Çocuğun Televizyon ve Bilgisayar ile İlişkisi
Çocuğun Televizyon ve Bilgisayar ile İlişkisi
Özellikle son zamanlarda; bilgisayar ve televizyonun; çocuğun gelişimi üzerindeki etkileri tartışılmaktadır. Uzmanlar ve aileler açısından bir sorun olarak görülen televizyon ve bilgisayarın; çocuk ile olan ilişkisinin düzenlemesi gerektiği üzerinde durulduğu bir dönemdeyiz.Bakıldığında; hem bilgisayar hem de televizyon çok güçlü bir bilgi aktarma aracıdır ve doğru biçimde kullanıldığı takdirde; toplumsal yaşamı geliştirici etkisi bulunmaktadır.
Geçmişte;televiyon ve bilgisayarın; çocukların özellikle zeka gelişmini; hayal güçlerini ve yaratıcılıklarınıolumlu yönde desteklediği kabul ediliyordu. O dönemde çocuklar; bilgisayar ve televizyonla sınırsız bir biçimde zaman geçirdiler. Bu aileler içinde kolaylaştırıcı bir durum oluşturdu. Çünkü çocuk; televizyon ve bilgisayar karşısındayken daha az yaramazlık yapıyor; aileyi daha az yoruyor; yemeğini televizyon karşısında daha çabuk yiyordu. Kısaca aile için sorun olmaktan çıkıyordu. Bu araçların yanlış ve özellikle sınırsız kullanımı çocukların gelişimini olumsuz yönde etkiledi. Ancak günümüzde; basınında etkisiyle aileler artık bilinçlenmeye başladı
Gerek televizyonun; gerekse de bilgisayarın yanlış kullanımı neticesinde çocukta ne gibi etkiler yarattığını ayrı ayrı incelemekde yarar var;
Çok Fazla Televizyon İzlemenin Olumsuz Etkileri
En bilinen ve özellikle de üzerinde en çok durulan ilk etkisi; çocukların; (özellikle erken gelişim döneminde sorgulama becerileri gelişmeden) gördüklerinden ve izlediklerinden çabuk etkilenmesidir. Saldırganlığı öğrenme ve bunu içselleştirme ya da yanlış davranış kalıplarını model alma gibi bir takım sorunlar oluşabilir. Kısaca sorgulama becerileri gelişmeden önceki dönemde çocuk;izlediği herşeyden etkilenir. Ve bu çocuğun; duyarsızlaşmasına; saldırgan davranışı benimsemesine yol açabilir.
Bir başka neden; ki bu aileler tarafından çok da bilinmemektedir; çok fazla televizyon izleme; konsantrayon sorunlarına yol açar. Bu da şu şekilde olmaktadır; bir televizyon programında; kamera açısı ve kişi hareketleri; yaklaşık 3- 4 saniyede bir değişmektedir. Televizyon; izleyicinin dikkatini toplayabilmek için; görsel imajları ve çarpıcı sesleri kullanmaktadır. İzleyicilerin algıladıklarını seçme; ayıklama ve değerlendirme için zamanı yoktur. Böylece bireyler; bilgiyi küçük parçalar ve çarpıcı vurgularla almaktadırlar. Bu durum çocukların bir noktada uzun süre dikkatini toplamalarını ve konsantrasyonunu olumsuz yönde etkilemektedir. Çocuklar bilgiyi küçük parçalar ve çarpıcı vurgularla almaya alıştıklarından; ders dinleme; kitap okuma gibi aktivitelerde zorlanmaktadırlar.
Bir diğer etken; okuma alışkanlığını engellemesidir. Çocuklar okumak yerine görselliği daha güçlü olan televizyonu tercih etmektedirler.Bu özellikle okuma esnasında geliştirdiğimiz; yaratcılık ve hayal gücü alanlarına da ketleyici bir etki yaratmaktadır.
Televizyon tek yönlü bir iletişim modeli sunması ve iletişim bozukluklarına yol açması bir diğer nedendir. Televizyonda konuşan kişiye soru soramayız; sorsak bile cevap alamayız. Erken çocukluk döneminde ki; bu dönem yaş olarak baktığımızda 2-5 yaşa denk gelmektedir; çocuklara tek yönlü bir iletişim modelini öğretir. Çocuk buradan aldığı modeli sunmaya başlar. Ve soru sorduğunuz da cevap alamamaya başlarsınız. Özellikle bu durum; çok televizyon izleyen çocuklarda görülmektedir. Televizyonun iletişim alanına bir diğer etkisi; aile içi iletişimi ve paylaşımı minimalize etmesidir. Televizyonun her eve hatta her odaya girmesi ile aile içinde paylaşımlar ve ortak etkinlikler de azalmaktadır.
