Çocuklarda Yalan Nedenleri - Hayal Gücü ve Kavram Gelişimi ;ceza Korkusu ve Onay- Ödül İhtiyacı
Çocuklar küçüklüğünden itibaren ailede ve çevrede pek çok yalanla karşılaşarak büyür.yetişkin insan ise sabah kalktığından gece yatıncaya kadar günlük yaşamda işte okulda; otobüste; alış-verişte ;televizyonda… bir dolu yalanla karşılaşır.insani değerlerin yozlaşması; paranın önemi ve kısa yoldan para başarı kazanma isteği de yalanın kolaylaşmasına ve yaygınlaşmasına yardım etmektedir.
Çocukların 5-6 yaşına kadar;okul öncesi eğitim döneminde hayal gücü çok zenginidir.hayal gücü yaratıcılığı desteklediğinden çok önemlidir ve “yalan “diyerek engellenmemelidir.çocuk bu yaşlarda hayal ve gerçeği birbirine karıştırdığı için ;hayallerini gerçekmiş gibi anlatabilir.bu durum yalan olarak değerlendirilmez..
YALAN:doğru olmadığı bilinen bir şeyin doğru gibi söylemesi ve kendine bir çıkar sağlamak için karşısındakini kasten aldatmaktır.
Hayallerini gerçekmiş gibi anlatan çocuklar bir çıkar sağlamaktan çok anlattıklarını abartmaktadır.
Çocukların anlattıklarındaki abartıların ve yalanların bir nedeni de henüz çocukta kavram gelişiminin yerleşmemesidir.çocuğun ;ince-kalın; büyük-küçük;dar-geniş;az-çok gibi kavramları henüz yeterince gelişmemiş olabilir.ve çocuk olayı anlatırken “köpek çok büyüktü”dediğinde ;köpek küçük olsa bile kendi algısının “büyük” olduğunu yada büyük algısının gerçekçi olmadığını göstermektedir.çocuk bu durumda “küçücük köpeğe büyük diyorsun”diye yalanla suçlanmamalıdır.henüz büyük küçük algısının gerçekçi olmadığı anlaşılmalıdır.
Yalan çocuğun korkulu kaygılı hallerinde başvurduğu bir çeşit savunma mekanizması da olabilir.bu açıdan yalan bir sorunla baş edebilme ve kişinin kendini koruma yöntemi olarak karşımıza çıkabilir.
Çocuklar gerçekleşmesini çok istedikleri şeyler içinde yalan söyleyebilirler.hiç arkadaşı olmayan ;arkadaşı olmayan ;arkadaş iletişimi yetersiz olan çocuğun okulda arkadaşlarıyla oynadığı oyunları anlatması; babası yurt dışında çalışan çocuğun her gün babasıyla konuştuğundan söz etmesi yada bilgisayarı olmayan çocuğu bilgisayarda oynadığı Oyunlardan ;yaptıklarından söz etmesi gibi..
Çocuklar başkalarının hayranlığını kazanmak arkadaşları arasında yer edinebilmek;sevilmek ilgi çekmek içinde yalan söyleyebilirler.
Arkadaşını paylaşmak istemeyen çocuk;”mine seninle oynamak istemiyor” diyerek yalan söyleyebilir çünkü arkadaşının kendisiyle oynamasını istiyordur.
Sürekli ödüllendirilerek; aşırı sevgi;ilgi görerek büyüyen çocuklar bunu hayatta herkesten karşılaştığı kişilerden;öğretmenlerinden ;arkadaşlarından da beklerler ve aynı takdir onay ve ödülü almak için yalan söyleyebilirler veya aksine sevgisiz ve ilgisiz büyüyen hiç ödül onay alamayan çocuklarda bu ihtiyaçlarını karşılamak için yalana başvurabilirler.
ÇOCUKLARDA BAZI YALAN SÖYLEME NEDENLERİNI ŞÖYLE SIRALAYABİLİRİZ:
1-cezalandırılma korkusu
2-sorumluluk almaktan kaçma
3-ailenin sert dayak ve şiddet kullandığı eğitim tarzı.
