Ergenlik Çağı Aslında Sorun Çağı mı?
“Aman ergenlik çağına girdi her şey değişti bu çocukta; oysaki eskiden ne iyi anlaşırdık” Bu sözler ergenlik çağına gelen oğlunun değişiminden şikâyetçi bir annenin sözleri. Bir de çocuk tarafından bakalım o ne diyor? “ Annem beni hiç anlamıyor; her şeyi kendisinin bildiğini zannediyor. Onlarla birlikte olmak gerçekten çok sıkıcı; çok…
Ergenlik çağı sorunlarla dolu bir çağ mı; yoksa iki tarafın da birbirini; karşılıklı ihtiyaçlarını görememelerinden kaynaklanan bir dönem mi? İkisi de doğru; çünkü hem fizyolojik değişimlerin hem toplumsal zorunluluk ve sorumlulukların dayatması içinde kalan genç; bu ikilem arasında kendini; kimliğini yaratmak zorundadır. İşte bu yaratma süreci tabi ki çok sancılıdır; hem kendisi hem de onu böyle görmeye alışkın olmayan ebeveynleri için.
Ebeveyn için zordur çünkü çocukken kontrol edebildikleri; yönlendirebildikleri çocukları şimdi başkaldırmaktadır; kendi isteklerini ortaya koymakta; bu da yetmezmiş gibi ebeveynlerinin söylediği her şeyi saçma bulmaktadır. Ayrıca yine ergenin bir dakikası diğerini tutmamakta; isyankâr ve mutsuzluğunu ifade eden tavırlardan sonra; birdenbire anne ve babasından fikir almaya çalışan bir konuma girebilmektedir. Bu ebeveyn için kabullenilmesi ve alışılması zor bir durumdur. İşte bu noktada çatışmalar başlar ve eğer iki tarafta birbirini anlamaya çalışmazsa zorlanan; tıkanan ebeveyn-ergen ilişkileri ortaya çıkmaktadır.
Bu dönem de çocuklarımızda ne gibi değişiklikler olur?
• Ergenlik dönemi fırtınalı bir dönemdir; ani tepkiler ve özellikle isyankâr davranışlar sıklıkla görülür.
• Ergen duygularını daha çok kendi içinde yaşar; fiziksel görüntüsüyle ve çevreden gelen geribildirimlerle çok meşguldür.
• Ergenler bu dönemde ani öfke patlamaları sergileyebilir; gereksiz inatlaşmalara girebilir.
• Özel alanları özellikle kişisel eşyaları ve odası onun için çok önemlidir; odası kalesi gibidir ve dışarıdan kimsenin izinsiz girmesini istemez.
• Fiziksel değişimleri başlamıştır; eğer bu konuda çevresinde bilgi alabilecek birileri yoksa endişe ve korku yaşayabilir.
• Ergen bir kimlik oluşturma çabasında olduğundan görüşlerinin değer görmesini; dinlenmesini ister; onay bekler. Eleştirilmek onun için zorlayıcı bir süreçtir.
• Ergenlik hüzünlü bir süreçtir; kendini sık sık nedensiz yere mutsuz ve keyifsiz hissedebilecektir. Bu konuyla ilgili herhangi bir eleştiri onu çok daha öfkeli hale getirebilir.
• Ergenlik döneminde arkadaşlar çok önemli bir noktadadır. Ailenin yanında olmaktansa arkadaşlarla vakit geçiriyor olmak ergen için çok daha keyif verici olabilir. Aile bunun kıyası içine girdiğinde her iki taraf için de zorlayıcı bir süreç olabilir.
Her çocuk ergenlik döneminde farklı özellikler gösterir; ancak bazı özellikler ortaktır ve bu konuda ebeveynlerin bilgilenmeleri aralarındaki ilişkinin iyi kurulabilmesi için faydalı olacaktır.
Bu dönemde aile ne yapmalı?
• Ergen her şeyden önce anlaşıldığını ve değer gördüğünü hissedebilmelidir. Bu nedenle ebeveynin bu duyguları yaşatma adına söz ve davranışları konusunda hassas olması gerekir.
