Dil ve Konuşma Bozuklukları
DİL VE KONUŞMA BOZUKLUKLARI
Dil ve konuşma bireylerin kendilerini ifade etme; iletişim kurma ve sosyal hayatı paylaşmalarındaki en önemli araçlardandır. Birey doğumundan itibaren çevresinde olan biteni anlamaya; istek ve ihtiyaçlarını ifade etmeye çalışırken dili kullanır. Dil; genellikle konuşma ile aynı kavram gibi algılanmakla birlikte konuşmayı; yazmayı ve sembollerle ifade etmeyi de içeren daha geniş kapsamlı bir kavramdır. Konuşma ise seslerin fiziksel olarak üretilmesi ve dili kullanarak sözlü iletişim kurma yöntemidir. Özetle dil sözlü olan ve olmayan; kültürle de bağlı çok geniş bir kapsama sahipken konuşma; dilden kesin sınırlarla ayrılamayan ancak dil ile bağlantılı bir parçayı oluşturmaktadır.
Dil ve konuşma gelişimi zihinsel; fiziksel ve duygusal gelişimden bağımsız değildir. Bu alanlardan herhangi birinde yaşanan bir güçlük; dil ve konuşmayı olumsuz yönde etkileyebilmektedir.
Dil ve konuşma güçlüklerini ortaya çıkaran nedenler arasında ;
1)-Zihinsel yetersizlik
2) -İşitme kaybı
3)- Gelişim geriliği
4)- Bazı cerrahi girişimler sonrası sorunlar
5)-Beyin hasarları
6)-Yarık damak/dudak gibi yapısal bozukluklar
7)-Cerebral Palsi
8)-Down Sendromu
9)-Otizm
10)- Ağız etrafındaki zayıf kaslar
11)-Yutma problemi
12)- Sesin yanlış kullanımı
vb. pek çok neden sayılabilir.
ÖZÜR GRUBUNUN TANIMI VE ÖZELLİKLERİ
Bireyin sözel; sözel olmayan veya grafik sembol-işaret sistemlerini kullanarak iletişim kurma (alma; gönderme; işlemleme; kavrama-anlama) yetisinde kişisel; sosyal; eğitim ve iş hayatını etkileyen yetersizliklerdir. Bu yetersizliklerde işitme; dil ve konuşma süreçleri hafif düzeyden çok ağır düzeye yayılan gelişimsel ya da edinilmiş (sonradan ortaya çıkan) olarak etkilenebilir. Bu yetersizlikler belirli bir tıbbi nedene dayalı olabileceği gibi belirli bir nedene bağlı olmayabilir ve/veya çeşitli özür gruplarına ikincil olarak eşlik edebilir. Dil ve konuşma güçlükleri ana hatlarıyla beş alt grupta modüller olarak toplanmıştır.
1. Sesletim (Artikülasyon) ve Ses Bilgisi (Fonoloji) Bozuklukları: Konuşma seslerinin ve dile ait ses birimlerin beklenenden farklı olarak sesletimi; ve ana dilin ses sistemi ve ses birleşimlerini düzenleyen kuralları anlama ve kullanmada güçlüktür. Bu bozukluklar; konuşma sesinin özelliklerinde; çarpıtılmalar; bir ses yerine başka ses kullanma; ses düşürme; ekleme; arka sesleri (k; g) öne getirme (t; d); ya da sürtünmeli sesleri (f; v; s; z; ş; j) durak sesi olarak çıkarma (t; d; p; b) gibi hata örüntüleri ile belirlenir. Bu durum konuşmanın anlaşılırlığını olumsuz yönde etkiler.
Eğer sesleri doğru çıkarmada ya da kelimeleri doğru söylemede sorun yaşanıyorsa; bu artikülasyon problemidir. Örneğin çocuğunuz araba yerine ayaba ya da ekmek yerine epmek diyorsa artikülasyon sorunu vardır.