4-çocuğun her gün ailenin “beyaz yalanlar” denilen yalanlarıyla yüzleşerek büyümesi
5-ailede yalan söylemenin önemsenmesi;doğal bir durum olması
6-çocukta bencillik ;dürtüsel bozukluk;kendini kontrol edememe.
7-çocuğun eğitiminden kaynaklanan dengesiz tutarsız kararsız tutum ;neyin doğru-yanlış olduğunu bilmemesi.
8-çocuğun başkalarının haklarına saygı duymayı öğrenmemiş olması.
9-yalan söyleyen liderler; rol modeller;örnek kişiler..
10-çocuğun kendini savunmak için yalana başvurması
11-ailenin çocuğun takdir ; ödül onay ihtiyacını karşılamak için çocuğun gücü üstünde beklentiler geliştirmesi.
12-çocuklar arasında kıyaslamalar yapmak
13-çocuğa sevgi-ilgi gösterilmediğinden dolayı ilgi çekmek için çocuğun yanlan başvurması
14-katı –hoşgörüsüz eğitim tarzı
15-çocuğun yalan söyleyen arkadaşlara sahip olması
16-anne-baba –çocuk arasında güvene dayalı iletişim eksikliği
17-anne-babaların sözleri ve davranışları birbirinden farklı olmamalı.
18- bir konu hakkında dürüst davranan çocuklar bu konuda takdir edilmeli;dürüst davranışı fark edilerek pekiştirilmemesi
19- çocuğun hayal gücü zenginliği ve hayallerini gerçek gibi anlatılması
20-çocukta henüz kavram gelişimin tamamlanmaması.
21- arkadaşlar arasında yer edinme; arkadaşlıklarını koruma ihtiyacından dolayı söylenen oyunlar
ÇOCUĞU YALANDAN KORUMAK İÇİN YAPILABİLECEK BAZI DAVRANIŞLAR;
Öncelikle çocuğun anne-babayla sevgi-güven üzerine kurulu bir iletişim ortamında büyümesi sağlanmalı.aile ortamında yalan kullanılmamalı.çocuk aile ortamında şefkatle hoşgörüyle –anlayışla büyümeli;kendini önemli değerli;yeterli hissetmeli;çocuğa dayak-şiddet;aşırı baskı uygulanmamalı; korkutulmamalı ve ağır cezalar verilmemeli.
1-yaşına göre çocuğun yalan mı söylüyor hayal gücüyle mi karıştırıyor olduğunu ayırt etmeli
2-yalan söylenmeyen bir aile ortamı sağlanmalı.anne evdeyken telefonda çocuğa “annem komşuya gitti” dedirtmek çocuğa yalan için model olmaktır.bu çocukta bir gün ödev yapmadığında “ öğretmenim dün çok hastaydım yada aksam babam çok hasta oldu çalışamadım” diyebilir.
3-çocuklarla yıkıcı iletişim kurmamalı;eleştirmek; tenkit etmek; tehdit etmek;kızmak alay etmek;küçümsemek aşağılamak. Öz değerlerini yok edecek;bu da onları yalana itebilecektir.
4-küçükten itibaren çocuğu kişisel haklar ve sorumluluklar hakkında bilinçli eğitmek gerekir.
5-çocuğa yapabileceği sorumluluklar vermek kendi iç kontrolünü sağlar ve bencilliği önler.kendine güven sağlar;bu da yalanı engelleyebilir.
6-çocuklarda kavram gelişimi oturmadan yalanla suçlamak yanlış olur.
7-çocuğu korkutmak ağır cezalar vermemek
8-yalan söylemeyerek çocuğa kötü örnek olmamak gerekir. Çocuklar anne-babalarını ve çevredeki kişileri taklit ederek öğrenirler
9-çocuğun gücünün üstünde başarılar bekleyerek yetersizlik;değersizlik duygusuna iterek bu ihtiyaçlarını karşılamak için yalanlara başvurmasına neden olmamak
10-çocuğun yalan vb. olumsuz davranışlar sergileyen arkadaşlar yerine ;çocuğu olumlu yönlendirecek; kendini ifade etmesini sağlayacak olumlu arkadaşlar oluşturmasına destek olmak.
