Crohn Hastalığı ve Diyet Tedavisi Önerileri
CROHN HASTALIĞI
Crohn hastalığı ; kronik ve iltihabi bir bağırsak hastalığıdır. Ağızdan anüse kadar sindirim sisteminin herhangi bir bölümünde ya da aynı anda birkaç farklı bölümünde aralıklı iltihaplar ile kendinı gösterir. Bulaşıcı olduğu kanıtlanamamıştır. Bir diğer kronik iltihabi bağırsak hastalığı olan ülseratif kolit ile beraber bu grubun ana öğelerini oluştururlar. Her yıl 100.000 kişiden 5-7 si bu hastalığa yakalanır. Sıklığı kuzeye gidildikçe artar. Onlu; yirmili yaşlarda ve 45 ile 65 yaşları arasında daha çok görülmektedir. Ancak her yaş grubundan insan bu hastalığa yakalanabilir.
Şu anda; hastalığın sebepleri; oluşumu ve gelişimi net olarak bilinmemektedir. Genel kanı genetik yatkınlık ve çevresel faktörlerin hastalığı tetiklediği yönündedir. Aynı zamanda bir özbağışıklık hastalğı olarak da sınıflandırılır.
Bu hastalığı oluşturan sebeplerinin bilinmemesi yüzünden henüz tam bir tedavisi bulunmamaktadır. Hastalığın azma dönemlerinde belirtilerin ve şikayetlerin en aza indirgenmesi; mümkünse tedavisi; bu başarıldıktan sonra da remisyonun olabildiğince uzatılması şu an için geçerli olan tedavi yöntemidir.
Bu hastalığın genel seyri; her hastada farklı oluşmaktadır. Bundan dolayıdır ki; genel bir diyet hazırlanamamaktadır.
Hastalara verilecek tavsiye genelde "size ne dokunuyorsa onu yemeyin" şeklinde olur.
Hastalığın ağır seyrettiği durumlarda iştahsızlığın önüne geçmek amacıyla baharatların dengeli olarak kullanılmasında yarar olabilir. Ancak; genelde yağlı kızartmaların; aşırı kakao ve şekerin; mayalı içecek ve mayalı içkilerin (bira ve şarap) ve hatta kimi örneklerde mayalı yiyeceklerin; çiğ meyve ve pişirilmemiş sebzeler gibi hazmı zor olan yiyeceklerin hastayı rahatsız edebileceğine inanılır. Pişmiş sebzeler ve kompostolar; haşlama yemekler; az yağlı balık ve etler (kızartma olmamak kaydıyla) zararı görülmediği sürece tüketilebilir; bağırsakların düzenli çalışmasını sağlamak amacıyla kontrollü olarak alınan lifli gıdaların faydası gözlenmiştir. Hastalıkta bağırsaklar görevlerini tam olarak yerine getiremediği için; bazı vitamin; yağ ve mineraller vücuda alınamamaktadır. Bu gibi durumlarda multivitamin ve mineral destekleri ya da dengeleyici sıvı besinler (örn. Modulen) kullanılabilir. Hastalıkta - özellikle çocukların hastalanmasında - bir beslenme uzmanın tavsiyesinin alınmasında büyük yarar vardır.
Crohn Diyetinde Kaçınılması Gereken Gıdalar
Gıda toleransları çok çeşitlilik gösterirken; aşağıdaki ortak Crohn belirtileri şunlardır:
Alkol
Süt ürünleri
Yağlı gıdalar
Lifli besinler
Patlamış mısır; fındık ve bağırsak tıkanıklığına katkıda bulunan diğer "sert" gıdalar
Baharatlar
Monosodyum glutamat (MSG)
Crohn hastalığındaSağlıklı Beslenme İpuçları
Crohn hastalığına rağmen iyi beslenmek için bazı ortak stratejiler vardır.
Kendi vücudunu dinlemek . Erken beslenme veya dehidrasyon belirtileri arasındaki farkı öğrenin.