Yanlış Bilgisayar Kullanımının Olumsuz Etkileri
Öncelikle üzerinde durulması gereken en önemli nokta; bilgisayar kullanma yaşıdır. Günümüzde bakıldığında; bilgisayar kullanma yaşının; çok erken bir yaşa denk geldiği görülmektedir. 3 yaşında bir çok çocuk bilgisayarı açıp; oyun oynamaktadır ki bu durum; çocukların bilişsel işlev ve algılarını olumsuz yönde etkilemektedir. Bilgisayarın çalışma ve işlem hızı ile bizim bir günde yaptığımız işlerin hızlarını karşılaştırdığımızda; bilgisayarın işlemleri çok hızlı bir şekilde gerçekleştirdiğini görüyoruz. Bilgisayarda milisaniyeler söz konusuyken; günlük yaşam aktivitelerine baktığımızda; dakikalardan; saatlerden hatta günlerden bahsetmekteyiz. Örneğin; bilgisayar oyunlarında; çocuk saniyler içinde bir çok aşama ilerlerken; ders dinleme; okuma gibi etkinliklerde daha uzun süreler ve daha yavaş ilerlemeler söz konusudur. Kısaca; günlük yaşamda hiçbirşey bu kadar hızlı ilerlememektedir. Bu da çocukların; günlük yaşam olaylarına ve aktivitelerine uyumunu zorlaştırır. Bazı durumlarda çocukların bir konu ve ya duruma odaklanmasına da olumsuz etki etmektedir.
Bunun yanı sıra; eski oyunlar (evcilik; legolar; saklambaç vb...) çocukların hayal güçlerini kuvvetlendirmektedir. Çünkü eski tarz oyunlarda; çocuklar oyunu kendileri yaratırlar; kendileri her aşamasını inşa ederler ve oyunu kendileri yönetirler. Bilgisayar oyunlarına baktığımızda; çocuk; oyuna kendisinden birşey katamaz. Hazır olan; kurulu bir düzende yer alır sadece. Bu durumda çocukların; yaratıclık yeteneklerini olumsuz bir biçimde etkiler.
Okul döneminde de yanlış ve bilinçsizce bilgisayar kullanımı; çocukların fikir üretememelerine; bilgiye ulaşma ve kullanma; konuşma ve yazma becerilerinin zayıflamasına neden olur. Eleştirel düşünme yetenekleri geriler ya da yeteri kadar gelişemez.
Çok fazla televizyon izleme ve ya bilgisayar kullanımının dikkat eksikliği ile ilişkisi
Dikkat eksikliği bozukluğu beynin özellikle ön bölgedeki; yani frontal bölgedeki; yapısal değişikliğin ve bu bölgenin daha az işlev göstermesinin; bunun yanı sıra noadrenalin ve dopamin gibi biyokimyasal maddelerin eksikliği sonucu oluşan psikiyatrik bir hastalıktır. Dolayısıyla çok fazla bilgisayar kullanma veya televizyon izleme dikkat eksiliğine yol açmaz. Ancak şu da önemli bir gerçektir ki çok fazla televizyon izleyen ve bilgisayar kullanan çocukların genel dikkat düzeyleri düşüktür. Özellikle; odaklanma süreleri normal odaklanma süresine göre daha uzun ve uzun süreli dikkat süreleri normal sürelere göre daha kısadır.
Son olarak; özellikle teknoloji çağında olduğumuzu da göz önünde bulundurarak; çocukların; televizyon izlememeleri ve ya bilgisayar kullanmamaları söz konusu olmamaktadir. Ancak ailelere düşen en önemli görev çocuklarının; bilgisayar ve televizyon başında geçirecekleri zamanları ve her iki araç ile de tanışma yaşlarını düzenlemektir. Kısacası sınırısız ve erken yaşta; televizyon ve bilgisayar kullanımı çocukların; özellikle bilişsel işlev ve algılarını olumsuz yönde etkiler.
Çok fazla televizyon izleme ve ya bilgisayar kullanımının yaratıcılıkla ilişkisi
Iwoa Üniversitesi Psikiyatri bölümünde çalışmalarını yürüten Nancy Andreasan; çocukların erken yaşta başlayan televizyon ve internetteki güçlü görsel öğelerle ilişkisinin yaratıcılık becerisini olumsuz etkilediğini belirtmiştir. Andreasan’a göre; “ Çocuklukta güçlü görsel ögelerle fazla haşır neşir olmaktan kaynaklanan kaygının en önemli unsuru; televizyon; bilgisayar ve internetin yaratıcılık ve özgünlük üstüne yapacağı olumsuz etkidir. TV ve filmlerden gelen görsel uyaranlar tamamen edilgendir; internetten alınan çoğu uyaran da öyle. Robin hood ya da Harry Potter okuyan bir çocuk kendi başına imgelemeyi ve hayal etmeyi öğrenmektedir. Ancak bunu TV’de ve ya internette izledikten sonra çocuğun kendi yarattığı karakter; güçlü görsel imge sayesinde kendi yarattığı karakterin yerini alacaktır.” TV izlemek ve bilgisayar da sadece oyun bazlı hareket etmek çocukların yeni bir şey inşa etmesinden çok var olanı tüketmesine neden olacaktır.
Uzm. Psk. Azade ALTINTAŞ