2. Akıcı Konuşma Bozuklukları: Konuşmada beklenenden farklı hız; ritim gözlenmesi; ses; hece; sözcük ya da sözcük öbeği tekrarları; uzatmalar veya bloklar biçiminde konuşma akışının kesintiye uğramasıdır. Bunlara aşırı gerginlik; çabalama davranışları ve ikincil davranışlar eşlik edebilir.
Eğer çocuğunuz sesleri tekrar ediyorsa; kelimeyi tamamlamayı güçlükle yapıyorsa; akıcılık sorunu/ kekemelik olabilir. Örneğin; sosis kelimesini söylerken so-so-so-sosis ya da sssssssosis diyebilir. kekeleyen çocukların akıcılık sorunları vardır.
3. Ses Bozuklukları: Bireyin yaşına ve cinsiyetine uygun olmayan ses üretimi ve/veya ses kalitesinin; perde (ton); şiddet; rezonans; ve/veya süre gibi özelliklerinde ortaya çıkan bozukluklardır.
Çocuğunuz cümlesine başlarken sesi gür ve net olabilir fakat cümlesi bitinceye kadar sesi azalabilir; kısılabilir ve sesi sanki ağzında geveliyormuş gibi çıkabilir. Bazen de çocukların sesi sanki soğuk algınlığı almış gibi ya da burunlarından konuşuyormuş gibi çıkabilir. Bunlar da ses bozukluğunun birkaç örnek olabilir.
4. Gelişimsel Dil Bozuklukları: Konuşma; yazı ve/veya diğer sembol sistemlerinin alıcı (algılanması-anlaşılması) ve/veya ifade edici (kullanılması) boyutlarında dilin biçim bilgisi (morfoloji); söz dizimi (sentaks); anlam bilgisi (semantik); edim bilgisi/kullanım bilgisi (pragmatik) alt sistemlerini kapsayan bozukluklardır. Bu bozukluklar doğuştan veya bebeklik/çocukluk çağında ortaya çıkan gelişimsel nitelik taşırlar.
Çocuğunuz karşısındaki kişinin söylediklerini anlamada sorunu olabilir ya da düşüncelerini ifade etmek için kelimeleri bir araya getirmede sorunu olabilir. böyle bir durum varsa çocuğunuzun dil bozukluğu olabilir.
5. Edinilmiş Dil Bozuklukları: Bu bozukluklar dil kazanıldıktan sonra çoğunlukla ergenlik döneminde ya da yetişkin yaşlarda herhangi bir nedenle dil ve konuşmanın kaybı biçiminde görülür. Bu bağlamda konuşma; yazı ve/veya diğer sembol sistemlerinin alıcı (algılanması-anlaşılması) ve/veya ifade edici (kullanılması) boyutlarında dilin biçim bilgisi (morfoloji); söz dizimi (sentaks); anlam bilgisi (semantik); edim bilgisi/kullanım bilgisi (pragmatik) alt sistemlerini kapsayan bozukluklardır.
Nörolojik bozukluğa bağlı konuşma problemi;
n AFAZİ : Beynin üst tabakası olan konuşma vb zihinsel faaliyetlerden sorumlu korteksinde lezyonlar sonucu meydana gelen bozukluklardır. Birey monoton bir şekilde konuşur veya sorulan sorulara cevap veremez; söylenen sözcükleri tekrar edemez.
n APRAKSİ: Programlama ve zamanlama bozukluğudur. Birey konuşma organlarını iyi zamanlayarak seri olarak kullanamaz.
n DİZARTRİ : Vücudun sinir sisteminde meydana gelen bir zarar nedeniyle motor konuşma bozukluğudur. Bireyim programlama ve anlamada güçlükleri yoktur.
YARARLANILAN KAYNAKLAR:
1.)- T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI ÖZEL ÖĞRETİM KURUMLARI GENEL MÜDÜRLÜĞÜ ÖZEL EĞİTİM VE REHABİLİTASYON MERKEZİ DİL VE KONUŞMA GÜÇLÜĞÜ DESTEK EĞİTİM PROGRAMI ANKARA; 2008
2)-www.rehabilitasyon.com