Çocuğumun Korkuları; Kaygıları Var. Ne Yapmalıyım?
ÇOCUĞUMUN KORKULARI VAR. NE YAPMALIYIM?
Korku; çocukların görülen veya görülmeyen tehlikeler karşısında gösterdikleri doğal bir tepkidir. Çocukluk korkuları; çocuk gelişiminin tamamen doğal bir parçasıdır ve aslında insan doğasında olması gereken ve insanın tehlikelerden korunmasını sağlayan oldukça işlevsel bir duygudur. Burada sorun; korkunun aşırı boyutlarda olmasıdır.
ÇOCUKLARDA KORKU NASIL BAŞLAR?
Çocuk için yeni olan ve bilinmeyen her şey korku verebilir. Korkunun oluşumu; çocuğun içinde bulunduğu çevreye; geçmişteki yaşadıklarına; korku veren nesnenin şiddetine ve çocuğun o andaki ruhsal durumuna bağlıdır.
Korku; yaşa bağlı olarak değişir:
• 2-3 yaş çocukları elektrik süpürgesi; gök gürültüsü gibi yüksek ve değişik seslerden korkarlar.
• 3-4 yaşlarında bu korkulara; annenin desteğini kaybetme; yalnızlık; yangın; kaza vb. olaylardan korkma gibi korkular eklenir. Bu yaşta; çocuk için somut olayların yanı sıra; hayal edilebilen şeyler de korku kaynağı olmaya başlar. Bunun nedeni; çocuğun gelişmekte olan hayal gücüdür.
• 5-6 yaşlarındaki bir çocuk; masalların etkisi ile hayallerine dayanan nesnelerden korkabilir. Bu yaş; çocuğun çevre ile etkileşimi ve deneyiminin arttığı bir yaş dönemidir. Çocuk bu yaş döneminde tehlikeli olayları; durumları ve toplumun değer yargılarını öğrenmiştir. Hangi davranışlarının başkaları tarafından kabul edilip edilmeyeceğini ya da onaylanıp onaylanmayacağını tahmin edebilir. Bu nedenle çocuk; zaman zaman davranışlarının başkaları tarafından beğenilmeyeceği korkusunu da taşıyabilir.
• 7-9 yaş arasındaki bir çocuk ise; görebileceği bedensel zararlardan; çevresindeki hayvanlardan; eve girebilecek hırsızlardan ve benzeri somut durumlardan korkabilir.
Çocukların Ne Tip Endişeleri Var?
“Ya annem-babam hastalanırsa? Ailemin başına kötü bir olay gelirse?”
“Ya annem – babam beni terk ederse?”
“Öğretmen soru sorduğunda ya cevaplayamazsam ve arkadaşlarım benimle dalga geçerlerse?”
Endişeli çocuklar; canlarının yanmasından; incinmekten; birilerinin kendileriyle dalga geçeceğinden; yakınlarının hastalanacağından veya yakınlarının başlarlarına bir şey geleceğinden kaygılanabilir; tehdit edici ya da tehlikeli buldukları durumlardan kaçınabilirler.
Örneğin; arkadaşlarının dalga geçeceğinden korkan öğrenci okula gitmek istemeyebilir. Ya da parkta oynarken düşüp canının acıyacağını düşünen çocuk parka gitmek istemeyebilir. Bazen çocuklar anne-babalarının kendilerini terk edeceklerini düşünerek yanından ayrılmalarına tepki gösterebilirler.
Davranışlar Üzerindeki Belirtiler
Nefes almada sıklaşma; kalp atışında hızlanma; terleme; titreme; mide bulantısı; ishal; iştah kaybı; ağız kuruluğu; baş ağrısı; uykusuzluk; yorgunluk; sinirlilik; gerginlik; güvensizlik; endişe; gerginlik; panik hali; dikkat dağınıklığı ve ağlama gibi belirtiler gözlenebilir.
Gelişim Dönemlerine Göre Değişen Kaygılar
Kaygılar belirli dönemlerde gelişimin doğal bir parçası olarak ortaya çıkar. İlk çocukluk yıllarında; temel ihtiyaçları anne tarafından karşılanan çocuğun en büyük kaygısı anneden ayrılma iken; okul öncesi dönemde yabancılardan; böceklerden ya da hayaletlerden korkmaya başlar. İlkokul yıllarında arkadaş edinememe; başarılı olamama kaygısına; ergenlik yıllarında ise yakın arkadaş edinme; bir gruba ait olma; karşı cinse hoş görünme ve bedenindeki değişiklikler; içe kapanma şeklinde kendini gösterebilir.
Evhamlı Çocuğun Ailesine Düşen Görevler
Kaygının çocuğu koruyucu özelliği vardır. Ancak kaygı çocuğun gündelik yaşamını etkilemeye başladıysa;
Çocuğunuzun kaygısının ne olduğunu anlamaya çalışın. Çocuklar genellikle duygularını; endişeli olma hallerini açıklayamazlar. Onun yanında olduğunuzu gösterin; hissettirin.
