Alllerjenlerle Ortaya Çıkan Hastalıklar
ALLERJENLERİN ETKİSİ İLE HANGİ TİP ALLERJİK HASTALIKLAR ORTAYA ÇIKMAKTADIR.
Etkilenen organa bağlı olarak çeşitli hastalık tabloları ortaya çıkmaktadır.
1) Etkilenen organ DERİ ise ;
Ürtiker; Angioödem; Atopik Dermatit; Kontakt dermatit; İlaç allerjilerine bağlı döküntüler görülebilir.
2) Solunum Sistemi etkilenmiş ise ;
Üst Solunum sistemi ; Allerjik Rinit (Mevsimsel AR; Perennial AR); Allerjik Konjonktivit; Allerjik Krup; Allerjik Sinüzit; Allerjik Otit
Alt solunum sisteminde ise; Bronşial Astım görülmektedir.
3) Sindirim Sisteminde
Sindirim Sistemi allerjisi
İnek sütü allerjisi
Oral allerji sendromu (deri)
İlaç allerjilerinin sindirim sistemi bulguları
4) Merkez sinir sisteminde
Migren
5) Uriner Sistemde
Nefrotik Sendrom
6) Sistemik
Anafilaksi
Önemli allerjenler :
Ev tozu akarları :
En önemli ev içi allerjenlerdendir. Akarların bilinmediği yıllarda ev tozunun allerjik olduğu düşüncesi yaygın iken günümüzde ev tozunda bulunan akarların; hayvan tüy ve epitel artıklarının; hamam böceklerine ait partiküllerin allerjiye neden olduğu gösterilmiştir. Bunlardan ev tozu akarları allerjik astımın en önemli nedenlerinden birini oluştururlar.
Ev tozu akarları kene ve örümcekler ailesinden olup 8 bacakları bulunmaktadır. Boyları 0.3 milimetre kadardır. Sıcak ve nemli ortamlarda iyi gelişirler; insan deri döküntüleri ile beslenirler. Kuru iklimlerde ve yüksek rakımda yaşama kapasiteleri azalır.
İki ana ev tozu akarı türü; Dermathophagoides pteronyssinus ve Dermathophagoides farinea en önemli ev tozu akarı allerjisi sebebidir. Bunun dışında allerjiye neden olan diğer türleri de vardır. Akarlara bağlı belirtiler sonbahar ve kış başlangıcında daha belirgin olur. En önemli ev tozu akarı allerjeni akarların dışkılarında bulunan bir proteindir.Ayrıca vücut yapılarında bulunan proteinler de allerjiye neden olkmaktadır.
Akarlar yatak; çarşaf; yastık; şilte; kumaş kaplı mobilya ve halılarda yaygın olarak bulunurlar
Hamam böcekleri :
Son 20 – 30 yıl içinde hamam böceği allerjisinin çok sık olarak bulunduğu anlaşılmıştır. Hamam böcekleri en sıklıkla ev içlerinde olmak üzere dünyada yaygın olarak bulunurlar. Böceğin allerjeninin vücut yapılarının; dışkısının veya diğer salgılarının içerdiği bir madde olduğu düşünülmektedir.
Polenler :
Polenler bitkilerin erkek materyellerini taşırlar. Bitki türlerinin idamesi için gerekli olan dölleyici ajanlar olarak faaliyet görürler. Polenlerin bir kısmı bir bitkiden diğerine rüzgarın etkisiyle ulaşır. Bu durumda havada çok sayıda polen bulunur ve bu polenler duyarlı kişilerin solunum yollarına ulaştıklarında kişileri duyarlılaştırabilirler.
Polenler de mantar sporları gibi özellikle dış ortam allerjenleridir ve korunulması oldukça zordur. Polenler daha çok ilkbahar ve yaz döneminde ortaya çıkarlar ve bu dönemde allerjik bulguların ortaya çıkmasına neden olurlar. Polen allerjisinin en yaygın belirtileri burun akıntısı yada tıkanması; burun kaşıntısı; gözlerde kaşıntı ve sulanma ayrıca sık hapşırıktır. Bu durum saman nezlesi yada mevsimsel allerjik rinit olarak isimlendirilir. Duyarlı kişilerde ise astım bulguları ortaya çıkabilmektedir.
