Atrofik Rinit (Kuru Burun; Özena) Sendromu
Burun vücut için önemli organlardan biridir. En birincil görevi; solunan havayı ısıtmak ve nemlendirmek; ayrıca da ekspire edilen havadan nemi çekmektir (1). Nasal kavitenin bu anlamdaki görevi giren ve çıkan havanın tam bir klimatizasyonu şeklindedir. Nazal kavite içerisindeki havanın optimum dağılımı ve nemlenme işlemi için nazal türbinatlar ve yüzeydeki nemlendirici mukozal membran ile kontağı gereklidir.
“Kuru burun (KB)” aslında tanımlanamayan bir durum değildir. Bu anlamda hastanın anamnezi son derece önemlidir. Bu vakaların belirli semptomatolojik bulguları vardır. Bunlar; burunda kuruluk hissi; kaşıntı; burun içi yanma hissi; burun tıkanıklığı; burun içinde kabuklanma ve kötü koku; burun kanaması; koku almada azalma gibidir. KB sendromunun oluşmasını sağlayan asıl itibari ile üç tane durum vardır:
1- Rinitis sicca anteriyor;
2- Primer atrofik rinit (PAR)/Ozena
3- Sekonder atrofik rinit (SAR)/Diffüz atrofik rinit.
Rinitis sicca anteriyor terimi; burunun anteriyor bölgesinin kronik inflamasyonunu tanımlar. Genellikle lateral nasal vestibulum ile birlikte burun ön ve kaudal septumunu ilgilendirmektedir. Bu hastalık; mekanik irritasyonlar (parmak sokma gibi); toksik etkiler; devamlı burun akması; kuru sıcak ya da tozlu hava soluma sonucunda ortaya çıkmaktadır. Tedavisinde ise dekspentanol içeren spreyların kullanımı oldukça başarılı olmaktadır (2).
Rinitis sicca’ dan ziyade bu bölümde daha çok atrofik rinite değinilecektir. Atrofik rinit; genel olarak PAR ve SAR olarak iki ayrı kategoride incelenmektedir.
Primer Atrofik Rinit
PAR; nazal mukozanın etiyolojisi bilinmeyen kronik; ilerleyici; dejeneratif hastalığıdır. Osteoklastik bir durum ile birlikte mukozadaki tüm dokular (epitelyum; bezler ve damarlar) olaya katılmakta ve en çok da türbinatlar etkilenmektedir. Respiratuvar epitelin adım adım metaplastik bir değişim içine girdiğini gözlemlemekteyiz. Histolojik olarak seröz ve müköz bezlerin atrofiye gittiği; siliyaların; goblet hücrelerin kaybolduğu; lamina propriyada kronik bir infiltrasyonlar birlikte granülasyon ve skarlaşma görülmektedir. Mikrobiyolojik incilemeler sonucu çoğunlukla; Klebsiella ozaenae’ nın saptandığı bildirilmiştir (3). Ancak; Staphylococcus aureus; Proteus mirabilis; Eschericia coli ve diğer başkaca bakteriler de saptanabilir. Endoskopik olarak geniş; düz ve kuru bir mukoza görmek mümkündür. Türbinatların ciddi bir şekilde küçüldüğü de dikkati çeker. Ozena’ da mukozal olarak sarımsı yeşil bir kabuklanma saptanır. Hasta genellikle kokuları ya çok az alır ya da hiç hissedemez. Maalesef; kötü kokusu nedeni ile hasta ciddi sosyal sorunlar da yaşayabilir. PAR hakkındaki tüm bildiklerimize rağmen etiyolojisini halen bilmemekteyiz. Genetik ve infeksiyöz nedenler halen tartışılmaktadır. Bu hastalık; sosyoekonomik olarak düşük düzeyde olanlar; kötü beslenenler ve demir eksikliği olanlarda daha sık görülmektedir. Kadın vakalar belki de endokrinolojik sebeplerden dolayı biraz daha fazla görülmektedir. Bunun dışında aslında ozena’ nın aslında domuzlara ait bir zoonoz olduğuna dair kanıtlar da vardır. Domuz besiciliği yapan kişilerde de bu sebeple sık görüldüğüne dair yayınlar vardır. (4;5).
Sekonder Atrofik Rinit
SAR; genellikle altta yatan bir hastalık ya da daha önceden uygulanmış bir ilaç veya tıbbi girişim sonrası gelişir. PAR’ den farkı osteoklastik patolojik durum gelişmemesidir. Daha önceden uygulanmış radikal endonazal cerrahi girişim; baş-boyun bölgesine uygulanmış radyoterapi; Sjögren sendromu; eski bir travma gibi olaylar altta yatan sebebi açıklayabilir (6). Bunun dışında sarımsı bir sekresyon; koku duyusunda azalma ve KB yaratan granülamatöz inflamasyonlar olan tüberkülöz; sifiliz; sarkoidoz veya Wegener granülomatozu ayırıcı tanıda mutlaka göz önünde bulundurulmalıdır. Boş burun sendromu (empty nose sendromu) iyatrojenik bir SAR nedeni olup; radikal endonasal cerrahi sonucu gelişen nazal farengeal kuruluk; nasal solunumun bozulması; dispne ve hiposmi ile karakterize bir durumdur (7;8). Hastalarda depresyona neden olabilmektedir (9).
