İntiharı Önlemek
İntiharı Önlemek
İnsanlar Niçin İntihar Ederler?
İntihara kalkışan kişi; genellikle üstesinden gelemediği duyguları ve çektiği acıları durdurmanın ve onlardan kurtulmanın tek yolunun intihar olduğuna inanır. İntiharın çekiciliği; acı çeken kişinin bütün acılarının ölümle biteceği inancında saklıdır. İntihar olayının trajedisi başka seçeneklerin her zaman mevcut olmasına rağmen; kişinin bu seçenekleri görmesini engelleyecek şekilde istem dışı kör olmasıdır.
Zaman zaman hepimiz; yalnızlık; depresyon; çaresizlik; umutsuzluk gibi duygularla yüzleşiriz. Aile üyelerinden birinin ölümü; önemli bir ilişkinin sonlanması; öz benliğimizi altüst edebilecek olaylar; değersizlik duygusu; bir mali çöküntü ve beraberinde gelen iş kaybı gibi önemli olaylar yaşamımızda her birimizin her an karşılaşabileceği problemlerdir. Her birimizin duygusal yapısı farklı olduğundan; her duruma farklı tepki veririz. Birinin intihar eğilimi olup olmadığını göz önüne alırken; yaşanılan krizin o kişinin bakış açısından değerlendirilmesi son derece önemli ve yaşamsaldır. Her hangi biri için önemsiz gelen bir olay; durum; yaşantı; sizin için de önemsiz olabilir; ancak başka bir kişi için bütün bunlar dayanılmaz bir durumdur. Krizin doğasını düşünmeksizin; eğer bir kişi kendini bozguna uğramış gibi hissediyorsa; intihar çekici bir çözüm gibi gelebilir ona.
Tehlike Sinyalleri
İntihar girişiminde bulunan insanların %70’i; girişimde bulunmadan önce niyetlerini belli eden bazı ipuçları verirler. Bu ipuçlarının ve sorununun ciddiyetinin farkına varmak bu trajediyi önlemeye yardımcı olabilir. Tanıdığınız birisi; belirli bir stresli bir durumdayken; örneğin çevresi ile anlamlı ilişkiler kurmada güçlük yaşıyor; mevcut hedeflerine ulaşmada sürekli başarısız oluyor veya çok önemli bir sınavda fiyasko yaşıyor olsun; o kişinin çevresine verdiği sinyallerin çok iyi izlenmesi ve yorumlanması intihar riskini azaltmak adına oldukça önemlidir.
Bir çok kişi intiharla ilgi niyetlerini doğrudan şöyle ifade ederler:
• “Kendimi öldürecek gibi hissediyorum”
• “Bu duruma daha ne kadar dayanabileceğimi bilmiyorum”
Bazıları; her hangi bir kriz anında üstü örtülü biçimde intihar planlarını şu cümlelerle ifade edebilirler:
• “Gerçekten durumlar daha da kötüye gidebilir diye haplarımı biriktiriyorum”
• “Son zamanlarda; arabamı kullanırken gerçekten ne olacağını hiç umursamıyorum.”
Depresyon; çaresizlik; yapayalnızlık veya umutsuzluk hakkında duygularını ifade ederken de kişi intihar düşüncesinden söz edebilir. Bütün bunları “yardım çığlıkları” olarak duyabilmek çok önemlidir; çünkü bu kişi umutsuzca “beni anlayın; bana yardım edin” diye bağırmaktadır.
İntihar düşüncesinde olan birinin davranışlarında gözle görülür bir değişim yaşanır. Önemle sahip olduğu bir şeyleri yakın çevresine adeta miras bırakır gibi armağan edebilir; yakınlarının isteklerini bütün çabasını ortaya koyarak yerine getirmeye çalışabilir; işlerini belirli bir düzene koyup sırası ile yerine getirmeye çalışabilir. Çevresindeki herkesten uzaklaşabilir; yeme ve uyku düzeninde değişiklik görülebilir; önemli etkinliklere ve ilişkilerine ilgisini iyice kaybedip kendi kabuğuna çekilebilir. En tehlikeli sinyal; ruh halinde beklenmedik ve aşırı bir coşkunluk göstermesi ki bu da o kişinin bütün problemlerinin nihai bir şekilde son bulacağı inancının ortaya çıkardığı rahatlamanın bir göstergesi olarak görülmelidir.
