Depresyon
Depresyon Nedir?
Depresyon duygusal; zihinsel; davranışsal ve bedensel bazı belirtilerle kendisini gösteren bir durumdur. En dikkat çekici belirtisi çökkün ruh hali ile ilgi ve zevk almada belirgin azalmadır. Depresyondaki kişi duygusal açıdan mutsuz; karamsar ve ümitsizdir. Kişi kendini hüzünlü ve yalnız hisseder. Kendisine ve çevresine ilgisi azalır. Yoğun suçluluk duyguları olabilir. Herkese yük olduğunu düşünüp gereksiz yere sorumluluklarını yerine getirmediğini düşünür. Genellikle iç sıkıntısı; daralma; huzursuzluk ile birliktedir. Bazen kendisinin tüm duygularını yitirmiş gibi hissedebilir.
Depresyon Belirtileri Nelerdir?
*Kendinizi hemen her gün mutsuz ; karamsar; hüzünlü ve ağlamaklı mı hissediyorsunuz?
*Dikkatinizi ve düşüncelerinizi toparlamakta ve karar vermekte güçlük mü çekiyorsunuz?
*Cinsel isteksizlik mi yaşıyorsunuz?
*İştahınızda kilonuzu etkileyebilecek kadar değişiklik var mı?
*Kendinizi yorgun mu hissediyorsunuz?
*Severek yaptığınız şeylere karşı isteksiz ve ilgisiz misiniz?
*Uyku düzeninizde bozulmalar var mı?
*Adet düzensizliğiniz oluyor mu?
*Değersizlik ve suçluluk düşünceleriyle mi boğuşuyorsunuz?
*Yapmanız gereken işlerinizi sık sık erteliyor musunuz?
*Tekrarlayan ölüm düşünceleri; intihar planları veya eylemleriniz var mı?
Bu belirtilerden en az 5 tanesi; en az 2 haftadan beri sizin yaşantınızı etkilemeye başlamışsa; ilişkilerinizi bozuyorsa; kontrol edilemez ve başa çıkılamaz durumlar yaratıyorsa sorununuz depresyon olabilir. Vakit kaybetmeden bir uzmana başvurmalısınız.
Depresyon-Kalıtım-Kişilik Özellikleri
Depresyondaki en önemli yatkınlık etkenini kalıtım ve bazı kişilik özellikleri oluşturuyor. Bazı durumlarda kişi neden kendini kötü hissettiğini bilemez. Bu durumlarda sorunun kaynağı biyolojik sebeplerdir. Kişilik özelliği açısından baktığımızda ise; kimseyi incitmemeye çalışan; herkesi hoşnut etmeye çalışan; özellikle öfke; kırgınlık gibi olumsuz duygularını; karşımdaki bana kırılır; gücenir diye; çevresindekilere belli etmekten çekinen kişiler depresif duygu ve düşüncelerle baş etmekte güçlük yaşayabilmektedir.
Bilişsel Çarpıtmalar (Olumsuz Düşünceler)
Kişi depresyondayken bazı olumsuz düşüncelere sahiptir. Bu olumsuz düşünceler hatalı veya tek yanlı işleyen bir mantık sisteminin ürünüdür.
*Ya hep ya hiç: Mükemmel olmayan her şey berbatmış gibi düşünülür.
*Küçümseme veya büyütme: Kişi başarılı olduğu işleri küçümserken; hatalarını abartır.
*Aşırı genelleme:Tek bir olaydan genel sonuçlar çıkartılır.
*Suçlama:Olumsuz olayların nedenini sürekli karşı tarafta aramaktır.
*Felaketleştirme: Olmuş veya olacak olan şeylerin dayanamayacağınız kadar çekilmez olduğuna inanmaktır.
*Beyin okuma: Kişilerin size yönelik düşünceleri hakkında yeterli deliliniz olmadığı halde onların ne düşündüklerini bildiğinizi varsaymaktır.