• Sorunlar üzerine eleştirel bir dil yerine duyguların ön planda olduğu bir dil kullanılmalıdır.
Örneğin; “Bu şekilde davrandığında beni önemsemediğini hissediyorum ve çok üzülüyorum.”
Oysa genellikle dil kullanımımız şu şekildedir.
“Bu şekilde davranmanı istemiyorum; sürekli başını belaya sokacak bir şey buluyorsun; sen ne zaman akıllanacaksın?”
• Ergenin arkadaşları eleştirilmemeli; ebeveyn bu konuda çocuklarının arkadaşlarını tanıma yoluna gitmeli ve bunu çocuğuna hissettirmelidir. Arkadaşlarını tanımaya çalışmamak onu değersiz hissettirecek ve öfkeli bir tutum sergilemesine yol açacaktır. Unutmayın ki ondan hem kendi seçimlerini yapabiliyor olmasını isteriz ama bütün seçimlerinde eleştirilecek bir yan buluruz. Bu çocuğunuza verdiğiniz çelişkili mesaj ilişkinizin zedelenmesine yol açabilecektir.
• Ergenin özeli (odasını; eşyalarını; günlüğünü) izinsiz işgal edilmemelidir. Evet; onun için endişeleniyor ve ne yaptığını merak ediyorsunuz ancak bu durum karşılıklı güven duygusunun ortadan kalkmasına ve ergenin kendini değersiz hissetmesine yol açacaktır. Eğer çocuğunuzla güvenli bir ilişki kurabildiyseniz zaten sizden bir şey saklamayacak ve konuşmayı tercih edecektir.
Ergenlik sıkıntılı ve zorlu bir önemdir; ancak bu dönemde yaşanan her psikolojik sıkıntıyı bu döneme atfediyor olmak da yanlış olacaktır. Bu durum yaşanan psikolojik sorunların göz ardı edilmesine ve kalıcı olmalarına yol açabilir. Burada önemli olan ergenin içinde bulunduğu çağa özgü özelliklerin patolojilerden ayırt edilmesidir; bu da bir uzman aracılığıyla olabilmektedir.
Yaşadığınız sorunların çocuğunuzla olan ilişkinize ve çocuğunuza zarar verdiğini düşünüyorsanız mutlaka gecikmeden bir uzmandan yardım almalısınız.
Ergenlik çağı sorunlarla dolu bir çağ mı; yoksa iki tarafın da birbirini; karşılıklı ihtiyaçlarını görememelerinden kaynaklanan bir dönem mi? İkisi de doğru; çünkü hem fizyolojik değişimlerin hem toplumsal zorunluluk ve sorumlulukların dayatması içinde kalan genç; bu ikilem arasında kendini; kimliğini yaratmak zorundadır. İşte bu yaratma süreci tabi ki çok sancılıdır; hem kendisi hem de onu böyle görmeye alışkın olmayan ebeveynleri için.
Ebeveyn için zordur çünkü çocukken kontrol edebildikleri; yönlendirebildikleri çocukları şimdi başkaldırmaktadır; kendi isteklerini ortaya koymakta; bu da yetmezmiş gibi ebeveynlerinin söylediği her şeyi saçma bulmaktadır. Ayrıca yine ergenin bir dakikası diğerini tutmamakta; isyankâr ve mutsuzluğunu ifade eden tavırlardan sonra; birdenbire anne ve babasından fikir almaya çalışan bir konuma girebilmektedir. Bu ebeveyn için kabullenilmesi ve alışılması zor bir durumdur. İşte bu noktada çatışmalar başlar ve eğer iki tarafta birbirini anlamaya çalışmazsa zorlanan; tıkanan ebeveyn-ergen ilişkileri ortaya çıkmaktadır.
Bu dönem de çocuklarımızda ne gibi değişiklikler olur?
• Ergenlik dönemi fırtınalı bir dönemdir; ani tepkiler ve özellikle isyankâr davranışlar sıklıkla görülür.
• Ergen duygularını daha çok kendi içinde yaşar; fiziksel görüntüsüyle ve çevreden gelen geribildirimlerle çok meşguldür.