İntihar Hakkında Yaygın Mitler (Bilinen Yanlışlar)
Mit: “İntiharı düşünebilecek kadar çıldırmış olmalısın”. Gerçek: Bir çok insan zaman zaman intihar düşüncesinde olabilir. Bir çok intihar girişimi ve gerçekleşmiş intihar vakasındaki kişiler normal zeka düzeyine sahip; özellikle krizin ortasında ve sonrasında kendisini aşırı dinleyen; geçici olarak duygusal karmaşıklık içindeki normal kişilerdir.
Mit: “Eğer bir kişi çok ciddi bir intihar girişiminde bulunmuşsa; kesinlikle tekrar intihar etmez.” Gerçek: Araştırmalar genellikle bunun tersini doğrulanmıştır. Daha önce intihar girişiminde bulunmuş bir kişi; hiç girişimde bulunmamış birisine göre daha fazla risk taşır. Bu kişiler için ikinci; üçüncü defa girişimde bulunmak ilk defadan daha kolay olmaktadır.
Mit: “Eğer birisi intiharı çok ciddi bir şekilde düşünüyorsa; yapılacak hiçbir şey yoktur.” Gerçek: Çoğu intihar krizi zamanla sınırlıdır ve kafa bulanıklığının sonucudur ve geçici bir süreçtir. Kişi intihar girişiminde bulunurken; arzusu sorunlarından kurtulmaktır. Kişinin sorunları ile doğrudan yüzleşerek; farklı çözüm alternatiflerini görebilmesi; ilişkideki önemli kimselerden destek alarak; krizi daha hafif atlatıp; daha net düşünce kapasitesine erişmesi ve sağlıklı kararlar alabilmesi oldukça mümkündür.
Mit: ”İntihar hakkında konuşmak kişinin aklına intiharı getirir.” Gerçek: Kriz ve neticesinde ortaya çıkan duygusal stres kişiyi savunmasız bir hale getirir. Sizin intihar eğilimindeki birisiyle intihar hakkında konuşmanız bu kişiye acıları ve sorunları hakkında konuşma fırsatı verecek; böylelikle kişinin kaygısı azalacaktır. İntihar hakkında konuşmak; kişinin kendini daha az yalnız ve daha az izole hissetmesine yararı olur.
Nasıl Yardım Edebilirsiniz?
Çoğu intihar girişimi; çevredeki kişilerin duyarlı tepkisiyle durdurulabilir; kriz yaşayan kişinin yaşamı kurtarılabilir. Eğer sizin çevrenizde her hangi birisi intihar eğiliminde ve bunu destekler şekilde davranıyorsa:
• Öncelikle sakin olun. Bu durumda acele edip kişinin endişesini artırmayın. Onun yanına; yakınına oturun ve ne söylediğini gerçekten dinlemeye çalışın. Onu anladığınızı ve duygusal yönden desteklediğinizi hissettirin.
• İntihar konusunda doğrudan konuşmaktan çekinmeyin. Bir çok kişinin ölüm ve ölme konusunda endişeleri vardır ve bu konuda yardıma her zaman açıktırlar. İntihar üzerine soru sormaktan; konuşmaktan asla çekinmeyin.
• Sorunların çözümü ve atılacak olumlu adımlar konusunda kişiyi cesaretlendirin. Duygusal krizdeki bir kimse asla açık ve net bir şekilde düşünemez; doğru ve anlamlı kararlar alamaz. Bu yüzden intihar eğilimi olan kişiyi her hangi ani; radikal ve dönüşü olmayacak bir karar olmaması yönünde ikna etmeye çalışın. “ Bu krizdir; geçer; daha net düşününce daha iyi kararlar alabilirsin” vb. gibi. Gelecek konusunda daha olumlu düşünmesini teşvik edin.
• Yardım İsteyin. Her ne kadar yardım etmek isteseniz de; bu durumdaki birinin tüm sorumluluğunu siz alamazsınız. Kişiyi bu konuda yardım alabileceği; psikolog; psikolojik danışman ve psikiyatra yönlendirin. Onu yönlendirmek aranızdaki güveni yıkabilir. Ancak onu ne kadar ciddiye aldığınızı; kendisinin ne kadar önemli olduğunu; böylece onun iyiliğini düşündüğünüzü ona kesinlikle ifade ederek bu yönlendirmeyi yapın.
İntihar hakkındaki anlayışımızı bu cümlelerle özetleyebiliriz:
• İntiharı önlemek mümkündür.
• İntihar eğilimi geçici bir krizdir.
• Dayanılmaz gibi gelen acılar da iyileşebilir.
• Yardım elini her zaman ve her yerde bulabilirsiniz.
• Yeter ki siz isteyin.
• Hiçbir zaman yalnız değilsiniz.