*Seçici Soyutlama: Olayları bağlamından kopartarak bir detaya odaklanma durumun daha belirgin diğer özelliklerini ihmal etme ve bu sınırlı özellik temelinde bütün yaşantıyı kavramlaştırmadır.
Örnek: Bütün notları pekiyi olan bir öğrencinin orta olan bir tek notuna takılarak sınıfta kalabileceğine inanması buna örnektir. Bu düşünce hatasına zihinsel filtreleme adı da verilir.
*Olmalı İfadeleri: -malı; -meli tarzı adı da verilen bu düşünce biçiminde kişinin kendisinin; diğerlerinin nasıl davranması ve dünyanın nasıl olması gerektiği konusunda katı kuralları vardır. Kişi bu kuralların gerçekleşmemesi halinde olacak kötü sonuçları abartır. Bu; bir şeyi doğru yapmanın sadece bir tek doğru yolu olduğuna inanmaktır.
“ İnsanlar haksızlık yapmamalıdır.”
“Herkesi memnun etmeliyim.”
“İnsan önce başkalarını düşünmelidir.
Depresif bir hastalık atağı yaşayan kişilerin en az %50 si bu atağı tekrar yaşarlar.2 ve üstündeki sıklıklarda yaşandığında ;izleyen 3 yıl içinde tekrar rahatsızlanma riski %70 lere çıkmaktadır. 1 yılın sonunda major depresyon vakalarının % 40 ının iyileştiği; % 20 sinin çok hafif yakınmaları olup; depresyonlarının şiddetinin azaldığı; %40 vakada ise major depresyonun sürdüğü gözlenmiştir.
Major depresyon hastalarının % 15 kadarı intihar ederek hayatlarına son vermektedir. Hastanede yatan diabet;kanser;kalp hastalıkları;felç gibi rahatsızlıkları olan kişilerin % 25 inde major depresyon görülmektedir. Depresyon kişilerin mesleki başarısını düşürmekte ve iş kayıplarına ; cinsel bozukluklara yol açarak evlilik sorunlarına; kişinin durumun etkisinden kurtulmak; kendini rahatlatmak için alkol ve uyuşturucu maddelere yönelmesi sonucu trafik kazaları; kavga ve suça yönelme görülebilmekte ;ruh sağlıkları bozuk çocuklar ve sonuçta ruh sağlığı bozuk bir toplum olmamıza yol açmaktadır. Bu sebeplerle depresyon tedavisi çok önemlidir.
Tedavi
Tedavi dinamik psikoterapi (kişinin geçmiş yaşam öyküsünün alınıp ; şimdiki sorunların kökenleri ve amaçlarını;kişinin zorluklar karşısındaki savunma mekanizmalarını ve depresif olumsuz düşünce biçimlerinin saptanıp;düzeltilmesine çalışılması) ile mümkündür. Bu tedavinin haftada bir gün (50 dakikalık bir seans) şeklinde en az 10 seans olmak üzere uygulanması gerekmektedir.
Maskeli Depresyon
Sınıflamalarda yer almamakla beraber klasik kitapların çoğunda yer alır.
Bu durumda klasik depresyon belirtileri yerine bedenin değişik yerlerinde ağrılar;sızılar;uyuşmalar;karıncalanmalar;hissetme azlığı; karakter bozuklukları;seksüel alanda ve beslenme ile ilgili davranışlarda bozukluklar; alkolizm;madde bağımlılığı gibi sorunlar ön plandadır.Yani temeldeki depresyon bu şekilde(maskeli şekilde) dışa yansımıştır.
Atipik Depresyon
*Hastada depresif duygu durum dikkati çekmekle beraber;diğer belirtiler”tipik” depresyon belirtilerine uymaz.
*Gün içi değişmeler görülür.