Küçük öğünler şeklinde; her üç ila dört saatte bir yemek yiyin.
Diyetinizde yağlı veya kızarmış yiyeceklerin miktarını azaltın. Yağ emiliminin yetersiz ise Tereyağı; margarin; krema; sos gibi ürünler ishal ve gaz oluşumuna neden olabilir.
Eğer laktoz intoleransı varsa süt ve süt ürünlerinin tüketimini sınırlayın.
Basit bir "laktoz tolerans testi" sorunu tanımlamak için yapılabilir.
Herhangi söz konusu olması durumunda; süt tüketimi sınırlandırılabilir.
Kabuklu yemişler; tohumlar; mısır; patlamış mısır ve çeşitli sebzeler gibi bazı yüksek lifli gıda tüketiminizi kısıtlayın. Bağırsak daralması varsa; bu gıdaların kramplarına neden olabilir. Onlar kalın bağırsak girdiğinizde; yüksek lifli gıdalar aynı zamanda kasılmaları tetikleyebilir. Tamamen ince bağırsak tarafından sindirilir olmadığından; bu gıdaların da ishale neden olabilir.l
B-12 vitamini düşük ileumda emilir.
Bu vitaminin eksikliği (kanda bu vitaminin miktarı ölçülerek tespit edilebilir); Folik asit (bir B vitamini) eksikliği ilaç sulfasalazin üzerinde olan hastalarda da oldukça yaygındır.
Bir yiyecek günlüğü tutmanız yararlı olabilir. Böylece diyetisyeniniz size neyin dokunduğunu anlayarak buna uygun bir beslenme programı hazırlar.
Günlük kalori alımı; protein ve besinlerin yeterli miktarda içermelidir. Dengeli beslenme bütün yiyecek gruplarından çeşitli içermelidir.
Karbonhidrat kaynağı olan ekmek; tahıl; nişasta; meyve ve sebze; et; balık; kümes hayvanları ve süt ürünleri; tolere ediliyorsa; protein kaynaklarıdır.
Kronik diyare durumunda; dehidrasyon riski her zaman bulunmaktadır. Sıvı alımı ;ishal takip edilmezse; böbrek fonksiyonu etkilenebilir. Crohn ve diğer ishal hastalıkları olan hastaların bu sorununa bağlı böbrek taşları; sıklığında bir artış var. Ayrıca; su kaybı ve tuz kaybı güçsüzlük hissi yaratmaktadır. Deri yoluyla tuz ve su kaybı yüksek olabilir; sıvı özellikle sıcak havalarda bol bol tüketmelisiniz.
İştahsızlık - bulantı; karın ağrısı veya değiştirilmiş tat duyusu sonucu - yetersiz gıda alımına neden olabilir.
Kronik hastalığı vücudun kalori veya enerji ihtiyacını yükseltir; bu hastalığın alevlenme dönemlerinde özellikle doğrudur.
İlaçlar iyi beslenme durumu olan kişilerde daha etkili olma eğilimindedir.
Protein ve diğer besin İBH kaybolduğunda; daha fazla yiyecek bu kayıplar telafi etmek için alınması gerekir; intestinal semptomlar aktif olduğunda birçok hasta için zor olabilir.
Kayıp protein; kalori ve diğer besin çocuklarda ve gençlerde büyüme geriliğine neden olabilir.
Kızlarda ve kadınlarda kilo kaybı adet kanamasının kesilmesi; adet düzensizlikleri sonuçlanan; hormonal düzeyleri üzerinde bir etkisi olabilir.
Crohn hastalığının seyri sırasında görülen ishal ve emilim bozukluğu vücut dengesini olumsuz yönde etkiler. Hastanın bu dönemde yetersiz beslenmesi kilo kaybı ve malnutrisyona (kötü ve yetersiz beslenme) neden olur.