YALAN SÖYLEYEN ÇOCUĞA NASIL DAVRANMALI
1-Öncelikle neden yalan söylüyor nedeni bulunmalı.
2-sen doğruyu söyle; bir şey yapmıyacağız deyip sonra da cezalandırılan çocuk anne-babaya güvenini kaybeder ve bir daha doğru söylerse başına gelecekleri düşünür ve doğru söylemez; bu davranış yalana teşvik olur.
3- çocuğun yalanını yakalamaya çalışmakta;çocuğun kendini korumak için yalan söylemesine neden olur.
Örneğin;çocuğu çantanızdan aldığı parayla yakaladığınızda “ bunu sen mi aldın”demenin anlamı yoktur.”bu parayı almaman gerekirdi;o senin paran değil geri ver”demek daha uygun olabilir. Ayrıca çocuğa ceza verirken ; cezanın yalan için mi; yoksa yalanın nedeni için mi olduğu çocuk tarafından tereddütsüz açık-net anlaşılır olmalıdır.
Sert cezalar çocuğu daha çok yanlan teşvik eder;çocuğa verilecek cezalar daha çok bir etkinlikten(televizyon izlemekten;dışarıya çıkma saatinden..) men etmek tarzında olmalıdır.
Çocuğun temel ihtiyaçlarını karşılamamak;harçlığını ceza olarak tamamen kesmek; arkadaşları arasında mahcup etmek…gibi cezalar daha çok davranış sorununun doğmasına neden olur.
Aile çocuğa aşırı engeller koyarak baskı yaparak ilgi ve ihtiyaçlarını karşılayamayan çocuğun yalan söylemesine neden olmamalıdır
Çocuklara konulan yasakların ve hayırların nedenleri çocuklara anlatılmalı;çocuk anne –babanın kendini gereksiz yere engelledi duygusuna kapılmamalıdır.
Çocukların hatalarını hoş görmemek ;yalan söyleme nendi olabilir.
Çocuğun yalanlarının arkasında durmak; hasta olmadığı halde öğretmene hasta olduğunu söylemek gibi..davranışlar çocuğu yalanın doğal olduğunu inandırıp yaşamın her alanında kolayca yalan söyleyen bir kişi olmasına neden olabilir.
Yaşam başarısı ve mutluluk sizinle çocuğunuzla olsun
Çocukların 5-6 yaşına kadar;okul öncesi eğitim döneminde hayal gücü çok zenginidir.hayal gücü yaratıcılığı desteklediğinden çok önemlidir ve “yalan “diyerek engellenmemelidir.çocuk bu yaşlarda hayal ve gerçeği birbirine karıştırdığı için ;hayallerini gerçekmiş gibi anlatabilir.bu durum yalan olarak değerlendirilmez..
YALAN:doğru olmadığı bilinen bir şeyin doğru gibi söylemesi ve kendine bir çıkar sağlamak için karşısındakini kasten aldatmaktır.
Hayallerini gerçekmiş gibi anlatan çocuklar bir çıkar sağlamaktan çok anlattıklarını abartmaktadır.
Çocukların anlattıklarındaki abartıların ve yalanların bir nedeni de henüz çocukta kavram gelişiminin yerleşmemesidir.çocuğun ;ince-kalın; büyük-küçük;dar-geniş;az-çok gibi kavramları henüz yeterince gelişmemiş olabilir.ve çocuk olayı anlatırken “köpek çok büyüktü”dediğinde ;köpek küçük olsa bile kendi algısının “büyük” olduğunu yada büyük algısının gerçekçi olmadığını göstermektedir.çocuk bu durumda “küçücük köpeğe büyük diyorsun”diye yalanla suçlanmamalıdır.henüz büyük küçük algısının gerçekçi olmadığı anlaşılmalıdır.
Yalan çocuğun korkulu kaygılı hallerinde başvurduğu bir çeşit savunma mekanizması da olabilir.bu açıdan yalan bir sorunla baş edebilme ve kişinin kendini koruma yöntemi olarak karşımıza çıkabilir.