*Kişilik yapısı takıntılara;saplantılara yatkın insanlarda takıntılar;saplantılar;kuruntular ön plana çıkar. Örneğin;su muslukları;tüpün düğmesi; ütü fişi sürekli kontrol edilir.Bazen yoldan dönülüp tekrar; tekrar bakılır.
*Bedendeki fizyolojik değişiklikler organlardaki bir bozukluğun habercisi gibi değerlendirilir ve bedensel uğraşılar artar.
*Çeşitli korkular geliştirilir.
*Dışarıdan gösteri;rol gibi algılanacak davranışlar görülebilir.
*Atipik depresyonlu insanlar her zamankinden fazla yemek yerler.Aşırı kilo alırlar.
*Kollarda ve bacaklarda aşırı güçsüzlük vardır.
*Beklenmedik bir şekilde alkole;maddeye;kumara düşkünlük.
*Aile ve iş yaşamından uzaklaşma.
*Açıklanması güç cinsel uyumsuzluklar dikkati çeker.
Çocuklarda ve Gençlerde Depresyon
Çocuklarda ve gençlerde tipik depresyon belirtileri olmayabilir.Daha çok davranış ve tutum değişiklikleri belirgindir.Aşırı ağlama;hırçınlık;asi davranışlar;çabuk sinirlenme;alkol ve uyuşturucu kullanımına başlamanın temelinde depresyon olabilir.
Distimik Bozukluk
Eskiden nörotik depresyon; depresif kişilik; nevrasteni diye nitelendirildi. Distimik bozukluğu olan hastalarda en az 2 yıl süren ve çok ağır olmayan depresyon belirtileri vardır. Uyku bozuklukları; hiçbir şeyden mutlu olamama; müzmin karamsarlık hali; halsizlik; yorgunluk; istek ve ilgi azlığı; güvensizlik hissi; bedensel yakınmalar dile getirilir. Bu bozuklukta birkaç gün; birkaç hafta iyilik dönemleri görülebilir. Ancak bu iyi dönemleri 2.ayı geçmez.
Hazırlayan: Psk. Aykut ÖZTÜRK
Depresyon duygusal; zihinsel; davranışsal ve bedensel bazı belirtilerle kendisini gösteren bir durumdur. En dikkat çekici belirtisi çökkün ruh hali ile ilgi ve zevk almada belirgin azalmadır. Depresyondaki kişi duygusal açıdan mutsuz; karamsar ve ümitsizdir. Kişi kendini hüzünlü ve yalnız hisseder. Kendisine ve çevresine ilgisi azalır. Yoğun suçluluk duyguları olabilir. Herkese yük olduğunu düşünüp gereksiz yere sorumluluklarını yerine getirmediğini düşünür. Genellikle iç sıkıntısı; daralma; huzursuzluk ile birliktedir. Bazen kendisinin tüm duygularını yitirmiş gibi hissedebilir.
Depresyon Belirtileri Nelerdir?
*Kendinizi hemen her gün mutsuz ; karamsar; hüzünlü ve ağlamaklı mı hissediyorsunuz?
*Dikkatinizi ve düşüncelerinizi toparlamakta ve karar vermekte güçlük mü çekiyorsunuz?
*Cinsel isteksizlik mi yaşıyorsunuz?
*İştahınızda kilonuzu etkileyebilecek kadar değişiklik var mı?
*Kendinizi yorgun mu hissediyorsunuz?
*Severek yaptığınız şeylere karşı isteksiz ve ilgisiz misiniz?
*Uyku düzeninizde bozulmalar var mı?
*Adet düzensizliğiniz oluyor mu?
*Değersizlik ve suçluluk düşünceleriyle mi boğuşuyorsunuz?
*Yapmanız gereken işlerinizi sık sık erteliyor musunuz?
*Tekrarlayan ölüm düşünceleri; intihar planları veya eylemleriniz var mı?
