Epilepsi (Sara) Nöbeti Geçirmekte Olan Hastaya Nasıl Yardım Etmeliyiz?
Epilepsi (Sara) nöbeti geçirmekte olan biriyle karşılaştığımızda; veya biri yanımızda epileptik bir nöbet geçirirse en başta yapmamız gereken şey sakin olmak yani telaşa kapılmamaktır. Size hiç bitmeyecek gibi gelen nöbet aslında en fazla 2-3 dakika sürecektir. Eğer kasılmalar 3 dakikadan daha uzun sürüyorsa veya biri bitip diğeri başlıyorsa yapacağınız şey hemen 112 Acil Servisi aramak olmalıdır. İlk kez bir epileptik nöbet geçiren kişiyi görüyorsanız; gerçekten ürkütücü olabilir. 40’ın üzerinde epileptik nöbet tipi vardır; ama biz epilepsi dediğimizde çoğunlukla anlaşılan eskiden grand-mal şimdilerde jeneralize tonik ve klonik nöbet denilen epileptik nöbet türüdür.
Tipik bir jeneralize tonik klonik nöbet nasıl olur?
Bu epilepsi türünde hasta aniden taş gibi kasılır; eğer ayakta ise ağaç devrilir gibi yere düşer; bu esnada yaralanabilir. Tüm vücudun; çenenin kasılmış olduğu bu döneme tonik dönem denir. Bu dönemde boğazdan çığlık gibi bir ses çıkar. Hasta dilini ve yanağını ısırabilir. Hasta dilin ucunu değil yanlarını ısırır. Bir kaç saniye süren bu dönemin ardından hastanın kolları vucuduna doğru çekilir; bacaklar dümdüz bir durumdan; karına doğru çekilmiş hale gelir. Hemen takibinde kol ve bacaklarda şiddetli titreme ve sarsıntı başlar. Bu döneme de klonik dönem denir. Nöbetin başlangıcında titreme çok hızlı iken sonra giderek yavaşlar. Sonunda kol ve bacaklardaki kasılma biter. Hasta bu sırada idrarını kaçırmış olabilir. Hasta bu kasılmalı dönemde nefes alamadığından dudakları morarır. Kasılmalar bittikten sonra derin nefes alma çabası ile gürültülü solunuma başlar. Bu sırada ağızda birikmiş olan salya; dilini veya yanağını ısırmasına bağlı kan gibi maddeler ağızda köpürür ve hastanın ağız kenarından pembe renkli bir köpük gelir. Hasta soluk alıp verdikçe dudaklarının rengi açılır. Tüm nöbet sırasında hastanın gözleri açık veya kapalı olabilir. Kasılmaların bittikten sonra hasta bir süre kendine gelemez; bilinçsiz bir şekilde uykuya eğilimli olur. Bu süre nöbetten nöbete veya kişiden kişiye değişir; 5-10 dakikadan saatler süren bir süreci kapsayabilir.
Peki bu nöbet sırasında ne yapmalıyız; veya hastaya nasıl yardımcı olmalıyız?
*Eğer nöbeti erken farkedebilirsek hastanın yere düşmesini engelliyerek veya yavaş düşmesini sağlayarak yaralanmasına engel olabiliriz.
*Nöbet sırasında hastanın civarında bulunan ve onun yaralanmasına neden olabilecek mobilya veya diğer eşyaları uzaklaştırmalıyız.
*Eğer biz yetiştiğimizde hasta nöbet geçirir durumda ise hastanın ağzında biriken salya ve sıvıların solunum yolu yerine dışarı akmasını sağlamak üzere bir yanına doğru çevirmeye çalışmalıyız. Eğer bu sırada hasta dilini ısırmışsa çok sert olmayan bir nesne ile dilini dişlerin arasından kurtarmaya çalışabiliriz. Ancak bu sırada hastanın dişlerine ve çenesine zarar vermemeye özen göstermeliyiz. Belki en iyisi bu çabaya hiç girmemektir.
*Hastayı yan çevirdikten sonra gömleğinin yakasını solunumu rahatlatmak için açabilirsek iyi olacaktır.
*Nöbet sırasında hastanın üstüne çıkmak veya kasılmasın diye kolunu bacağını tutmak hastaya zarar verebilir; kemik veya eklemlerin zarar görmesine yol açabilir.
