Brakiyal Pleksüs Yaralanmaları (Kol Sinir Ağı Hasarları)
BRAKİYAL PLEKSÜS NEDİR?
Brakiyal pleksus (kol sinir ağı) hasarlarıdır.
Brakiyal pleksus omurgadan omza; kola ve ele sinyaller ileten bir sinir ağıdır.
Brakiyal pleksus hasarı; söz konusu sinirlerde bir yaralanma meydana gelmesi sonucu ortaya çıkar. Hasarın ciddiyetini yaralanmanın tipi belirler.
BRAKİYAL PLEKSÜSÜN DUYU İNNERVASYONU
C4 ; omuz bölgesi
C5; kolun palmar yüzünün lateralı
C6; ön kolun ve elin palmar yüzünün laterali
C7; ön kol ve elin palmarinin orta bölümü
C8; ön kol ve elin palmarinin mediali
T1; kolun palmar yüzünün mediali
BRAKİYAL PLEKSÜS LEZYONLARININ SINIFLANDIRILMASI
Yaralanma şiddetine göre:
Hafif
Orta
Ağır
Plexusun tutulan bölümüne göre:
Erb Duchenne (C5-6)
Klumpke (C8- T1)
Mixt tip (C5- T1)
Seviyeye göre:
1)Preganglionik: Spinal gangliondan üst seviyede
2)Postgangliyonik: Spinal gangliondan alt seviyede; prognoz daha iyi
Prognoza göre:
-Grup 1: Tipik Erb Duchenne
-Grup 2: Grup 1’e benzer; C7 eşlik eder
-Grup 3: Tüm extremiteler tutulur.Horner sendromu (-)
-Grup 4: C5- T1 yaygın lezyon-kontraktur.Horner sendromu(+;-)
BRAKİYAL PLEKSÜS HASARLARININ NEDENLERİ
-yüksek doğum ağırlığı( >4 kg)
-zor doğum
-makat GELİŞİ doğum
-annenin PELVİSİNİN DAR olması
-viral enfeksiyonlar
-ardışık vakum ve forceps kullanımı
-omuzda distoni olması
BRAKİYAL PLEKSÜS HASARININ BELİRTİLERİ
İlk Bir Ayda Görülenler
· Her iki kolu eşit hareket ettirememe
· Taraf kolun giydirilmesinde zorluk
· Taraf kolda yumuşaklık
· Yumruk yapılamama; kavrayamama
· Clavicula (köprücük kemiği) üzerinde ve kolda şişlik
Bir Aydan Sonra Görülenler
· Eli ağza götürememe
· Objelerin tek elle kavranması
· Yüzükoyun kolunu dışarı çıkaramama
ÇOCUKLARDA BRAKİYAL PLEKSUS HASARININ NEDENİ
Doğum kanalından geçiş sırasında bebeğin omzu zorlandığı takdirde bebekte doğum sırasında Brakiyal Pleksus Hasarı ortaya çıkabilir.
BRAKİYAL PLEKSÜS HASARLARININ TEDAVİSİ
Brakiyal pleksus yaralanmalarının bir kısmı belirli bir tedavi uygulanmaksızın iyileşir. Fizyoterapiik tedavi ve uğraşı terapisi kuvvetin yeniden kazanılmasında ve kol ile elin kullanılmasında etkilidir
Ağrının azaltılması ve kolun daha fazla kullanılmasına olanak sağlanması için ilaç kullanmak gerekebilir.
Ciddi travmatik yaralanmalarda bazen ameliyat gerekebilmektedir.
(Bu konuda çalışan el cerrahisi uzman doktoruna danışılmalıdır)
Doğumsal Brakiyal Pleksus Yaralanmasında Konservatif Tedavi Protokolü
· Doğumu takiben etkilenmiş kolun 20 gün gövde üzerinde istirahati
· Eklem hareketleri (Fizyoterapistiniz tarafından her eklem için uygun tutuş şekli ve pozisyonu ile öğreniniz)
· Her iki elin birlikte çalıştığı aktiviteler
· Aktif hareketleri arttırıcı gelişimsel aktiviteler
· Ağırlık taşıma
· Duyu (Sensorik duyarlılığı) arttıran aktiviteler
· Ortez kullanımı (Fonksiyonu arttırıcı veya kontraktürü önleyici)
· Bantlama teknikleri ile uyarım; pozisyon veya gevşemeye yardımcı olma
(Bu konuda sertifikalı bir fizyoterapistten yardım alınız)
Dikkat edilmesi gerekli hususlar:
Motor aktivite planlanırken hareketlerin bilateral simetrik olmasına özellikle özen gösterilmelidir.