Polenler çim polenleri; yabani ot polenleri ve ağaç polenleri olarak üç grupta toplamaktadırlar. Polenler çok uzak mesafelere kadar ulaşabilmektedir. Ev dışı ortamda özellikle sabah saatlerinde yoğunluk gösterirler.
Küf mantarı sporları :
Küf mantarı sporları hem eviçi hem evdışı ortamda bulunan allerjenlerdendir. Yeterli nem ve ısının bulunduğu her yerde üreyebilirler. Yaygın görülen mantar sporları astım ve allerjik nezleyi ortaya çıkarabilen güçlü allerjenlerdendirler.
Ev içi mantar sporları; ısı ve neme ihtiyaçları olduğu için; yaz ve sonbahar aylarında daha belirgindirler. Küf sporlarının en sıklıkla ürediği alanlar bodrum katlarının duvar ve tabanları; evin ayrıca mutfak ve banyo gibi nemli bölümleri çamaşır makinesinin ve buzdolabını arkası ve altı; çeşmenin kenarları ; duş perdeleri; küvetin kenarları gibi bölgelerdir.Ayrıca ev içinde bulunan saksıların topraklarında kolayca üreme imkanı bulurlar. Ev içi mantar sporlarının kopntrolünde en önemli adım ev içi nemin yükselmemesini sağlamaktır.
Ev dışında sıklıkla düşmüş yapraklarda; toprakta; samanlarda vs ürerler
Hayvan allerjenleri :
Hayvan allerjenleri allerjik hastalıkların son derece önemli sebeplerinden biridir. En önemli allerjik hayvan kedidir. Kedilerin en önemli allerjenleri derinin yağ bezlerinde ve salyasında bulunur. Köpeklerin başlıca allerjeni salya; deri döküntüsü ve idrarında bulunur.
Kedi allerjenleri daha yapışkandır; duvarlara; elbiselere ve diğer yüzeylere yapışabilir.
Kedi ve köpekten başka birçok hayvanla temas sonrasında allerjik bulgular gelişebilmektedir.
Lateks :
Geç tip aşırı duyarlılık reaksiyonlarına ham lateksin işlenmesi sırasında eklenen çeşitli maddeler neden olmaktadırlar. Tip I aşırı duyarlılık reaksiyonlarına ise latekste doğal olarak bulunan proteinler neden olmaktadırlar. Duyarlılaşma kişilerin bu proteinler ile deri; mukoza; parenteral yol veya solunum yolu ile karşılaşması sonucu meydana gelmektedir. Lateks allerjisi daha çok lateks ürünlerine maruz kalan ve risk grubunda yer alan kişilerde görülmektedir. Sistemik anafilaktik şok duyarlı kişilerde operasyonlar sırasında cerrahın giydiği eldivenlerde bulunan lateks protein antijenlerinin mukozal absorbsiyonu nedeniyle ortaya çıkabilmektedir. Günümüzde pediatrik yaş grubunda cerrahi operasyonlar sırasında gelişen anafilaktik şokun en önemli nedeninin muhtemelen lateks allerjisi olduğu belirtilmektedir. Duyarlılaşmış bireylerde operasyon sırasında veya muayene sırasında lateks eldivenlerden dolayı anafilaksi gelişebilmektedir. Duyarlılığın tesbit edilmesi durumunda profilaktik olarak çeşitli önlemlerin alınmasıyla anafilaktik şokun meydana gelmesini önlemek mümkün olabilecektir.
Arı venomu :
Arı sokması sonrasında şiddetli allerjik reaksiyonlar görülebilmektedir. Ölüme yol açan anafilaktik reaksiyonların en sık görülen sebeplerinden biri arı sokmasıdır.
İnek Sütü :
Besin allerjileri içinde önemli bir yer tutar. Bebeklerin % 2.5 kadarı inek sütüne allerjiktir. İnek sütünde bulunan önemli alklerjenler; beta laktoglobülin; kasein; alfa laktalbümin; serum albümin; serum immünglobülindir. Ayrıca birçok besin maddesinin allerjik olaylara yol açtığı bilinmektedir.
Prof.Dr.Nihat SAPAN
Etkilenen organa bağlı olarak çeşitli hastalık tabloları ortaya çıkmaktadır.
