Öfke Kontrolü
Öfke; her yaştan; her kültürden ve her meslekten insan tarafından deneyimlenebilen evrensel bir duygudur. Ancak öfkenin sıklığı ve süresi arttığında; kişi ve çevresi için rahatsızlık verici bir durum ortaya çıkar. Yaşanan öfke duygusu; kendisini ortaya çıkaran olay veya durumla orantısız ise; öfke kontrolüyle ilgili bir problem olduğu düşünülebilir. Öfkesini kontrol etmekte güçlük çeken birey psikolojik; sosyal; mesleki ve ailevi açıdan birçok olumsuzlukla karşılaşabilmektedir. Ayrıca kronik öfke; stres hormonlarında yarattığı artış sebebiyle bireyin sağlığı üzerinde de olumsuz etkiler yaratabilmektedir. Yapılan araştırmalar; kronik öfkenin bağışıklık sistemini zayıflattığını; koroner hastalıklara katkıda bulunabildiğini ve depresyon; alkol ve sigara kullanımı gibi psikolojik sorunlara yol açabildiğini ortaya koymuştur.
Öfke aslında insanın hayatta kalmasına ve karşılaştığı tehditlere karşılık vermesine katkıda bulunan işlevsel bir duygudur. Biri size fiziksel olarak saldırdığında öfkelenirsiniz ve saldırganlaşırsınız. Öte yandan; içinde yaşadığımız toplumun sosyal normları ve kanunları öfkemizi nasıl ifade ettiğimizi ve öfkemizin sınırlarını belirlemektedir. Dolayısıyla bizi sinirlendiren her insana veya nesneye saldıramayız.
Öfke yönetimi; öfke duygusunun ve öfkenin ifade edilişinin yıkıcı ve aşırı olmasını önlemeyi amaçlar. Öfke yönetimi programında; psikolog danışanın gündelik hayatta karşılaştığı stresli olaylar karşısında daha düşük düzeyde ve daha az sıklıkta öfke hissetmesine yardımcı olur. Öfke yönetiminin bir diğer hedefi de; öfkeyi uygun ve kabul edilebilir bir biçimde ifade edebilmeyi sağlamaktır. Bu bağlamda ilk olarak danışana öfke konusunda psikoeğitim verilir ve birtakım davranışsal uygulamalar gerçekleştirilir. Öfkenin ne olduğu; uyumlu ve uyumsuz öfke yaşantısı arasındaki fark; öfkenin diğer duygularla olan ilişkisi ile öfke ve saldırganlığın ayrımı hakkında bilgilendirilen danışan daha sonraki aşamalarda stres karşısında daha uyumlu tepkiler ve başa çıkma stratejileri geliştirebilecek hale gelir. Öfkenin hayatı üzerindeki yıkıcı etkisini fark eden danışan; değişim için motive olur.
Öfke yönetimi programında psikolog ile danışanın kullanılan ortak bir dil oluşturması önem taşır. Aşağıda öfke yönetiminde ele alınan bazı kavramlar kısaca açıklanmaktadır:
Öfke: Tehdidin veya hoşa gitmeyen durumun kaynağı olan kişiye veya nesneye yönelik olumsuz nitelikteki uyarılmışlık durumu.
Saldırganlık/Agresyon: Birine psikolojik veya fiziksel zarar vermeyi amaçlayan davranış. Bu davranış sözel veya fiziksel; doğrudan veya dolaylı nitelikte olabilir.
Öfke Kontrolü: Öfke aktivasyonunun; yoğunluğunun; süresinin ve ifade edilme biçiminin düzenlenmesi. Bu düzenleme bilişsel; somatik ve davranışsal sistemler üzerinden gerçekleşir.
Engellenme/Früstrasyon: Kişinin hedefe yönelik davranışının engellenmesi veya şartlar tarafından bloke edilmesi.
Düşmanlık/Hostilite: Bir başkasına veya sosyal sisteme karşı husumet içeren tutum veya eğilim. Düşmanlık; algılanan tehdit karşısında saldırganca davranışlara eğilimli olmayı beraberinde getirir.
Şiddet: Hedefe ciddi oranda zarar veren saldırgan davranış.
Öfke yönetimi kapsamında danışan öfkesini girişken; saldırgan olmayan bir tarzda ifade etmeyi öğrenir. Girişken olmak; başka insanların sınırlarını çiğnemeden; hem kendinize hem de karşınızdaki kişiye saygı duyarak kendi ihtiyaçlarınızı net olarak belirtmek anlamına gelmektedir. Bu; öfkeyi ifade etmenin en sağlıklı yoludur. Bazı insanlar ise öfkelerini bastırmaları gerektiğini düşünürler. Eğer kişi öfkesini kontrol ederek kendi kendisini sakinleştirebiliyorsa sorun yaşamaz. Ancak ifade edilmeyen; hedefine ulaşmayan öfke; kişinin kendisine yönelebilmektedir. Böyle olduğunda kişi hipertansiyon; yüksek kan basıncı ve depresyon gibi sağlık sorunlarıyla karşılaşabilir.