Cerrahi öncesinde; hastanın beslenme durumu iyice değerlendirilmeli ve gerekirse dışarıdan ek besin ürünleri; mineraller(demir; kalsiyum; çinko; ve magnezyum); vitaminler (vitamin B12; folik asit; vitamin C) doktor ayarlaması ile verilerek vücut yapı taşları desteklenmelidir. Aksi halde beslenme dengesi bozulmuş hastada yara iyileşmesi ve bağışıklık sistemi de olumsuz etkileneceğinden cerrahi tedavinin sonuçları da başka sorunlar yaratacaktır.
İshal ve kramp için:
İşte bu belirtilerin yaşandığı zaman akılda tutulması gereken birkaç ipucu:
Deneyin: Muz; beyaz ekmek; beyaz pirinç ve peynir (Eğer laktoza karşı aşırı duyarlılık değilseniz); su; meyve suları; elma; pürüzsüz fıstık ezmesi; yumuşak gıdalar; beyaz un ile yapılan kraker; düz ile seyreltilmiş tahıllar; rafine makarna; çorba; meyve konserve çeşitleri; pişmiş sebze; deri olmadan patates; ızgara veya buğulama balık (örneğin; ringa; somon; pisi balığı; dil balığı; kılıç balığı veya Pollack) yemekte kullanılan kanola ve zeytinyağı; küçük ve sık öğünler.
Kaçının: Kahve; çay ve diğer içecekler; taze meyve ve çiğ sebze; yüksek lifli gıdalar (örneğin lif bakımından zengin ekmek; tahıllar; fındık ve yeşil yapraklı sebzeler gibi); yüksek şekerli gıdalar; derileri; tohumlar; patlamış mısır; yağlı yiyecekler Kafein ; baharatlı yiyecekler; çiğ gıdalar; kuru erik; fasulye; büyük porsiyonların; bazı durumlarda süt ve süt ürünleri; buz gibi soğuk sıvı (su bile); ve çok fazla sıvı herhangi bir tür.
Bir yiyecek günlüğü tutmak her zaman önemlidir.
Mümkünse; bir diyetisyene danışmak yararlı olur. Bu durumda sizin için özel bir beslenme planı formüle etmeye yardımcı olabilir.
Uzman Diyetisyen Perran AYDEMİR
Crohn hastalığı ; kronik ve iltihabi bir bağırsak hastalığıdır. Ağızdan anüse kadar sindirim sisteminin herhangi bir bölümünde ya da aynı anda birkaç farklı bölümünde aralıklı iltihaplar ile kendinı gösterir. Bulaşıcı olduğu kanıtlanamamıştır. Bir diğer kronik iltihabi bağırsak hastalığı olan ülseratif kolit ile beraber bu grubun ana öğelerini oluştururlar. Her yıl 100.000 kişiden 5-7 si bu hastalığa yakalanır. Sıklığı kuzeye gidildikçe artar. Onlu; yirmili yaşlarda ve 45 ile 65 yaşları arasında daha çok görülmektedir. Ancak her yaş grubundan insan bu hastalığa yakalanabilir.
Şu anda; hastalığın sebepleri; oluşumu ve gelişimi net olarak bilinmemektedir. Genel kanı genetik yatkınlık ve çevresel faktörlerin hastalığı tetiklediği yönündedir. Aynı zamanda bir özbağışıklık hastalğı olarak da sınıflandırılır.
Bu hastalığı oluşturan sebeplerinin bilinmemesi yüzünden henüz tam bir tedavisi bulunmamaktadır. Hastalığın azma dönemlerinde belirtilerin ve şikayetlerin en aza indirgenmesi; mümkünse tedavisi; bu başarıldıktan sonra da remisyonun olabildiğince uzatılması şu an için geçerli olan tedavi yöntemidir.
Bu hastalığın genel seyri; her hastada farklı oluşmaktadır. Bundan dolayıdır ki; genel bir diyet hazırlanamamaktadır.
Hastalara verilecek tavsiye genelde "size ne dokunuyorsa onu yemeyin" şeklinde olur.