Çocuğunuzu dinleyin. Endişeleri ile baş etmede çocuğunuz ile iş birliği içinde olun.
Ebeveynlik tutumlarınızı gözden geçirin. Aşırı koruyucu - reddedici ebeveynlik tutumları; endişeli ebeveynler; çocukların kaygı geliştirmelerine neden olabilir.
Çocuğa karşı her zaman sabırlı ve anlayışlı olun.
Çocuğunuz korku yaşadığında fiziksel temas ile rahatlatmaya çalışın.(Omzunu sıvazlamak gibi)
Çocuklarınızın bazı korkuları; televizyon kaynaklı olabilir; bu nedenle onların izleyecekleri programlara ve programların sürelerine dikkat edin.
Kendisi gibi birçok çocuğun da benzer korkular yaşadığını; bunun son derece normal olduğunu ona anlatın; kendisini yalnız hissetmesine izin vermeyin.
Çocuğunuzun endişeleri zamanla azalmıyor ve şiddeti artıyorsa; çocuğun aktivitelerini; ilişkilerini; gündelik yaşantısını etkiliyorsa profesyonel yardım alın.
ÇOCUĞUNUZUN KORKULARI VARSA BUNLARI YAPMAYIN!
• Korkulu masallar anlatmak ve korku filmleri izlemesine izin vermek.
• Sürekli “aman düşersin”; “doktor gelir iğne yapar” diyerek; çocuğun çevresine karşı güvensizlik duymasını sağlamak.
• Çocuğun yanında kendi korkularınızı açığa vurarak; çocuğun sizin korkularınızı taklit ederek öğrenmesine neden olmak.
• Korkuyu; bir disiplin aracı olarak kullanmak. Örneğin; yemeğini yemezsen seni köpeklere veririm.
• Çocuğunuzun korkularını yok saymak; onu küçük görmek ve alay etmek.
KORKUYLA BAŞETMEK İÇİN NELER YAPILABİLİR?
Çocuklarda korku duygusunu anlayabilmenin bir yolu; korku yaratan nesne ya da duruma çocuğun gözüyle bakmaktır. Çocuk için korkuya yol açan bir nesne ya da canlı; yetişkinler için korkutucu olmayabilir. Benzer biçimde; yetişkinleri korkutan bir nesne ya da durum da çocuğu etkilemeyebilir.
Çocuğu; ona korku veren durum ya da nesneyle zorla yüz yüze getirmek yerine; ona güven vererek; yavaş yavaş alıştırmak daha iyi sonuç verebilir.
Korku; çocukların görülen veya görülmeyen tehlikeler karşısında gösterdikleri doğal bir tepkidir. Çocukluk korkuları; çocuk gelişiminin tamamen doğal bir parçasıdır ve aslında insan doğasında olması gereken ve insanın tehlikelerden korunmasını sağlayan oldukça işlevsel bir duygudur. Burada sorun; korkunun aşırı boyutlarda olmasıdır.
ÇOCUKLARDA KORKU NASIL BAŞLAR?
Çocuk için yeni olan ve bilinmeyen her şey korku verebilir. Korkunun oluşumu; çocuğun içinde bulunduğu çevreye; geçmişteki yaşadıklarına; korku veren nesnenin şiddetine ve çocuğun o andaki ruhsal durumuna bağlıdır.
Korku; yaşa bağlı olarak değişir:
• 2-3 yaş çocukları elektrik süpürgesi; gök gürültüsü gibi yüksek ve değişik seslerden korkarlar.
• 3-4 yaşlarında bu korkulara; annenin desteğini kaybetme; yalnızlık; yangın; kaza vb. olaylardan korkma gibi korkular eklenir. Bu yaşta; çocuk için somut olayların yanı sıra; hayal edilebilen şeyler de korku kaynağı olmaya başlar. Bunun nedeni; çocuğun gelişmekte olan hayal gücüdür.
• 5-6 yaşlarındaki bir çocuk; masalların etkisi ile hayallerine dayanan nesnelerden korkabilir. Bu yaş; çocuğun çevre ile etkileşimi ve deneyiminin arttığı bir yaş dönemidir. Çocuk bu yaş döneminde tehlikeli olayları; durumları ve toplumun değer yargılarını öğrenmiştir. Hangi davranışlarının başkaları tarafından kabul edilip edilmeyeceğini ya da onaylanıp onaylanmayacağını tahmin edebilir. Bu nedenle çocuk; zaman zaman davranışlarının başkaları tarafından beğenilmeyeceği korkusunu da taşıyabilir.