Ali BIÇAK
Psikolojik Danışman
İnsanlar Niçin İntihar Ederler?
İntihara kalkışan kişi; genellikle üstesinden gelemediği duyguları ve çektiği acıları durdurmanın ve onlardan kurtulmanın tek yolunun intihar olduğuna inanır. İntiharın çekiciliği; acı çeken kişinin bütün acılarının ölümle biteceği inancında saklıdır. İntihar olayının trajedisi başka seçeneklerin her zaman mevcut olmasına rağmen; kişinin bu seçenekleri görmesini engelleyecek şekilde istem dışı kör olmasıdır.
Zaman zaman hepimiz; yalnızlık; depresyon; çaresizlik; umutsuzluk gibi duygularla yüzleşiriz. Aile üyelerinden birinin ölümü; önemli bir ilişkinin sonlanması; öz benliğimizi altüst edebilecek olaylar; değersizlik duygusu; bir mali çöküntü ve beraberinde gelen iş kaybı gibi önemli olaylar yaşamımızda her birimizin her an karşılaşabileceği problemlerdir. Her birimizin duygusal yapısı farklı olduğundan; her duruma farklı tepki veririz. Birinin intihar eğilimi olup olmadığını göz önüne alırken; yaşanılan krizin o kişinin bakış açısından değerlendirilmesi son derece önemli ve yaşamsaldır. Her hangi biri için önemsiz gelen bir olay; durum; yaşantı; sizin için de önemsiz olabilir; ancak başka bir kişi için bütün bunlar dayanılmaz bir durumdur. Krizin doğasını düşünmeksizin; eğer bir kişi kendini bozguna uğramış gibi hissediyorsa; intihar çekici bir çözüm gibi gelebilir ona.
Tehlike Sinyalleri
İntihar girişiminde bulunan insanların %70’i; girişimde bulunmadan önce niyetlerini belli eden bazı ipuçları verirler. Bu ipuçlarının ve sorununun ciddiyetinin farkına varmak bu trajediyi önlemeye yardımcı olabilir. Tanıdığınız birisi; belirli bir stresli bir durumdayken; örneğin çevresi ile anlamlı ilişkiler kurmada güçlük yaşıyor; mevcut hedeflerine ulaşmada sürekli başarısız oluyor veya çok önemli bir sınavda fiyasko yaşıyor olsun; o kişinin çevresine verdiği sinyallerin çok iyi izlenmesi ve yorumlanması intihar riskini azaltmak adına oldukça önemlidir.
Bir çok kişi intiharla ilgi niyetlerini doğrudan şöyle ifade ederler:
• “Kendimi öldürecek gibi hissediyorum”
• “Bu duruma daha ne kadar dayanabileceğimi bilmiyorum”
Bazıları; her hangi bir kriz anında üstü örtülü biçimde intihar planlarını şu cümlelerle ifade edebilirler:
• “Gerçekten durumlar daha da kötüye gidebilir diye haplarımı biriktiriyorum”
• “Son zamanlarda; arabamı kullanırken gerçekten ne olacağını hiç umursamıyorum.”
Depresyon; çaresizlik; yapayalnızlık veya umutsuzluk hakkında duygularını ifade ederken de kişi intihar düşüncesinden söz edebilir. Bütün bunları “yardım çığlıkları” olarak duyabilmek çok önemlidir; çünkü bu kişi umutsuzca “beni anlayın; bana yardım edin” diye bağırmaktadır.
İntihar düşüncesinde olan birinin davranışlarında gözle görülür bir değişim yaşanır. Önemle sahip olduğu bir şeyleri yakın çevresine adeta miras bırakır gibi armağan edebilir; yakınlarının isteklerini bütün çabasını ortaya koyarak yerine getirmeye çalışabilir; işlerini belirli bir düzene koyup sırası ile yerine getirmeye çalışabilir. Çevresindeki herkesten uzaklaşabilir; yeme ve uyku düzeninde değişiklik görülebilir; önemli etkinliklere ve ilişkilerine ilgisini iyice kaybedip kendi kabuğuna çekilebilir. En tehlikeli sinyal; ruh halinde beklenmedik ve aşırı bir coşkunluk göstermesi ki bu da o kişinin bütün problemlerinin nihai bir şekilde son bulacağı inancının ortaya çıkardığı rahatlamanın bir göstergesi olarak görülmelidir.