Çocuğa verilecek oyuncak ve uyaranların etkilenmiş taraftan verilmesi
Oyuncak seçimi için aileye önerilerde bulunmak önemlidir
Duyu kusuru olabileceği konusunda aile muhakkak uyarılmalıdır
Kucakta taşırken destek olunması konusunda öneriler
Eşlik eden bulgular :
Fraktür; klavikula- humerus
Sternokleidomastoid hematomu
Omuz dislokasyonu ve scapulanın kanatlaşması
Frenik sinir lezyonu
Fasiyal paralizi
Horner sendromu
Brakiyal Pleksus Hasarlarının Seyrine İlişkin Öngörü:
Gidişata ilişkin öngörü yaralanmanın ciddiyetiyle bağlantılıdır. Zorlanma yaralanmaları yaşayanlar; kollarını ve ellerini yeniden normal şekilde kullanabilme şansı en yüksek olanlardır. Parmaklar ve elde doğumdan itibaren hareketi olanlar ellerini fonksiyonel olarak kullanabilirler.
Erken dönemde fizyoterapi yaklaşımları ile etkilenmiş kolun reddilmemesi ve yapabileceği aktiviteleri arttırmak mümkündür. Aile doğumdan itibaren günlük yaşam içerisinde bebeğini beslerken; giydirirken; oyun oynarken nasıl yaklaşması gerektiği konusunda fizyoterapisti tarafından bilgilendirilirse gelişimsel problemler en aza indirilebilir veya önlenebilir.
(Çocuk alanında özelleşmiş çocuk fizyoterapisti ile çalışılmalıdır)
ERB DUCHENNE(ÜST BRAKİYAL PLEKSÜS LEZYONU)
-%90 Unilateral
-Doğumda başın bir tarafa çekilmes
-Deltoid; external rotatörler;coracobrachialis;biceps brachi;ön kol supinatörleri çalışmaz
-Biceps refleksi yoktur;tricepse göre zayıf
-Waiters tip(bahşiş bekler pozisyonu)
-Moro refleksi alınamaz
KLUMPKE PARALİZİSİ(ALT BRAKİYAL PLEKSÜS LEZYONU)
-Doğumda kolun aşırı abduksiyonu
-N. Ulnaris zedelenmesi(C8- T1)
-Elin intrinsik kasları;el bileği flexörleri;parmak flexörleri çalışmaz
-Pençe el deformitesi
-Horner sendromu görülebilir
TOTAL TİP
- C5- T1 lezyonu
- Gevşek tip paralizi-anestezi
-Düşük el deformitesi
-Horner sendromu
-El bileği ve parmak extansörleri zayıf
DEĞERLENDİRMEDE KULLANILAN TESTLER :
Aktif Hareket Skalası
GÖZLEM KAS DEĞERİ
Yerçekimi Elimine Edilerek
Kontraksiyon yok 0
Kontraksiyon var; hareket yok 1
Hareketin ½’ sinden az veya eşit h. 2
Hareketin ½’ sinden fazla hareket 3
Tam hareket 4
Yerçekimine Karşı
Hareketin ½’ sinden az veya eşit h. 5
Hareketin ½’ sinden fazla hareket 6
Tam hareket 7
KAS İŞLEVİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ
M0: tam felç;kontraksiyon yok
M1: omuz;dirsek;el bileğinde hareket oluşturan kontraksiyon; parmaklarda hafif hareket
M2: Y.Ç ne karşı tama yakın hareket;parmaklarda zayıf tam hareket
M3: normal işlev
DUYU DEĞERLENDİRİLMESİ
NARAKAS’A GÖRE;
SO: hiç uyarana yanıt yok
S1: ağrılı uyarana cevap var;dokunmaya cevap yok
S2: dokunmaya yanıt var;hafif dokunmaya yanıt yok
S3: normal izlenim
Fizyoterapi Prensipleri :
Eklem hareket açıklığının korunması ve limitasyonların önlenmesi
omuzda addüksiyon ve internal rotasyon kontraktürü
dirsekte radiusun posterior sublüksasyonu
Atrofinin ve kas zayıflığının önlenmesi
Erken dönemden itibaren üst ekstremitenin fonksiyonel kullanımı
Üst ekstremiteyi az kullanmaya bağlı olarak oluşabilecek motor geriliklerin önlenmesi
Kullanılmayan kolunu unutmaması için aileye öneriler
Yatağında sinir zedelenmesi olan kolunu görecek şekilde yatırılması;
Kucakta taşıyış şekillerinin aileye öğretilmesi
Brakiyal pleksus (kol sinir ağı) hasarlarıdır.