1) Etkilenen organ DERİ ise ;
Ürtiker; Angioödem; Atopik Dermatit; Kontakt dermatit; İlaç allerjilerine bağlı döküntüler görülebilir.
2) Solunum Sistemi etkilenmiş ise ;
Üst Solunum sistemi ; Allerjik Rinit (Mevsimsel AR; Perennial AR); Allerjik Konjonktivit; Allerjik Krup; Allerjik Sinüzit; Allerjik Otit
Alt solunum sisteminde ise; Bronşial Astım görülmektedir.
3) Sindirim Sisteminde
Sindirim Sistemi allerjisi
İnek sütü allerjisi
Oral allerji sendromu (deri)
İlaç allerjilerinin sindirim sistemi bulguları
4) Merkez sinir sisteminde
Migren
5) Uriner Sistemde
Nefrotik Sendrom
6) Sistemik
Anafilaksi
Önemli allerjenler :
Ev tozu akarları :
En önemli ev içi allerjenlerdendir. Akarların bilinmediği yıllarda ev tozunun allerjik olduğu düşüncesi yaygın iken günümüzde ev tozunda bulunan akarların; hayvan tüy ve epitel artıklarının; hamam böceklerine ait partiküllerin allerjiye neden olduğu gösterilmiştir. Bunlardan ev tozu akarları allerjik astımın en önemli nedenlerinden birini oluştururlar.
Ev tozu akarları kene ve örümcekler ailesinden olup 8 bacakları bulunmaktadır. Boyları 0.3 milimetre kadardır. Sıcak ve nemli ortamlarda iyi gelişirler; insan deri döküntüleri ile beslenirler. Kuru iklimlerde ve yüksek rakımda yaşama kapasiteleri azalır.
İki ana ev tozu akarı türü; Dermathophagoides pteronyssinus ve Dermathophagoides farinea en önemli ev tozu akarı allerjisi sebebidir. Bunun dışında allerjiye neden olan diğer türleri de vardır. Akarlara bağlı belirtiler sonbahar ve kış başlangıcında daha belirgin olur. En önemli ev tozu akarı allerjeni akarların dışkılarında bulunan bir proteindir.Ayrıca vücut yapılarında bulunan proteinler de allerjiye neden olkmaktadır.
Akarlar yatak; çarşaf; yastık; şilte; kumaş kaplı mobilya ve halılarda yaygın olarak bulunurlar
Hamam böcekleri :
Son 20 – 30 yıl içinde hamam böceği allerjisinin çok sık olarak bulunduğu anlaşılmıştır. Hamam böcekleri en sıklıkla ev içlerinde olmak üzere dünyada yaygın olarak bulunurlar. Böceğin allerjeninin vücut yapılarının; dışkısının veya diğer salgılarının içerdiği bir madde olduğu düşünülmektedir.
Polenler :
Polenler bitkilerin erkek materyellerini taşırlar. Bitki türlerinin idamesi için gerekli olan dölleyici ajanlar olarak faaliyet görürler. Polenlerin bir kısmı bir bitkiden diğerine rüzgarın etkisiyle ulaşır. Bu durumda havada çok sayıda polen bulunur ve bu polenler duyarlı kişilerin solunum yollarına ulaştıklarında kişileri duyarlılaştırabilirler.
Polenler de mantar sporları gibi özellikle dış ortam allerjenleridir ve korunulması oldukça zordur. Polenler daha çok ilkbahar ve yaz döneminde ortaya çıkarlar ve bu dönemde allerjik bulguların ortaya çıkmasına neden olurlar. Polen allerjisinin en yaygın belirtileri burun akıntısı yada tıkanması; burun kaşıntısı; gözlerde kaşıntı ve sulanma ayrıca sık hapşırıktır. Bu durum saman nezlesi yada mevsimsel allerjik rinit olarak isimlendirilir. Duyarlı kişilerde ise astım bulguları ortaya çıkabilmektedir.
Polenler çim polenleri; yabani ot polenleri ve ağaç polenleri olarak üç grupta toplamaktadırlar. Polenler çok uzak mesafelere kadar ulaşabilmektedir. Ev dışı ortamda özellikle sabah saatlerinde yoğunluk gösterirler.