Çocuklar gerçekleşmesini çok istedikleri şeyler içinde yalan söyleyebilirler.hiç arkadaşı olmayan ;arkadaşı olmayan ;arkadaş iletişimi yetersiz olan çocuğun okulda arkadaşlarıyla oynadığı oyunları anlatması; babası yurt dışında çalışan çocuğun her gün babasıyla konuştuğundan söz etmesi yada bilgisayarı olmayan çocuğu bilgisayarda oynadığı Oyunlardan ;yaptıklarından söz etmesi gibi..
Çocuklar başkalarının hayranlığını kazanmak arkadaşları arasında yer edinebilmek;sevilmek ilgi çekmek içinde yalan söyleyebilirler.
Arkadaşını paylaşmak istemeyen çocuk;”mine seninle oynamak istemiyor” diyerek yalan söyleyebilir çünkü arkadaşının kendisiyle oynamasını istiyordur.
Sürekli ödüllendirilerek; aşırı sevgi;ilgi görerek büyüyen çocuklar bunu hayatta herkesten karşılaştığı kişilerden;öğretmenlerinden ;arkadaşlarından da beklerler ve aynı takdir onay ve ödülü almak için yalan söyleyebilirler veya aksine sevgisiz ve ilgisiz büyüyen hiç ödül onay alamayan çocuklarda bu ihtiyaçlarını karşılamak için yalana başvurabilirler.
ÇOCUKLARDA BAZI YALAN SÖYLEME NEDENLERİNI ŞÖYLE SIRALAYABİLİRİZ:
1-cezalandırılma korkusu
2-sorumluluk almaktan kaçma
3-ailenin sert dayak ve şiddet kullandığı eğitim tarzı.
4-çocuğun her gün ailenin “beyaz yalanlar” denilen yalanlarıyla yüzleşerek büyümesi
5-ailede yalan söylemenin önemsenmesi;doğal bir durum olması
6-çocukta bencillik ;dürtüsel bozukluk;kendini kontrol edememe.
7-çocuğun eğitiminden kaynaklanan dengesiz tutarsız kararsız tutum ;neyin doğru-yanlış olduğunu bilmemesi.
8-çocuğun başkalarının haklarına saygı duymayı öğrenmemiş olması.
9-yalan söyleyen liderler; rol modeller;örnek kişiler..
10-çocuğun kendini savunmak için yalana başvurması
11-ailenin çocuğun takdir ; ödül onay ihtiyacını karşılamak için çocuğun gücü üstünde beklentiler geliştirmesi.
12-çocuklar arasında kıyaslamalar yapmak
13-çocuğa sevgi-ilgi gösterilmediğinden dolayı ilgi çekmek için çocuğun yanlan başvurması
14-katı –hoşgörüsüz eğitim tarzı
15-çocuğun yalan söyleyen arkadaşlara sahip olması
16-anne-baba –çocuk arasında güvene dayalı iletişim eksikliği
17-anne-babaların sözleri ve davranışları birbirinden farklı olmamalı.
18- bir konu hakkında dürüst davranan çocuklar bu konuda takdir edilmeli;dürüst davranışı fark edilerek pekiştirilmemesi
19- çocuğun hayal gücü zenginliği ve hayallerini gerçek gibi anlatılması
20-çocukta henüz kavram gelişimin tamamlanmaması.
21- arkadaşlar arasında yer edinme; arkadaşlıklarını koruma ihtiyacından dolayı söylenen oyunlar
ÇOCUĞU YALANDAN KORUMAK İÇİN YAPILABİLECEK BAZI DAVRANIŞLAR;
Öncelikle çocuğun anne-babayla sevgi-güven üzerine kurulu bir iletişim ortamında büyümesi sağlanmalı.aile ortamında yalan kullanılmamalı.çocuk aile ortamında şefkatle hoşgörüyle –anlayışla büyümeli;kendini önemli değerli;yeterli hissetmeli;çocuğa dayak-şiddet;aşırı baskı uygulanmamalı; korkutulmamalı ve ağır cezalar verilmemeli.