Bu belirtilerden en az 5 tanesi; en az 2 haftadan beri sizin yaşantınızı etkilemeye başlamışsa; ilişkilerinizi bozuyorsa; kontrol edilemez ve başa çıkılamaz durumlar yaratıyorsa sorununuz depresyon olabilir. Vakit kaybetmeden bir uzmana başvurmalısınız.
Depresyon-Kalıtım-Kişilik Özellikleri
Depresyondaki en önemli yatkınlık etkenini kalıtım ve bazı kişilik özellikleri oluşturuyor. Bazı durumlarda kişi neden kendini kötü hissettiğini bilemez. Bu durumlarda sorunun kaynağı biyolojik sebeplerdir. Kişilik özelliği açısından baktığımızda ise; kimseyi incitmemeye çalışan; herkesi hoşnut etmeye çalışan; özellikle öfke; kırgınlık gibi olumsuz duygularını; karşımdaki bana kırılır; gücenir diye; çevresindekilere belli etmekten çekinen kişiler depresif duygu ve düşüncelerle baş etmekte güçlük yaşayabilmektedir.
Bilişsel Çarpıtmalar (Olumsuz Düşünceler)
Kişi depresyondayken bazı olumsuz düşüncelere sahiptir. Bu olumsuz düşünceler hatalı veya tek yanlı işleyen bir mantık sisteminin ürünüdür.
*Ya hep ya hiç: Mükemmel olmayan her şey berbatmış gibi düşünülür.
*Küçümseme veya büyütme: Kişi başarılı olduğu işleri küçümserken; hatalarını abartır.
*Aşırı genelleme:Tek bir olaydan genel sonuçlar çıkartılır.
*Suçlama:Olumsuz olayların nedenini sürekli karşı tarafta aramaktır.
*Felaketleştirme: Olmuş veya olacak olan şeylerin dayanamayacağınız kadar çekilmez olduğuna inanmaktır.
*Beyin okuma: Kişilerin size yönelik düşünceleri hakkında yeterli deliliniz olmadığı halde onların ne düşündüklerini bildiğinizi varsaymaktır.
*Seçici Soyutlama: Olayları bağlamından kopartarak bir detaya odaklanma durumun daha belirgin diğer özelliklerini ihmal etme ve bu sınırlı özellik temelinde bütün yaşantıyı kavramlaştırmadır.
Örnek: Bütün notları pekiyi olan bir öğrencinin orta olan bir tek notuna takılarak sınıfta kalabileceğine inanması buna örnektir. Bu düşünce hatasına zihinsel filtreleme adı da verilir.
*Olmalı İfadeleri: -malı; -meli tarzı adı da verilen bu düşünce biçiminde kişinin kendisinin; diğerlerinin nasıl davranması ve dünyanın nasıl olması gerektiği konusunda katı kuralları vardır. Kişi bu kuralların gerçekleşmemesi halinde olacak kötü sonuçları abartır. Bu; bir şeyi doğru yapmanın sadece bir tek doğru yolu olduğuna inanmaktır.
“ İnsanlar haksızlık yapmamalıdır.”
“Herkesi memnun etmeliyim.”
“İnsan önce başkalarını düşünmelidir.
Depresif bir hastalık atağı yaşayan kişilerin en az %50 si bu atağı tekrar yaşarlar.2 ve üstündeki sıklıklarda yaşandığında ;izleyen 3 yıl içinde tekrar rahatsızlanma riski %70 lere çıkmaktadır. 1 yılın sonunda major depresyon vakalarının % 40 ının iyileştiği; % 20 sinin çok hafif yakınmaları olup; depresyonlarının şiddetinin azaldığı; %40 vakada ise major depresyonun sürdüğü gözlenmiştir.