Brakiyal pleksus omurgadan omza; kola ve ele sinyaller ileten bir sinir ağıdır.
Brakiyal pleksus hasarı; söz konusu sinirlerde bir yaralanma meydana gelmesi sonucu ortaya çıkar. Hasarın ciddiyetini yaralanmanın tipi belirler.
BRAKİYAL PLEKSÜSÜN DUYU İNNERVASYONU
C4 ; omuz bölgesi
C5; kolun palmar yüzünün lateralı
C6; ön kolun ve elin palmar yüzünün laterali
C7; ön kol ve elin palmarinin orta bölümü
C8; ön kol ve elin palmarinin mediali
T1; kolun palmar yüzünün mediali
BRAKİYAL PLEKSÜS LEZYONLARININ SINIFLANDIRILMASI
Yaralanma şiddetine göre:
Hafif
Orta
Ağır
Plexusun tutulan bölümüne göre:
Erb Duchenne (C5-6)
Klumpke (C8- T1)
Mixt tip (C5- T1)
Seviyeye göre:
1)Preganglionik: Spinal gangliondan üst seviyede
2)Postgangliyonik: Spinal gangliondan alt seviyede; prognoz daha iyi
Prognoza göre:
-Grup 1: Tipik Erb Duchenne
-Grup 2: Grup 1’e benzer; C7 eşlik eder
-Grup 3: Tüm extremiteler tutulur.Horner sendromu (-)
-Grup 4: C5- T1 yaygın lezyon-kontraktur.Horner sendromu(+;-)
BRAKİYAL PLEKSÜS HASARLARININ NEDENLERİ
-yüksek doğum ağırlığı( >4 kg)
-zor doğum
-makat GELİŞİ doğum
-annenin PELVİSİNİN DAR olması
-viral enfeksiyonlar
-ardışık vakum ve forceps kullanımı
-omuzda distoni olması
BRAKİYAL PLEKSÜS HASARININ BELİRTİLERİ
İlk Bir Ayda Görülenler
· Her iki kolu eşit hareket ettirememe
· Taraf kolun giydirilmesinde zorluk
· Taraf kolda yumuşaklık
· Yumruk yapılamama; kavrayamama
· Clavicula (köprücük kemiği) üzerinde ve kolda şişlik
Bir Aydan Sonra Görülenler
· Eli ağza götürememe
· Objelerin tek elle kavranması
· Yüzükoyun kolunu dışarı çıkaramama
ÇOCUKLARDA BRAKİYAL PLEKSUS HASARININ NEDENİ
Doğum kanalından geçiş sırasında bebeğin omzu zorlandığı takdirde bebekte doğum sırasında Brakiyal Pleksus Hasarı ortaya çıkabilir.
BRAKİYAL PLEKSÜS HASARLARININ TEDAVİSİ
Brakiyal pleksus yaralanmalarının bir kısmı belirli bir tedavi uygulanmaksızın iyileşir. Fizyoterapiik tedavi ve uğraşı terapisi kuvvetin yeniden kazanılmasında ve kol ile elin kullanılmasında etkilidir
Ağrının azaltılması ve kolun daha fazla kullanılmasına olanak sağlanması için ilaç kullanmak gerekebilir.
Ciddi travmatik yaralanmalarda bazen ameliyat gerekebilmektedir.
(Bu konuda çalışan el cerrahisi uzman doktoruna danışılmalıdır)
Doğumsal Brakiyal Pleksus Yaralanmasında Konservatif Tedavi Protokolü
· Doğumu takiben etkilenmiş kolun 20 gün gövde üzerinde istirahati
· Eklem hareketleri (Fizyoterapistiniz tarafından her eklem için uygun tutuş şekli ve pozisyonu ile öğreniniz)
· Her iki elin birlikte çalıştığı aktiviteler
· Aktif hareketleri arttırıcı gelişimsel aktiviteler
· Ağırlık taşıma
· Duyu (Sensorik duyarlılığı) arttıran aktiviteler
· Ortez kullanımı (Fonksiyonu arttırıcı veya kontraktürü önleyici)
· Bantlama teknikleri ile uyarım; pozisyon veya gevşemeye yardımcı olma
(Bu konuda sertifikalı bir fizyoterapistten yardım alınız)
Dikkat edilmesi gerekli hususlar:
Motor aktivite planlanırken hareketlerin bilateral simetrik olmasına özellikle özen gösterilmelidir.