• Ergenler bu dönemde ani öfke patlamaları sergileyebilir; gereksiz inatlaşmalara girebilir.
• Özel alanları özellikle kişisel eşyaları ve odası onun için çok önemlidir; odası kalesi gibidir ve dışarıdan kimsenin izinsiz girmesini istemez.
• Fiziksel değişimleri başlamıştır; eğer bu konuda çevresinde bilgi alabilecek birileri yoksa endişe ve korku yaşayabilir.
• Ergen bir kimlik oluşturma çabasında olduğundan görüşlerinin değer görmesini; dinlenmesini ister; onay bekler. Eleştirilmek onun için zorlayıcı bir süreçtir.
• Ergenlik hüzünlü bir süreçtir; kendini sık sık nedensiz yere mutsuz ve keyifsiz hissedebilecektir. Bu konuyla ilgili herhangi bir eleştiri onu çok daha öfkeli hale getirebilir.
• Ergenlik döneminde arkadaşlar çok önemli bir noktadadır. Ailenin yanında olmaktansa arkadaşlarla vakit geçiriyor olmak ergen için çok daha keyif verici olabilir. Aile bunun kıyası içine girdiğinde her iki taraf için de zorlayıcı bir süreç olabilir.
Her çocuk ergenlik döneminde farklı özellikler gösterir; ancak bazı özellikler ortaktır ve bu konuda ebeveynlerin bilgilenmeleri aralarındaki ilişkinin iyi kurulabilmesi için faydalı olacaktır.
Bu dönemde aile ne yapmalı?
• Ergen her şeyden önce anlaşıldığını ve değer gördüğünü hissedebilmelidir. Bu nedenle ebeveynin bu duyguları yaşatma adına söz ve davranışları konusunda hassas olması gerekir.
• Sorunlar üzerine eleştirel bir dil yerine duyguların ön planda olduğu bir dil kullanılmalıdır.
Örneğin; “Bu şekilde davrandığında beni önemsemediğini hissediyorum ve çok üzülüyorum.”
Oysa genellikle dil kullanımımız şu şekildedir.
“Bu şekilde davranmanı istemiyorum; sürekli başını belaya sokacak bir şey buluyorsun; sen ne zaman akıllanacaksın?”
• Ergenin arkadaşları eleştirilmemeli; ebeveyn bu konuda çocuklarının arkadaşlarını tanıma yoluna gitmeli ve bunu çocuğuna hissettirmelidir. Arkadaşlarını tanımaya çalışmamak onu değersiz hissettirecek ve öfkeli bir tutum sergilemesine yol açacaktır. Unutmayın ki ondan hem kendi seçimlerini yapabiliyor olmasını isteriz ama bütün seçimlerinde eleştirilecek bir yan buluruz. Bu çocuğunuza verdiğiniz çelişkili mesaj ilişkinizin zedelenmesine yol açabilecektir.
• Ergenin özeli (odasını; eşyalarını; günlüğünü) izinsiz işgal edilmemelidir. Evet; onun için endişeleniyor ve ne yaptığını merak ediyorsunuz ancak bu durum karşılıklı güven duygusunun ortadan kalkmasına ve ergenin kendini değersiz hissetmesine yol açacaktır. Eğer çocuğunuzla güvenli bir ilişki kurabildiyseniz zaten sizden bir şey saklamayacak ve konuşmayı tercih edecektir.
Ergenlik sıkıntılı ve zorlu bir önemdir; ancak bu dönemde yaşanan her psikolojik sıkıntıyı bu döneme atfediyor olmak da yanlış olacaktır. Bu durum yaşanan psikolojik sorunların göz ardı edilmesine ve kalıcı olmalarına yol açabilir. Burada önemli olan ergenin içinde bulunduğu çağa özgü özelliklerin patolojilerden ayırt edilmesidir; bu da bir uzman aracılığıyla olabilmektedir.
Yaşadığınız sorunların çocuğunuzla olan ilişkinize ve çocuğunuza zarar verdiğini düşünüyorsanız mutlaka gecikmeden bir uzmandan yardım almalısınız.