Major depresyon hastalarının % 15 kadarı intihar ederek hayatlarına son vermektedir. Hastanede yatan diabet;kanser;kalp hastalıkları;felç gibi rahatsızlıkları olan kişilerin % 25 inde major depresyon görülmektedir. Depresyon kişilerin mesleki başarısını düşürmekte ve iş kayıplarına ; cinsel bozukluklara yol açarak evlilik sorunlarına; kişinin durumun etkisinden kurtulmak; kendini rahatlatmak için alkol ve uyuşturucu maddelere yönelmesi sonucu trafik kazaları; kavga ve suça yönelme görülebilmekte ;ruh sağlıkları bozuk çocuklar ve sonuçta ruh sağlığı bozuk bir toplum olmamıza yol açmaktadır. Bu sebeplerle depresyon tedavisi çok önemlidir.
Tedavi
Tedavi dinamik psikoterapi (kişinin geçmiş yaşam öyküsünün alınıp ; şimdiki sorunların kökenleri ve amaçlarını;kişinin zorluklar karşısındaki savunma mekanizmalarını ve depresif olumsuz düşünce biçimlerinin saptanıp;düzeltilmesine çalışılması) ile mümkündür. Bu tedavinin haftada bir gün (50 dakikalık bir seans) şeklinde en az 10 seans olmak üzere uygulanması gerekmektedir.
Maskeli Depresyon
Sınıflamalarda yer almamakla beraber klasik kitapların çoğunda yer alır.
Bu durumda klasik depresyon belirtileri yerine bedenin değişik yerlerinde ağrılar;sızılar;uyuşmalar;karıncalanmalar;hissetme azlığı; karakter bozuklukları;seksüel alanda ve beslenme ile ilgili davranışlarda bozukluklar; alkolizm;madde bağımlılığı gibi sorunlar ön plandadır.Yani temeldeki depresyon bu şekilde(maskeli şekilde) dışa yansımıştır.
Atipik Depresyon
*Hastada depresif duygu durum dikkati çekmekle beraber;diğer belirtiler”tipik” depresyon belirtilerine uymaz.
*Gün içi değişmeler görülür.
*Kişilik yapısı takıntılara;saplantılara yatkın insanlarda takıntılar;saplantılar;kuruntular ön plana çıkar. Örneğin;su muslukları;tüpün düğmesi; ütü fişi sürekli kontrol edilir.Bazen yoldan dönülüp tekrar; tekrar bakılır.
*Bedendeki fizyolojik değişiklikler organlardaki bir bozukluğun habercisi gibi değerlendirilir ve bedensel uğraşılar artar.
*Çeşitli korkular geliştirilir.
*Dışarıdan gösteri;rol gibi algılanacak davranışlar görülebilir.
*Atipik depresyonlu insanlar her zamankinden fazla yemek yerler.Aşırı kilo alırlar.
*Kollarda ve bacaklarda aşırı güçsüzlük vardır.
*Beklenmedik bir şekilde alkole;maddeye;kumara düşkünlük.
*Aile ve iş yaşamından uzaklaşma.
*Açıklanması güç cinsel uyumsuzluklar dikkati çeker.
Çocuklarda ve Gençlerde Depresyon
Çocuklarda ve gençlerde tipik depresyon belirtileri olmayabilir.Daha çok davranış ve tutum değişiklikleri belirgindir.Aşırı ağlama;hırçınlık;asi davranışlar;çabuk sinirlenme;alkol ve uyuşturucu kullanımına başlamanın temelinde depresyon olabilir.
Distimik Bozukluk
Eskiden nörotik depresyon; depresif kişilik; nevrasteni diye nitelendirildi. Distimik bozukluğu olan hastalarda en az 2 yıl süren ve çok ağır olmayan depresyon belirtileri vardır. Uyku bozuklukları; hiçbir şeyden mutlu olamama; müzmin karamsarlık hali; halsizlik; yorgunluk; istek ve ilgi azlığı; güvensizlik hissi; bedensel yakınmalar dile getirilir. Bu bozuklukta birkaç gün; birkaç hafta iyilik dönemleri görülebilir. Ancak bu iyi dönemleri 2.ayı geçmez.
Hazırlayan: Psk. Aykut ÖZTÜRK