Küf mantarı sporları :
Küf mantarı sporları hem eviçi hem evdışı ortamda bulunan allerjenlerdendir. Yeterli nem ve ısının bulunduğu her yerde üreyebilirler. Yaygın görülen mantar sporları astım ve allerjik nezleyi ortaya çıkarabilen güçlü allerjenlerdendirler.
Ev içi mantar sporları; ısı ve neme ihtiyaçları olduğu için; yaz ve sonbahar aylarında daha belirgindirler. Küf sporlarının en sıklıkla ürediği alanlar bodrum katlarının duvar ve tabanları; evin ayrıca mutfak ve banyo gibi nemli bölümleri çamaşır makinesinin ve buzdolabını arkası ve altı; çeşmenin kenarları ; duş perdeleri; küvetin kenarları gibi bölgelerdir.Ayrıca ev içinde bulunan saksıların topraklarında kolayca üreme imkanı bulurlar. Ev içi mantar sporlarının kopntrolünde en önemli adım ev içi nemin yükselmemesini sağlamaktır.
Ev dışında sıklıkla düşmüş yapraklarda; toprakta; samanlarda vs ürerler
Hayvan allerjenleri :
Hayvan allerjenleri allerjik hastalıkların son derece önemli sebeplerinden biridir. En önemli allerjik hayvan kedidir. Kedilerin en önemli allerjenleri derinin yağ bezlerinde ve salyasında bulunur. Köpeklerin başlıca allerjeni salya; deri döküntüsü ve idrarında bulunur.
Kedi allerjenleri daha yapışkandır; duvarlara; elbiselere ve diğer yüzeylere yapışabilir.
Kedi ve köpekten başka birçok hayvanla temas sonrasında allerjik bulgular gelişebilmektedir.
Lateks :
Lateks; kauçuk ağacının (Hevea Brasiliensis) özsuyudur ve doğal kauçuk yapımında kullanılmaktadır. Lateks içeren eşyalar; günlük yaşantımızda sık olarak kullanılmakta; ayrıca tıbbi aletler ve malzemelerin birçoğu lateks içermektedir. Örneğin bazı oyuncaklarda; balonlarda; biberonlarda; emziklerde; silgilerde; çeşitli yapıştırıcılarda; otomobil lastiklerinde; cerrahide kullanılan eldivenlerde; kateterlerde; rektal tüplerde; elastik bandajlarda; diş hekimliği aletlerinde lateks bulunmaktadır. Lateks allerjisi klinik olarak ilk tanımlandığı günden itibaren özellikle IgE aracılıklı Tip I allerji nedeniyle; duyarlı kişilerde önemli medikal problemlere neden olmuştur. Son yıllarda lateks ile duyarlılaşma ve lateks allerjisi sık olarak görülmektedir
Lateks ürünleri ile ilişkili olarak hem erken; hem de geç tip allerjik reaksiyonlar görülebilmektedir. Bunlardan kontakt dermatit şeklinde bulgular veren geç tip allerjik reaksiyonlar daha sıktır. IgE aracılığı ile ortaya çıkan Tip I allerjik reaksiyonlar daha az sıklıkta olup ürtiker; angioödem; rinit; astım ve anafilaksi gibi değişik klinik bulgular göstermektedir. Risk faktörleri olarak lateks ürünleri ile sık temas ve atopi dikkati çekmektedir. Bu reaksiyonlar içinde en önemli olanı sistemik anafilaktik şoktur. Ayrıca lateks ürünleri ile irritan reaksiyonlar da görülebilmektedir.
Arı venomu :
Arı sokması sonrasında şiddetli allerjik reaksiyonlar görülebilmektedir. Ölüme yol açan anafilaktik reaksiyonların en sık görülen sebeplerinden biri arı sokmasıdır.
İnek Sütü :
Besin allerjileri içinde önemli bir yer tutar. Bebeklerin % 2.5 kadarı inek sütüne allerjiktir. İnek sütünde bulunan önemli alklerjenler; beta laktoglobülin; kasein; alfa laktalbümin; serum albümin; serum immünglobülindir. Ayrıca birçok besin maddesinin allerjik olaylara yol açtığı bilinmektedir.
Prof.Dr.Nihat SAPAN