Çocuğa verilecek oyuncak ve uyaranların etkilenmiş taraftan verilmesi
Oyuncak seçimi için aileye önerilerde bulunmak önemlidir
Duyu kusuru olabileceği konusunda aile muhakkak uyarılmalıdır
Kucakta taşırken destek olunması konusunda öneriler
Eşlik eden bulgular :
Fraktür; klavikula- humerus
Sternokleidomastoid hematomu
Omuz dislokasyonu ve scapulanın kanatlaşması
Frenik sinir lezyonu
Fasiyal paralizi
Horner sendromu
Brakiyal Pleksus Hasarlarının Seyrine İlişkin Öngörü:
Gidişata ilişkin öngörü yaralanmanın ciddiyetiyle bağlantılıdır. Zorlanma yaralanmaları yaşayanlar; kollarını ve ellerini yeniden normal şekilde kullanabilme şansı en yüksek olanlardır. Parmaklar ve elde doğumdan itibaren hareketi olanlar ellerini fonksiyonel olarak kullanabilirler.
Erken dönemde fizyoterapi yaklaşımları ile etkilenmiş kolun reddilmemesi ve yapabileceği aktiviteleri arttırmak mümkündür. Aile doğumdan itibaren günlük yaşam içerisinde bebeğini beslerken; giydirirken; oyun oynarken nasıl yaklaşması gerektiği konusunda fizyoterapisti tarafından bilgilendirilirse gelişimsel problemler en aza indirilebilir veya önlenebilir.
(Çocuk alanında özelleşmiş çocuk fizyoterapisti ile çalışılmalıdır)
ERB DUCHENNE(ÜST BRAKİYAL PLEKSÜS LEZYONU)
-%90 Unilateral
-Doğumda başın bir tarafa çekilmes
-Deltoid; external rotatörler;coracobrachialis;biceps brachi;ön kol supinatörleri çalışmaz
-Biceps refleksi yoktur;tricepse göre zayıf
-Waiters tip(bahşiş bekler pozisyonu)
-Moro refleksi alınamaz
KLUMPKE PARALİZİSİ(ALT BRAKİYAL PLEKSÜS LEZYONU)
-Doğumda kolun aşırı abduksiyonu
-N. Ulnaris zedelenmesi(C8- T1)
-Elin intrinsik kasları;el bileği flexörleri;parmak flexörleri çalışmaz
-Pençe el deformitesi
-Horner sendromu görülebilir
TOTAL TİP
- C5- T1 lezyonu
- Gevşek tip paralizi-anestezi
-Düşük el deformitesi
-Horner sendromu
-El bileği ve parmak extansörleri zayıf
DEĞERLENDİRMEDE KULLANILAN TESTLER :
Aktif Hareket Skalası
GÖZLEM KAS DEĞERİ
Yerçekimi Elimine Edilerek
Kontraksiyon yok 0
Kontraksiyon var; hareket yok 1
Hareketin ½’ sinden az veya eşit h. 2
Hareketin ½’ sinden fazla hareket 3
Tam hareket 4
Yerçekimine Karşı
Hareketin ½’ sinden az veya eşit h. 5
Hareketin ½’ sinden fazla hareket 6
Tam hareket 7
KAS İŞLEVİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ
M0: tam felç;kontraksiyon yok
M1: omuz;dirsek;el bileğinde hareket oluşturan kontraksiyon; parmaklarda hafif hareket
M2: Y.Ç ne karşı tama yakın hareket;parmaklarda zayıf tam hareket
M3: normal işlev
DUYU DEĞERLENDİRİLMESİ
NARAKAS’A GÖRE;
SO: hiç uyarana yanıt yok
S1: ağrılı uyarana cevap var;dokunmaya cevap yok
S2: dokunmaya yanıt var;hafif dokunmaya yanıt yok
S3: normal izlenim
Fizyoterapi Prensipleri :
Eklem hareket açıklığının korunması ve limitasyonların önlenmesi
omuzda addüksiyon ve internal rotasyon kontraktürü
dirsekte radiusun posterior sublüksasyonu
Atrofinin ve kas zayıflığının önlenmesi
Erken dönemden itibaren üst ekstremitenin fonksiyonel kullanımı
Üst ekstremiteyi az kullanmaya bağlı olarak oluşabilecek motor geriliklerin önlenmesi
Kullanılmayan kolunu unutmaması için aileye öneriler
Yatağında sinir zedelenmesi olan kolunu görecek şekilde yatırılması;
Kucakta taşıyış şekillerinin aileye öğretilmesi