Hastalığın ağır seyrettiği durumlarda iştahsızlığın önüne geçmek amacıyla baharatların dengeli olarak kullanılmasında yarar olabilir. Ancak; genelde yağlı kızartmaların; aşırı kakao ve şekerin; mayalı içecek ve mayalı içkilerin (bira ve şarap) ve hatta kimi örneklerde mayalı yiyeceklerin; çiğ meyve ve pişirilmemiş sebzeler gibi hazmı zor olan yiyeceklerin hastayı rahatsız edebileceğine inanılır. Pişmiş sebzeler ve kompostolar; haşlama yemekler; az yağlı balık ve etler (kızartma olmamak kaydıyla) zararı görülmediği sürece tüketilebilir; bağırsakların düzenli çalışmasını sağlamak amacıyla kontrollü olarak alınan lifli gıdaların faydası gözlenmiştir. Hastalıkta bağırsaklar görevlerini tam olarak yerine getiremediği için; bazı vitamin; yağ ve mineraller vücuda alınamamaktadır. Bu gibi durumlarda multivitamin ve mineral destekleri ya da dengeleyici sıvı besinler (örn. Modulen) kullanılabilir. Hastalıkta - özellikle çocukların hastalanmasında - bir beslenme uzmanın tavsiyesinin alınmasında büyük yarar vardır.
Crohn Diyetinde Kaçınılması Gereken Gıdalar
Gıda toleransları çok çeşitlilik gösterirken; aşağıdaki ortak Crohn belirtileri şunlardır:
Alkol
Süt ürünleri
Yağlı gıdalar
Lifli besinler
Patlamış mısır; fındık ve bağırsak tıkanıklığına katkıda bulunan diğer "sert" gıdalar
Baharatlar
Monosodyum glutamat (MSG)
Crohn hastalığındaSağlıklı Beslenme İpuçları
Crohn hastalığına rağmen iyi beslenmek için bazı ortak stratejiler vardır.
Kendi vücudunu dinlemek . Erken beslenme veya dehidrasyon belirtileri arasındaki farkı öğrenin.
Küçük öğünler şeklinde; her üç ila dört saatte bir yemek yiyin.
Diyetinizde yağlı veya kızarmış yiyeceklerin miktarını azaltın. Yağ emiliminin yetersiz ise Tereyağı; margarin; krema; sos gibi ürünler ishal ve gaz oluşumuna neden olabilir.
Eğer laktoz intoleransı varsa süt ve süt ürünlerinin tüketimini sınırlayın.
Basit bir "laktoz tolerans testi" sorunu tanımlamak için yapılabilir.
Herhangi söz konusu olması durumunda; süt tüketimi sınırlandırılabilir.
Kabuklu yemişler; tohumlar; mısır; patlamış mısır ve çeşitli sebzeler gibi bazı yüksek lifli gıda tüketiminizi kısıtlayın. Bağırsak daralması varsa; bu gıdaların kramplarına neden olabilir. Onlar kalın bağırsak girdiğinizde; yüksek lifli gıdalar aynı zamanda kasılmaları tetikleyebilir. Tamamen ince bağırsak tarafından sindirilir olmadığından; bu gıdaların da ishale neden olabilir.l
B-12 vitamini düşük ileumda emilir.
Bu vitaminin eksikliği (kanda bu vitaminin miktarı ölçülerek tespit edilebilir); Folik asit (bir B vitamini) eksikliği ilaç sulfasalazin üzerinde olan hastalarda da oldukça yaygındır.
Bir yiyecek günlüğü tutmanız yararlı olabilir. Böylece diyetisyeniniz size neyin dokunduğunu anlayarak buna uygun bir beslenme programı hazırlar.
Günlük kalori alımı; protein ve besinlerin yeterli miktarda içermelidir. Dengeli beslenme bütün yiyecek gruplarından çeşitli içermelidir.
Karbonhidrat kaynağı olan ekmek; tahıl; nişasta; meyve ve sebze; et; balık; kümes hayvanları ve süt ürünleri; tolere ediliyorsa; protein kaynaklarıdır.