Atrofik Rinitte Tanı
Genellikle geniş bir hastalık hikayesi; burun dışı ve içi iyi bir inspeksiyonla tanı konulabilir. Endoskopik muayene tanı ve ayırıcı tanı için gereklidir. Bilgisayarlı tomografi PAR için bazı tipik bulgular verdiğinden gerekebilir. Ev tozu akarı alerjisi KB’ a sebep olabileceği için alerji testleri gerekli olabilmektedir.
Atrofik Rinitte Tedavi
Tetikleyici faktörlerden uzak durmak; burun nemini sağlamak; gün içerisinde yeterli sıvı tüketmek; kabuklanmaların temizlenmesi; mukoza bakımı; eğer enfeksiyon varsa tedavisi yapılmalıdır.
Kaynaklar
1- Keck T; Lindemann J. Simulation and Air-conditioning in the Nose. Laryngo-Rhino-Otol; 2010; Suppl 1:1–14.
2- Kehrl W; Sonnemann U. Dexpanthenol nasal spray as an effective therapeutic principle for treatment of rhinitis sicca anterior; 1998; 77:506–512.
3- Moore EJ; Kern EB. Atrophic rhinitis: a review of 242 cases. Am J Rhinol 2001; 15:355–361.
4- Eliás B; Szent-Iványi T. Studies on swine atrophic rhinitis. I. Investigations into the epizootiology; diagnosis; and specific prevention of the disease. Zentralbl Veterinarmed B. 1981; 28:363–370.
5- De Jong MF; Nielsen JP. Definition of progressive atrophic rhinitis. Vet Rec 1990; 126:93.
6- Ly TH; de Shazo RD; Olivier J; Stringer SP; Daley W; Stodard CM. Diagnostic criteria for atrophic rhinosinusitis. Am J Med 2009; 122:747–753.
7- Chhabra N; Houser SM. The diagnosis and management of empty nose syndrome. Otolaryngol Clin North Am 2009; 42:311–330.
8- Payne SC. Empty nose syndrome: what are we really talking about? Otolaryngol Clin North Am 2009; 42:331–337.
9- Houser SM. Surgical treatment for empty nose syndrome. Arch Otolaryngol Head Neck Surg 2007; 133:858–863.
Sağlıklı günler dileğiyle...
Prof. Dr. Cengiz KIRMAZ
“Kuru burun (KB)” aslında tanımlanamayan bir durum değildir. Bu anlamda hastanın anamnezi son derece önemlidir. Bu vakaların belirli semptomatolojik bulguları vardır. Bunlar; burunda kuruluk hissi; kaşıntı; burun içi yanma hissi; burun tıkanıklığı; burun içinde kabuklanma ve kötü koku; burun kanaması; koku almada azalma gibidir. KB sendromunun oluşmasını sağlayan asıl itibari ile üç tane durum vardır:
1- Rinitis sicca anteriyor;
2- Primer atrofik rinit (PAR)/Ozena
3- Sekonder atrofik rinit (SAR)/Diffüz atrofik rinit.
Rinitis sicca anteriyor terimi; burunun anteriyor bölgesinin kronik inflamasyonunu tanımlar. Genellikle lateral nasal vestibulum ile birlikte burun ön ve kaudal septumunu ilgilendirmektedir. Bu hastalık; mekanik irritasyonlar (parmak sokma gibi); toksik etkiler; devamlı burun akması; kuru sıcak ya da tozlu hava soluma sonucunda ortaya çıkmaktadır. Tedavisinde ise dekspentanol içeren spreyların kullanımı oldukça başarılı olmaktadır (2).
Rinitis sicca’ dan ziyade bu bölümde daha çok atrofik rinite değinilecektir. Atrofik rinit; genel olarak PAR ve SAR olarak iki ayrı kategoride incelenmektedir.
