Çocukta Sorumluluk Bilinci
Çocukta Sorumluluk Bilinci
Sorumluluk; erken çocukluk dönemlerinden başlayarak çocuğun yaşına; cinsiyetine ve gelişim düzeyine uygun olarak görevlerini yerine getirmesidir. Sorumluluk; kişinin başkaları için değil kendisi için bir şey yapmasıdır.
Sorumluluk da diğer tüm beceriler gibi öğrenilen ve kazanılan bir beceridir. Çocuğun hayatındaki her beceriyi öğreten ve gelişmesine yardımcı olan anne- baba sorumluluğun gelişmesinde de başrole sahiptir.
Anne- babalar için çocukların sorumluluk sahibi olması daha çok okul hayatı ile birlikte gündeme gelir. Ancak sorumluluk bilincini geliştirmek için okul yıllarını beklemek anne- babaların hayal kırıklığı yaşamalarına neden olabilir.
Sorumluluk duygusu aşamalı olarak gelişen bir beceridir ve pratik yapmayı gerektirir. Bu yüzden anne-babaların sorumluluk duygusunu geliştirmek için çocuğun yaşına; gelişim özelliklerine; cinsiyetine ve kişisel özelliklerine uygun görevleri çocuğun yapmasına fırsat vermesi; istenilen davranışlar için model oluşturması ve çocuğun gösterdiği olumlu davranışları pekiştirmesi gerekir.
Sorumluluk duygusu geliştirirken anne-babalar nelere dikkat etmeli;
- Küçük adımlarla öğrenme
- Yaparak-yaşayarak öğrenme fırsatı verme
- Bütünü parçalara bölme
- Olumlu davranışlarını pekiştirme
- Model olma
- Motive eden sorumluluklar verme
- Seçme sansı verme
Sorumluluk duygusu önce aileden başlamalı ve desteklenmelidir; böylece okula başlayan çocuk okuldaki sorunlarını daha kolay yerine getirebilir. Sorumluluk almak; kurallara uymak; sağduyu kullanmak; tercihlerin yada seçimlerin sonucuna katlatmak olarak üç alanda kabul edilir. Bu tanımdan yola çıkarak sorumluluğu şu şekilde ifade edebiliriz.; kendi kararlarını verebilen; karar alırken elindeki kaynakları kullanabilen; değer yargılarını gözeten; bağımsız davranabilen; kendine güvenli; başkalarının haklarını çiğnemeden kendi ihtiyaçlarını karşılayabilen çocuktur.
Değişik yaşlardaki çocukların alabileceği sorumluluklar:
2-3 Yaş: Oyuncaklarını toplamak ve onları yerine koymak;
Peçete; tabak; çatal ve kaşıkları sofraya koymak;
Sofranın toplanmasına yardımcı olmak;
Yardımla giyinmek ve soyunmak.
4 Yaş: Sofra kurmak;
Oyun oynadıktan sonra oyuncaklarını veya kendine ait eşyalarını yerine kaldırmak;
Toz alma gibi basit ev işlerine yardımcı olmak;
Basit bazı yiyeceklerin hazırlanmasına yardım etmek.
5 Yaş: Sofrada her şeyi yerli yerine koyarak hazırlamak;
Yatakları düzeltmek ve odasını temizlemek;
Giyeceklerini önerileri dikkate alarak seçmek ve kendi başına giyinmek;
Kendi kendine hazırlanmak (saçını taramak).
6 Yaş: Havaya özel hava ve güneşe göre giyeceklerini seçmek; çiçekleri sulamak.
Basit yiyecekleri (tost; yumurta; sosis vb.) bir büyüğün desteği ile pişirmek.
7 Yaş : Evde ki hayvanları beslemek; temizlik ve bakımlarını sağlamak;
Sabahları çalar saatte kendi başına kalkmak;
Haçlıklarını bağımsızca idare etmek;
Derslerini yardımla yapmak.
8-9 Yaş : Yardım almadan banyo yapabilmek;
Çekmece ve dolaplarını temiz ve düzenli tutmak;
Kimse söylemeden okul giysilerini değiştirmek;
Küçük kardeşleri varsa onlarla ilgilenmek (yemek yemesine; giyinmesine yardım
etmek)
10 Yaş: Kendi yatak çarşaflarını değiştirmek;
Kendi başına listelenmiş malzemeleri bakkal ve çarşıdan almak;
Kimse söylemeden belirli görevleri yerine getirmek;
Para biriktirip uzun vadede almak istediklerini planlamak
11-12 Yaş:Evde tek başına kalmak;
Bağımsız olarak kendi ödev programını yürütmek;
Kendi başına ulaşım araçlarına binmek;
Kendisine uygun hobileri bulmak ve sürdürmek.