Kronik diyare durumunda; dehidrasyon riski her zaman bulunmaktadır. Sıvı alımı ;ishal takip edilmezse; böbrek fonksiyonu etkilenebilir. Crohn ve diğer ishal hastalıkları olan hastaların bu sorununa bağlı böbrek taşları; sıklığında bir artış var. Ayrıca; su kaybı ve tuz kaybı güçsüzlük hissi yaratmaktadır. Deri yoluyla tuz ve su kaybı yüksek olabilir; sıvı özellikle sıcak havalarda bol bol tüketmelisiniz.
İştahsızlık - bulantı; karın ağrısı veya değiştirilmiş tat duyusu sonucu - yetersiz gıda alımına neden olabilir.
Kronik hastalığı vücudun kalori veya enerji ihtiyacını yükseltir; bu hastalığın alevlenme dönemlerinde özellikle doğrudur.
İlaçlar iyi beslenme durumu olan kişilerde daha etkili olma eğilimindedir.
Protein ve diğer besin İBH kaybolduğunda; daha fazla yiyecek bu kayıplar telafi etmek için alınması gerekir; intestinal semptomlar aktif olduğunda birçok hasta için zor olabilir.
Kayıp protein; kalori ve diğer besin çocuklarda ve gençlerde büyüme geriliğine neden olabilir.
Kızlarda ve kadınlarda kilo kaybı adet kanamasının kesilmesi; adet düzensizlikleri sonuçlanan; hormonal düzeyleri üzerinde bir etkisi olabilir.
Crohn hastalığının seyri sırasında görülen ishal ve emilim bozukluğu vücut dengesini olumsuz yönde etkiler. Hastanın bu dönemde yetersiz beslenmesi kilo kaybı ve malnutrisyona (kötü ve yetersiz beslenme) neden olur.
Cerrahi öncesinde; hastanın beslenme durumu iyice değerlendirilmeli ve gerekirse dışarıdan ek besin ürünleri; mineraller(demir; kalsiyum; çinko; ve magnezyum); vitaminler (vitamin B12; folik asit; vitamin C) doktor ayarlaması ile verilerek vücut yapı taşları desteklenmelidir. Aksi halde beslenme dengesi bozulmuş hastada yara iyileşmesi ve bağışıklık sistemi de olumsuz etkileneceğinden cerrahi tedavinin sonuçları da başka sorunlar yaratacaktır.
İshal ve kramp için:
İşte bu belirtilerin yaşandığı zaman akılda tutulması gereken birkaç ipucu:
Deneyin: Muz; beyaz ekmek; beyaz pirinç ve peynir (Eğer laktoza karşı aşırı duyarlılık değilseniz); su; meyve suları; elma; pürüzsüz fıstık ezmesi; yumuşak gıdalar; beyaz un ile yapılan kraker; düz ile seyreltilmiş tahıllar; rafine makarna; çorba; meyve konserve çeşitleri; pişmiş sebze; deri olmadan patates; ızgara veya buğulama balık (örneğin; ringa; somon; pisi balığı; dil balığı; kılıç balığı veya Pollack) yemekte kullanılan kanola ve zeytinyağı; küçük ve sık öğünler.
Kaçının: Kahve; çay ve diğer içecekler; taze meyve ve çiğ sebze; yüksek lifli gıdalar (örneğin lif bakımından zengin ekmek; tahıllar; fındık ve yeşil yapraklı sebzeler gibi); yüksek şekerli gıdalar; derileri; tohumlar; patlamış mısır; yağlı yiyecekler Kafein ; baharatlı yiyecekler; çiğ gıdalar; kuru erik; fasulye; büyük porsiyonların; bazı durumlarda süt ve süt ürünleri; buz gibi soğuk sıvı (su bile); ve çok fazla sıvı herhangi bir tür.
Bir yiyecek günlüğü tutmak her zaman önemlidir.
Mümkünse; bir diyetisyene danışmak yararlı olur. Bu durumda sizin için özel bir beslenme planı formüle etmeye yardımcı olabilir.
Uzman Diyetisyen Perran AYDEMİR