Primer Atrofik Rinit
PAR; nazal mukozanın etiyolojisi bilinmeyen kronik; ilerleyici; dejeneratif hastalığıdır. Osteoklastik bir durum ile birlikte mukozadaki tüm dokular (epitelyum; bezler ve damarlar) olaya katılmakta ve en çok da türbinatlar etkilenmektedir. Respiratuvar epitelin adım adım metaplastik bir değişim içine girdiğini gözlemlemekteyiz. Histolojik olarak seröz ve müköz bezlerin atrofiye gittiği; siliyaların; goblet hücrelerin kaybolduğu; lamina propriyada kronik bir infiltrasyonlar birlikte granülasyon ve skarlaşma görülmektedir. Mikrobiyolojik incilemeler sonucu çoğunlukla; Klebsiella ozaenae’ nın saptandığı bildirilmiştir (3). Ancak; Staphylococcus aureus; Proteus mirabilis; Eschericia coli ve diğer başkaca bakteriler de saptanabilir. Endoskopik olarak geniş; düz ve kuru bir mukoza görmek mümkündür. Türbinatların ciddi bir şekilde küçüldüğü de dikkati çeker. Ozena’ da mukozal olarak sarımsı yeşil bir kabuklanma saptanır. Hasta genellikle kokuları ya çok az alır ya da hiç hissedemez. Maalesef; kötü kokusu nedeni ile hasta ciddi sosyal sorunlar da yaşayabilir. PAR hakkındaki tüm bildiklerimize rağmen etiyolojisini halen bilmemekteyiz. Genetik ve infeksiyöz nedenler halen tartışılmaktadır. Bu hastalık; sosyoekonomik olarak düşük düzeyde olanlar; kötü beslenenler ve demir eksikliği olanlarda daha sık görülmektedir. Kadın vakalar belki de endokrinolojik sebeplerden dolayı biraz daha fazla görülmektedir. Bunun dışında aslında ozena’ nın aslında domuzlara ait bir zoonoz olduğuna dair kanıtlar da vardır. Domuz besiciliği yapan kişilerde de bu sebeple sık görüldüğüne dair yayınlar vardır. (4;5).
Sekonder Atrofik Rinit
SAR; genellikle altta yatan bir hastalık ya da daha önceden uygulanmış bir ilaç veya tıbbi girişim sonrası gelişir. PAR’ den farkı osteoklastik patolojik durum gelişmemesidir. Daha önceden uygulanmış radikal endonazal cerrahi girişim; baş-boyun bölgesine uygulanmış radyoterapi; Sjögren sendromu; eski bir travma gibi olaylar altta yatan sebebi açıklayabilir (6). Bunun dışında sarımsı bir sekresyon; koku duyusunda azalma ve KB yaratan granülamatöz inflamasyonlar olan tüberkülöz; sifiliz; sarkoidoz veya Wegener granülomatozu ayırıcı tanıda mutlaka göz önünde bulundurulmalıdır. Boş burun sendromu (empty nose sendromu) iyatrojenik bir SAR nedeni olup; radikal endonasal cerrahi sonucu gelişen nazal farengeal kuruluk; nasal solunumun bozulması; dispne ve hiposmi ile karakterize bir durumdur (7;8). Hastalarda depresyona neden olabilmektedir (9).
Atrofik Rinitte Tanı
Genellikle geniş bir hastalık hikayesi; burun dışı ve içi iyi bir inspeksiyonla tanı konulabilir. Endoskopik muayene tanı ve ayırıcı tanı için gereklidir. Bilgisayarlı tomografi PAR için bazı tipik bulgular verdiğinden gerekebilir. Ev tozu akarı alerjisi KB’ a sebep olabileceği için alerji testleri gerekli olabilmektedir.
Atrofik Rinitte Tedavi
Tetikleyici faktörlerden uzak durmak; burun nemini sağlamak; gün içerisinde yeterli sıvı tüketmek; kabuklanmaların temizlenmesi; mukoza bakımı; eğer enfeksiyon varsa tedavisi yapılmalıdır.
Kaynaklar
1- Keck T; Lindemann J. Simulation and Air-conditioning in the Nose. Laryngo-Rhino-Otol; 2010; Suppl 1:1–14.
2- Kehrl W; Sonnemann U. Dexpanthenol nasal spray as an effective therapeutic principle for treatment of rhinitis sicca anterior; 1998; 77:506–512.
3- Moore EJ; Kern EB. Atrophic rhinitis: a review of 242 cases. Am J Rhinol 2001; 15:355–361.
4- Eliás B; Szent-Iványi T. Studies on swine atrophic rhinitis. I. Investigations into the epizootiology; diagnosis; and specific prevention of the disease. Zentralbl Veterinarmed B. 1981; 28:363–370.
5- De Jong MF; Nielsen JP. Definition of progressive atrophic rhinitis. Vet Rec 1990; 126:93.
6- Ly TH; de Shazo RD; Olivier J; Stringer SP; Daley W; Stodard CM. Diagnostic criteria for atrophic rhinosinusitis. Am J Med 2009; 122:747–753.
7- Chhabra N; Houser SM. The diagnosis and management of empty nose syndrome. Otolaryngol Clin North Am 2009; 42:311–330.
8- Payne SC. Empty nose syndrome: what are we really talking about? Otolaryngol Clin North Am 2009; 42:331–337.
9- Houser SM. Surgical treatment for empty nose syndrome. Arch Otolaryngol Head Neck Surg 2007; 133:858–863.
Sağlıklı günler dileğiyle...
Prof. Dr. Cengiz KIRMAZ