Sorumluluk; erken çocukluk dönemlerinden başlayarak çocuğun yaşına; cinsiyetine ve gelişim düzeyine uygun olarak görevlerini yerine getirmesidir. Sorumluluk; kişinin başkaları için değil kendisi için bir şey yapmasıdır.
Sorumluluk da diğer tüm beceriler gibi öğrenilen ve kazanılan bir beceridir. Çocuğun hayatındaki her beceriyi öğreten ve gelişmesine yardımcı olan anne- baba sorumluluğun gelişmesinde de başrole sahiptir.
Anne- babalar için çocukların sorumluluk sahibi olması daha çok okul hayatı ile birlikte gündeme gelir. Ancak sorumluluk bilincini geliştirmek için okul yıllarını beklemek anne- babaların hayal kırıklığı yaşamalarına neden olabilir.
Sorumluluk duygusu aşamalı olarak gelişen bir beceridir ve pratik yapmayı gerektirir. Bu yüzden anne-babaların sorumluluk duygusunu geliştirmek için çocuğun yaşına; gelişim özelliklerine; cinsiyetine ve kişisel özelliklerine uygun görevleri çocuğun yapmasına fırsat vermesi; istenilen davranışlar için model oluşturması ve çocuğun gösterdiği olumlu davranışları pekiştirmesi gerekir.
Sorumluluk duygusu geliştirirken anne-babalar nelere dikkat etmeli;
- Küçük adımlarla öğrenme
- Yaparak-yaşayarak öğrenme fırsatı verme
- Bütünü parçalara bölme
- Olumlu davranışlarını pekiştirme
- Model olma
- Motive eden sorumluluklar verme
- Seçme sansı verme
Sorumluluk duygusu önce aileden başlamalı ve desteklenmelidir; böylece okula başlayan çocuk okuldaki sorunlarını daha kolay yerine getirebilir. Sorumluluk almak; kurallara uymak; sağduyu kullanmak; tercihlerin yada seçimlerin sonucuna katlatmak olarak üç alanda kabul edilir. Bu tanımdan yola çıkarak sorumluluğu şu şekilde ifade edebiliriz.; kendi kararlarını verebilen; karar alırken elindeki kaynakları kullanabilen; değer yargılarını gözeten; bağımsız davranabilen; kendine güvenli; başkalarının haklarını çiğnemeden kendi ihtiyaçlarını karşılayabilen çocuktur.
Değişik yaşlardaki çocukların alabileceği sorumluluklar:
2-3 Yaş: Oyuncaklarını toplamak ve onları yerine koymak;
Peçete; tabak; çatal ve kaşıkları sofraya koymak;
Sofranın toplanmasına yardımcı olmak;
Yardımla giyinmek ve soyunmak.
4 Yaş: Sofra kurmak;
Oyun oynadıktan sonra oyuncaklarını veya kendine ait eşyalarını yerine kaldırmak;
Toz alma gibi basit ev işlerine yardımcı olmak;
Basit bazı yiyeceklerin hazırlanmasına yardım etmek.
5 Yaş: Sofrada her şeyi yerli yerine koyarak hazırlamak;
Yatakları düzeltmek ve odasını temizlemek;
Giyeceklerini önerileri dikkate alarak seçmek ve kendi başına giyinmek;
Kendi kendine hazırlanmak (saçını taramak).
6 Yaş: Havaya özel hava ve güneşe göre giyeceklerini seçmek; çiçekleri sulamak.
Basit yiyecekleri (tost; yumurta; sosis vb.) bir büyüğün desteği ile pişirmek.
7 Yaş : Evde ki hayvanları beslemek; temizlik ve bakımlarını sağlamak;
Sabahları çalar saatte kendi başına kalkmak;
Haçlıklarını bağımsızca idare etmek;
Derslerini yardımla yapmak.
8-9 Yaş : Yardım almadan banyo yapabilmek;
Çekmece ve dolaplarını temiz ve düzenli tutmak;
Kimse söylemeden okul giysilerini değiştirmek;
Küçük kardeşleri varsa onlarla ilgilenmek (yemek yemesine; giyinmesine yardım
etmek)
10 Yaş: Kendi yatak çarşaflarını değiştirmek;
Kendi başına listelenmiş malzemeleri bakkal ve çarşıdan almak;
Kimse söylemeden belirli görevleri yerine getirmek;
Para biriktirip uzun vadede almak istediklerini planlamak
11-12 Yaş:Evde tek başına kalmak;
Bağımsız olarak kendi ödev programını yürütmek;
Kendi başına ulaşım araçlarına binmek;
Kendisine uygun hobileri bulmak ve sürdürmek.