1-yaşına göre çocuğun yalan mı söylüyor hayal gücüyle mi karıştırıyor olduğunu ayırt etmeli
2-yalan söylenmeyen bir aile ortamı sağlanmalı.anne evdeyken telefonda çocuğa “annem komşuya gitti” dedirtmek çocuğa yalan için model olmaktır.bu çocukta bir gün ödev yapmadığında “ öğretmenim dün çok hastaydım yada aksam babam çok hasta oldu çalışamadım” diyebilir.
3-çocuklarla yıkıcı iletişim kurmamalı;eleştirmek; tenkit etmek; tehdit etmek;kızmak alay etmek;küçümsemek aşağılamak. Öz değerlerini yok edecek;bu da onları yalana itebilecektir.
4-küçükten itibaren çocuğu kişisel haklar ve sorumluluklar hakkında bilinçli eğitmek gerekir.
5-çocuğa yapabileceği sorumluluklar vermek kendi iç kontrolünü sağlar ve bencilliği önler.kendine güven sağlar;bu da yalanı engelleyebilir.
6-çocuklarda kavram gelişimi oturmadan yalanla suçlamak yanlış olur.
7-çocuğu korkutmak ağır cezalar vermemek
8-yalan söylemeyerek çocuğa kötü örnek olmamak gerekir. Çocuklar anne-babalarını ve çevredeki kişileri taklit ederek öğrenirler
9-çocuğun gücünün üstünde başarılar bekleyerek yetersizlik;değersizlik duygusuna iterek bu ihtiyaçlarını karşılamak için yalanlara başvurmasına neden olmamak
10-çocuğun yalan vb. olumsuz davranışlar sergileyen arkadaşlar yerine ;çocuğu olumlu yönlendirecek; kendini ifade etmesini sağlayacak olumlu arkadaşlar oluşturmasına destek olmak.
YALAN SÖYLEYEN ÇOCUĞA NASIL DAVRANMALI
1-Öncelikle neden yalan söylüyor nedeni bulunmalı.
2-sen doğruyu söyle; bir şey yapmıyacağız deyip sonra da cezalandırılan çocuk anne-babaya güvenini kaybeder ve bir daha doğru söylerse başına gelecekleri düşünür ve doğru söylemez; bu davranış yalana teşvik olur.
3- çocuğun yalanını yakalamaya çalışmakta;çocuğun kendini korumak için yalan söylemesine neden olur.
Örneğin;çocuğu çantanızdan aldığı parayla yakaladığınızda “ bunu sen mi aldın”demenin anlamı yoktur.”bu parayı almaman gerekirdi;o senin paran değil geri ver”demek daha uygun olabilir. Ayrıca çocuğa ceza verirken ; cezanın yalan için mi; yoksa yalanın nedeni için mi olduğu çocuk tarafından tereddütsüz açık-net anlaşılır olmalıdır.
Sert cezalar çocuğu daha çok yanlan teşvik eder;çocuğa verilecek cezalar daha çok bir etkinlikten(televizyon izlemekten;dışarıya çıkma saatinden..) men etmek tarzında olmalıdır.
Çocuğun temel ihtiyaçlarını karşılamamak;harçlığını ceza olarak tamamen kesmek; arkadaşları arasında mahcup etmek…gibi cezalar daha çok davranış sorununun doğmasına neden olur.
Aile çocuğa aşırı engeller koyarak baskı yaparak ilgi ve ihtiyaçlarını karşılayamayan çocuğun yalan söylemesine neden olmamalıdır
Çocuklara konulan yasakların ve hayırların nedenleri çocuklara anlatılmalı;çocuk anne –babanın kendini gereksiz yere engelledi duygusuna kapılmamalıdır.
Çocukların hatalarını hoş görmemek ;yalan söyleme nendi olabilir.
Çocuğun yalanlarının arkasında durmak; hasta olmadığı halde öğretmene hasta olduğunu söylemek gibi..davranışlar çocuğu yalanın doğal olduğunu inandırıp yaşamın her alanında kolayca yalan söyleyen bir kişi olmasına neden olabilir.
Yaşam başarısı ve mutluluk sizinle çocuğunuzla olsun