusun ve gercekci aciklamalar yapin. Cocugunuzun korkularina degil fakat endiselerine ve duygularina anlayis gosterin.
3) Istemediginiz bir davranisi gormezden gelin: Bir onceki yontemin tersi olarak; cocugunuzun kaygili davranisina ilginizi kesin ve kaygili davranis sona erince yeniden ilgi gosterin. Bu yontem cocugunuzun guvence arama davranisini azaltmasini saglayacaktir.
4) Kacmasini engelleyin: Korkulan durumdan kacinmasi; cocugunuzun durumun gercekten tehlikeli olmadigi ve kendisinin guclu oldugu gercegini ogrenmesine olanak saglamadigindan; korkuyu arttirmaktadir. Cocugunuz icin denemesi cok zor olmayan bir basamaktan baslayin ve cocugunuzu korkutan seyleri denemesi icin tesvik edin.
5) Cocugunuzu yapici olmaya tesvik edin: Kaygi yaratan durumu yapici bir sekilde ele almayi dusunmesi icin cocugunuzu tesvik edin. Cocugunuzun kaygisiyla bas etmek icin kendi cozumunu bulmasini saglayin.
6) Cesur ve kaygisiz davranis modeli gostermek: Cocugunuza model olusturan anne babalar olarak; ‘basa cikan model’ olun. Zorluklarla karsilastiginizi ve bunlarla yapici bir sekilde basa ciktiginizi gosterin.
Sonuc olarak; kaygili cocuklar dunyanin tehlikeli bir yer olduguna inanirlar ve bu inanclari genellikle masum olaylari cok tehlikleri olarak algilamalarina sebep olur. Ornegin geceleyin disaridan gelen bir sesi; bir soyguncu olarak algilarlar. Bu dusunme bicimi; cocuklarin korkularini destekleyen bir kanit olur ve bu kanitlarin artmasi korkularini destekler. Kaygi duyan cocuklar; korktuklari seylerden kacinirlar. Bu nedenle ‘tehlike’ inanclarini sinama ve bu inancin aksine bir kanit bulma imkanina sahip olmazlar. Boylece korktuklari seylerin meydana gelmeyecegini asla ogrenemezler. Bu da kayginin surdurulmesine yardimci olur.
Cocugunuzun korkularinin siddetinin ve suresinin arttigini ve gundelik hayatini olumsuz yonde etkiledigi durumlarda; bir uzman yardimina basvurmaniz yararli olacaktir.
Cocuklar ‘kaygi’yi nasil yasar?
Cocuklar kaygi yasadiklarini uc sekilde fark edebilirler. Birincisi; kaygi yasayan cocuk kaygiyi dusuncelerde yasar. Kaygili cocuklar; tehlike ve tehdit turlerine odaklanan dusuncelere sahip olur. Ornegin; ailesinin basina kotu bir sey gelebileceginden ya da geceleyin karanlikta eve hirsiz gireceginden endise duyar. Ikincisi; kaygiyi fiziksel olarak bedeninde yasar. Cocuk endiselendigi zaman bedeninde bircok degisiklik meydana gelir. Bunlar; kalp atisinin yukselmesi; solunum degisiklikleri; mide bulantisi; terleme; kaslarin gerilmesi gibi bedensel tepkilerdir. Bu tepkilere ‘savas ya da kac’ tepkisi denir. Bu tepkilerin amaci cocugu olasi tehlikeyle savasmaya ya da ondan kacmaya hazirlayarak; korunmasina yardimci olmaktir. Ucuncusu ve en onemlisi ise; kayginin cocugun davranislarini etkilemesidir. Kaygili cocuk; aglar; yerinde duramaz; titrer ya da kendisine kaygi verecek bazi seylerden kacinir (ornegin; cevresindekilerle konusmamak icin surekli muzik dinlemek. Geceleyin karanlikta uyumayi reddetmek).
Kaygi ne zaman sorun haline gelir?
Tum korkular normaldir ancak; korkunun siddeti ve suresi arttigi takdirde cocugun ve ailenin hayatini olumsuz yonde etkilemeye baslayabilir. Cocugunuzun korkulari cocugunuzun yapmak istedigi seylere engel oluyor; moral bozuklugu; can sikintisi veriyor; yapmak istedigi seyleri engelliyor veya akademik hayatini etkiliyen zorluklar cikariyorsa cocugunuzun bu sorunun ustesinden gelmek icin bir uzmandan yardim almaniz faydali olacaktir.
Cocugunuzun kaygisini gidermek icin nasil yardimci olabilirsiniz?
1) Cocugunuzun cesur ve kaygisiz davranislarini odullendirin: Beklentilerinizi cok yuksek tutmayin ve cocugunuz kendisi icin zor olan bir seyi basardiginda maddi ya da manevi; anlamli bir odulle onu cesaretlendirin. Bu tutum bu davranislarin tekrar yapilma olasiligini arttirir.
2) Cocugunuzun endisesini anlayin ve anlayis gosterin: Cocugunuzun endiseleriyle ilgili konusun ve gercekci aciklamalar yapin. Cocugunuzun korkularina degil fakat endiselerine ve duygularina anlayis gosterin.
3) Istemediginiz bir davranisi gormezden gelin: Bir onceki yontemin tersi olarak; cocugunuzun kaygili davranisina ilginizi kesin ve kaygili davranis sona erince yeniden ilgi gosterin. Bu yontem cocugunuzun guvence arama davranisini azaltmasini saglayacaktir.
4) Kacmasini engelleyin: Korkulan durumdan kacinmasi; cocugunuzun durumun gercekten tehlikeli olmadigi ve kendisinin guclu oldugu gercegini ogrenmesine olanak saglamadigindan; korkuyu arttirmaktadir. Cocugunuz icin denemesi cok zor olmayan bir basamaktan baslayin ve cocugunuzu korkutan seyleri denemesi icin tesvik edin.
5) Cocugunuzu yapici olmaya tesvik edin: Kaygi yaratan durumu yapici bir sekilde ele almayi dusunmesi icin cocugunuzu tesvik edin. Cocugunuzun kaygisiyla bas etmek icin kendi cozumunu bulmasini saglayin.
6) Cesur ve kaygisiz davranis modeli gostermek: Cocugunuza model olusturan anne babalar olarak; ‘basa cikan model’ olun. Zorluklarla karsilastiginizi ve bunlarla yapici bir sekilde basa ciktiginizi gosterin.
Sonuc olarak; kaygili cocuklar dunyanin tehlikeli bir yer olduguna inanirlar ve bu inanclari genellikle masum olaylari cok tehlikleri olarak algilamalarina sebep olur. Ornegin geceleyin disaridan gelen bir sesi; bir soyguncu olarak algilarlar. Bu dusunme bicimi; cocuklarin korkularini destekleyen bir kanit olur ve bu kanitlarin artmasi korkularini destekler. Kaygi duyan cocuklar; korktuklari seylerden kacinirlar. Bu nedenle ‘tehlike’ inanclarini sinama ve bu inancin aksine bir kanit bulma imkanina sahip olmazlar. Boylece korktuklari seylerin meydana gelmeyecegini asla ogrenemezler. Bu da kayginin surdurulmesine yardimci olur.
Cocugunuzun korkularinin siddetinin ve suresinin arttigini ve gundelik hayatini olumsuz yonde etkiledigi durumlarda; bir uzman yardimina basvurmaniz yararli olacaktir.