İntihar Hakkında Yaygın Mitler (Bilinen Yanlışlar)
Mit: “İntiharı düşünebilecek kadar çıldırmış olmalısın”. Gerçek: Bir çok insan zaman zaman intihar düşüncesinde olabilir. Bir çok intihar girişimi ve gerçekleşmiş intihar vakasındaki kişiler normal zeka düzeyine sahip; özellikle krizin ortasında ve sonrasında kendisini aşırı dinleyen; geçici olarak duygusal karmaşıklık içindeki normal kişilerdir.
Mit: “Eğer bir kişi çok ciddi bir intihar girişiminde bulunmuşsa; kesinlikle tekrar intihar etmez.” Gerçek: Araştırmalar genellikle bunun tersini doğrulanmıştır. Daha önce intihar girişiminde bulunmuş bir kişi; hiç girişimde bulunmamış birisine göre daha fazla risk taşır. Bu kişiler için ikinci; üçüncü defa girişimde bulunmak ilk defadan daha kolay olmaktadır.
Mit: “Eğer birisi intiharı çok ciddi bir şekilde düşünüyorsa; yapılacak hiçbir şey yoktur.” Gerçek: Çoğu intihar krizi zamanla sınırlıdır ve kafa bulanıklığının sonucudur ve geçici bir süreçtir. Kişi intihar girişiminde bulunurken; arzusu sorunlarından kurtulmaktır. Kişinin sorunları ile doğrudan yüzleşerek; farklı çözüm alternatiflerini görebilmesi; ilişkideki önemli kimselerden destek alarak; krizi daha hafif atlatıp; daha net düşünce kapasitesine erişmesi ve sağlıklı kararlar alabilmesi oldukça mümkündür.
Mit: ”İntihar hakkında konuşmak kişinin aklına intiharı getirir.” Gerçek: Kriz ve neticesinde ortaya çıkan duygusal stres kişiyi savunmasız bir hale getirir. Sizin intihar eğilimindeki birisiyle intihar hakkında konuşmanız bu kişiye acıları ve sorunları hakkında konuşma fırsatı verecek; böylelikle kişinin kaygısı azalacaktır. İntihar hakkında konuşmak; kişinin kendini daha az yalnız ve daha az izole hissetmesine yararı olur.
Nasıl Yardım Edebilirsiniz?
Çoğu intihar girişimi; çevredeki kişilerin duyarlı tepkisiyle durdurulabilir; kriz yaşayan kişinin yaşamı kurtarılabilir. Eğer sizin çevrenizde her hangi birisi intihar eğiliminde ve bunu destekler şekilde davranıyorsa:
• Öncelikle sakin olun. Bu durumda acele edip kişinin endişesini artırmayın. Onun yanına; yakınına oturun ve ne söylediğini gerçekten dinlemeye çalışın. Onu anladığınızı ve duygusal yönden desteklediğinizi hissettirin.
• İntihar konusunda doğrudan konuşmaktan çekinmeyin. Bir çok kişinin ölüm ve ölme konusunda endişeleri vardır ve bu konuda yardıma her zaman açıktırlar. İntihar üzerine soru sormaktan; konuşmaktan asla çekinmeyin.
• Sorunların çözümü ve atılacak olumlu adımlar konusunda kişiyi cesaretlendirin. Duygusal krizdeki bir kimse asla açık ve net bir şekilde düşünemez; doğru ve anlamlı kararlar alamaz. Bu yüzden intihar eğilimi olan kişiyi her hangi ani; radikal ve dönüşü olmayacak bir karar olmaması yönünde ikna etmeye çalışın. “ Bu krizdir; geçer; daha net düşününce daha iyi kararlar alabilirsin” vb. gibi. Gelecek konusunda daha olumlu düşünmesini teşvik edin.
• Yardım İsteyin. Her ne kadar yardım etmek isteseniz de; bu durumdaki birinin tüm sorumluluğunu siz alamazsınız. Kişiyi bu konuda yardım alabileceği; psikolog; psikolojik danışman ve psikiyatra yönlendirin. Onu yönlendirmek aranızdaki güveni yıkabilir. Ancak onu ne kadar ciddiye aldığınızı; kendisinin ne kadar önemli olduğunu; böylece onun iyiliğini düşündüğünüzü ona kesinlikle ifade ederek bu yönlendirmeyi yapın.
İntihar hakkındaki anlayışımızı bu cümlelerle özetleyebiliriz:
• İntiharı önlemek mümkündür.
• İntihar eğilimi geçici bir krizdir.
• Dayanılmaz gibi gelen acılar da iyileşebilir.
• Yardım elini her zaman ve her yerde bulabilirsiniz.
• Yeter ki siz isteyin.
• Hiçbir zaman yalnız değilsiniz.
Ali BIÇAK
Psikolojik Danışman