Eğer öfkenizin kontrolünüzden çıktığını; ilişkilerinize ve hayatınızın diğer önemli alanlarına zarar verdiğini düşünüyorsanız öfke yönetiminden faydalanabilirsiniz.
Öfke aslında insanın hayatta kalmasına ve karşılaştığı tehditlere karşılık vermesine katkıda bulunan işlevsel bir duygudur. Biri size fiziksel olarak saldırdığında öfkelenirsiniz ve saldırganlaşırsınız. Öte yandan; içinde yaşadığımız toplumun sosyal normları ve kanunları öfkemizi nasıl ifade ettiğimizi ve öfkemizin sınırlarını belirlemektedir. Dolayısıyla bizi sinirlendiren her insana veya nesneye saldıramayız.
Öfke yönetimi; öfke duygusunun ve öfkenin ifade edilişinin yıkıcı ve aşırı olmasını önlemeyi amaçlar. Öfke yönetimi programında; psikolog danışanın gündelik hayatta karşılaştığı stresli olaylar karşısında daha düşük düzeyde ve daha az sıklıkta öfke hissetmesine yardımcı olur. Öfke yönetiminin bir diğer hedefi de; öfkeyi uygun ve kabul edilebilir bir biçimde ifade edebilmeyi sağlamaktır. Bu bağlamda ilk olarak danışana öfke konusunda psikoeğitim verilir ve birtakım davranışsal uygulamalar gerçekleştirilir. Öfkenin ne olduğu; uyumlu ve uyumsuz öfke yaşantısı arasındaki fark; öfkenin diğer duygularla olan ilişkisi ile öfke ve saldırganlığın ayrımı hakkında bilgilendirilen danışan daha sonraki aşamalarda stres karşısında daha uyumlu tepkiler ve başa çıkma stratejileri geliştirebilecek hale gelir. Öfkenin hayatı üzerindeki yıkıcı etkisini fark eden danışan; değişim için motive olur.
Öfke yönetimi programında psikolog ile danışanın kullanılan ortak bir dil oluşturması önem taşır. Aşağıda öfke yönetiminde ele alınan bazı kavramlar kısaca açıklanmaktadır:
Öfke: Tehdidin veya hoşa gitmeyen durumun kaynağı olan kişiye veya nesneye yönelik olumsuz nitelikteki uyarılmışlık durumu.
Saldırganlık/Agresyon: Birine psikolojik veya fiziksel zarar vermeyi amaçlayan davranış. Bu davranış sözel veya fiziksel; doğrudan veya dolaylı nitelikte olabilir.
Öfke Kontrolü: Öfke aktivasyonunun; yoğunluğunun; süresinin ve ifade edilme biçiminin düzenlenmesi. Bu düzenleme bilişsel; somatik ve davranışsal sistemler üzerinden gerçekleşir.
Engellenme/Früstrasyon: Kişinin hedefe yönelik davranışının engellenmesi veya şartlar tarafından bloke edilmesi.
Düşmanlık/Hostilite: Bir başkasına veya sosyal sisteme karşı husumet içeren tutum veya eğilim. Düşmanlık; algılanan tehdit karşısında saldırganca davranışlara eğilimli olmayı beraberinde getirir.
Şiddet: Hedefe ciddi oranda zarar veren saldırgan davranış.
Öfke yönetimi kapsamında danışan öfkesini girişken; saldırgan olmayan bir tarzda ifade etmeyi öğrenir. Girişken olmak; başka insanların sınırlarını çiğnemeden; hem kendinize hem de karşınızdaki kişiye saygı duyarak kendi ihtiyaçlarınızı net olarak belirtmek anlamına gelmektedir. Bu; öfkeyi ifade etmenin en sağlıklı yoludur. Bazı insanlar ise öfkelerini bastırmaları gerektiğini düşünürler. Eğer kişi öfkesini kontrol ederek kendi kendisini sakinleştirebiliyorsa sorun yaşamaz. Ancak ifade edilmeyen; hedefine ulaşmayan öfke; kişinin kendisine yönelebilmektedir. Böyle olduğunda kişi hipertansiyon; yüksek kan basıncı ve depresyon gibi sağlık sorunlarıyla karşılaşabilir.
Eğer öfkenizin kontrolünüzden çıktığını; ilişkilerinize ve hayatınızın diğer önemli alanlarına zarar verdiğini düşünüyorsanız öfke yönetiminden faydalanabilirsiniz.