*Nöbet sırasında veya sonrasında hastaya ayılması için soğan; amonyak; kolonya ve benzeri şeyler koklatmamalıyız. Hasyatay hiç bir yararı yoktur; nöbeti durduramaz.
* Nöbet sırası veya sonrasında hastanın başını ıslatma; uyandırmaya çalışma gibi uğraşılara girmeyiniz. Yararı olmaz. En iyisi hastanın bilinci yerine gelene kadar istirahat etmesini temin etmektir.
Tipik bir jeneralize tonik klonik nöbet nasıl olur?
Bu epilepsi türünde hasta aniden taş gibi kasılır; eğer ayakta ise ağaç devrilir gibi yere düşer; bu esnada yaralanabilir. Tüm vücudun; çenenin kasılmış olduğu bu döneme tonik dönem denir. Bu dönemde boğazdan çığlık gibi bir ses çıkar. Hasta dilini ve yanağını ısırabilir. Hasta dilin ucunu değil yanlarını ısırır. Bir kaç saniye süren bu dönemin ardından hastanın kolları vucuduna doğru çekilir; bacaklar dümdüz bir durumdan; karına doğru çekilmiş hale gelir. Hemen takibinde kol ve bacaklarda şiddetli titreme ve sarsıntı başlar. Bu döneme de klonik dönem denir. Nöbetin başlangıcında titreme çok hızlı iken sonra giderek yavaşlar. Sonunda kol ve bacaklardaki kasılma biter. Hasta bu sırada idrarını kaçırmış olabilir. Hasta bu kasılmalı dönemde nefes alamadığından dudakları morarır. Kasılmalar bittikten sonra derin nefes alma çabası ile gürültülü solunuma başlar. Bu sırada ağızda birikmiş olan salya; dilini veya yanağını ısırmasına bağlı kan gibi maddeler ağızda köpürür ve hastanın ağız kenarından pembe renkli bir köpük gelir. Hasta soluk alıp verdikçe dudaklarının rengi açılır. Tüm nöbet sırasında hastanın gözleri açık veya kapalı olabilir. Kasılmaların bittikten sonra hasta bir süre kendine gelemez; bilinçsiz bir şekilde uykuya eğilimli olur. Bu süre nöbetten nöbete veya kişiden kişiye değişir; 5-10 dakikadan saatler süren bir süreci kapsayabilir.
Peki bu nöbet sırasında ne yapmalıyız; veya hastaya nasıl yardımcı olmalıyız?
*Eğer nöbeti erken farkedebilirsek hastanın yere düşmesini engelliyerek veya yavaş düşmesini sağlayarak yaralanmasına engel olabiliriz.
*Nöbet sırasında hastanın civarında bulunan ve onun yaralanmasına neden olabilecek mobilya veya diğer eşyaları uzaklaştırmalıyız.
*Eğer biz yetiştiğimizde hasta nöbet geçirir durumda ise hastanın ağzında biriken salya ve sıvıların solunum yolu yerine dışarı akmasını sağlamak üzere bir yanına doğru çevirmeye çalışmalıyız. Eğer bu sırada hasta dilini ısırmışsa çok sert olmayan bir nesne ile dilini dişlerin arasından kurtarmaya çalışabiliriz. Ancak bu sırada hastanın dişlerine ve çenesine zarar vermemeye özen göstermeliyiz. Belki en iyisi bu çabaya hiç girmemektir.
*Hastayı yan çevirdikten sonra gömleğinin yakasını solunumu rahatlatmak için açabilirsek iyi olacaktır.
*Nöbet sırasında hastanın üstüne çıkmak veya kasılmasın diye kolunu bacağını tutmak hastaya zarar verebilir; kemik veya eklemlerin zarar görmesine yol açabilir.
*Nöbet sırasında veya sonrasında hastaya ayılması için soğan; amonyak; kolonya ve benzeri şeyler koklatmamalıyız. Hasyatay hiç bir yararı yoktur; nöbeti durduramaz.
* Nöbet sırası veya sonrasında hastanın başını ıslatma; uyandırmaya çalışma gibi uğraşılara girmeyiniz. Yararı olmaz. En iyisi hastanın bilinci yerine gelene kadar istirahat etmesini temin etmektir.