• 7-9 yaş arasındaki bir çocuk ise; görebileceği bedensel zararlardan; çevresindeki hayvanlardan; eve girebilecek hırsızlardan ve benzeri somut durumlardan korkabilir.
Çocukların Ne Tip Endişeleri Var?
“Ya annem-babam hastalanırsa? Ailemin başına kötü bir olay gelirse?”
“Ya annem – babam beni terk ederse?”
“Öğretmen soru sorduğunda ya cevaplayamazsam ve arkadaşlarım benimle dalga geçerlerse?”
Endişeli çocuklar; canlarının yanmasından; incinmekten; birilerinin kendileriyle dalga geçeceğinden; yakınlarının hastalanacağından veya yakınlarının başlarlarına bir şey geleceğinden kaygılanabilir; tehdit edici ya da tehlikeli buldukları durumlardan kaçınabilirler.
Örneğin; arkadaşlarının dalga geçeceğinden korkan öğrenci okula gitmek istemeyebilir. Ya da parkta oynarken düşüp canının acıyacağını düşünen çocuk parka gitmek istemeyebilir. Bazen çocuklar anne-babalarının kendilerini terk edeceklerini düşünerek yanından ayrılmalarına tepki gösterebilirler.
Davranışlar Üzerindeki Belirtiler
Nefes almada sıklaşma; kalp atışında hızlanma; terleme; titreme; mide bulantısı; ishal; iştah kaybı; ağız kuruluğu; baş ağrısı; uykusuzluk; yorgunluk; sinirlilik; gerginlik; güvensizlik; endişe; gerginlik; panik hali; dikkat dağınıklığı ve ağlama gibi belirtiler gözlenebilir.
Gelişim Dönemlerine Göre Değişen Kaygılar
Kaygılar belirli dönemlerde gelişimin doğal bir parçası olarak ortaya çıkar. İlk çocukluk yıllarında; temel ihtiyaçları anne tarafından karşılanan çocuğun en büyük kaygısı anneden ayrılma iken; okul öncesi dönemde yabancılardan; böceklerden ya da hayaletlerden korkmaya başlar. İlkokul yıllarında arkadaş edinememe; başarılı olamama kaygısına; ergenlik yıllarında ise yakın arkadaş edinme; bir gruba ait olma; karşı cinse hoş görünme ve bedenindeki değişiklikler; içe kapanma şeklinde kendini gösterebilir.
Evhamlı Çocuğun Ailesine Düşen Görevler
Kaygının çocuğu koruyucu özelliği vardır. Ancak kaygı çocuğun gündelik yaşamını etkilemeye başladıysa;
Çocuğunuzun kaygısının ne olduğunu anlamaya çalışın. Çocuklar genellikle duygularını; endişeli olma hallerini açıklayamazlar. Onun yanında olduğunuzu gösterin; hissettirin.
Çocuğunuzu dinleyin. Endişeleri ile baş etmede çocuğunuz ile iş birliği içinde olun.
Ebeveynlik tutumlarınızı gözden geçirin. Aşırı koruyucu - reddedici ebeveynlik tutumları; endişeli ebeveynler; çocukların kaygı geliştirmelerine neden olabilir.
Çocuğa karşı her zaman sabırlı ve anlayışlı olun.
Çocuğunuz korku yaşadığında fiziksel temas ile rahatlatmaya çalışın.(Omzunu sıvazlamak gibi)
Çocuklarınızın bazı korkuları; televizyon kaynaklı olabilir; bu nedenle onların izleyecekleri programlara ve programların sürelerine dikkat edin.
Kendisi gibi birçok çocuğun da benzer korkular yaşadığını; bunun son derece normal olduğunu ona anlatın; kendisini yalnız hissetmesine izin vermeyin.
Çocuğunuzun endişeleri zamanla azalmıyor ve şiddeti artıyorsa; çocuğun aktivitelerini; ilişkilerini; gündelik yaşantısını etkiliyorsa profesyonel yardım alın.
ÇOCUĞUNUZUN KORKULARI VARSA BUNLARI YAPMAYIN!
• Korkulu masallar anlatmak ve korku filmleri izlemesine izin vermek.
• Sürekli “aman düşersin”; “doktor gelir iğne yapar” diyerek; çocuğun çevresine karşı güvensizlik duymasını sağlamak.
• Çocuğun yanında kendi korkularınızı açığa vurarak; çocuğun sizin korkularınızı taklit ederek öğrenmesine neden olmak.
• Korkuyu; bir disiplin aracı olarak kullanmak. Örneğin; yemeğini yemezsen seni köpeklere veririm.
• Çocuğunuzun korkularını yok saymak; onu küçük görmek ve alay etmek.
KORKUYLA BAŞETMEK İÇİN NELER YAPILABİLİR?
Çocuklarda korku duygusunu anlayabilmenin bir yolu; korku yaratan nesne ya da duruma çocuğun gözüyle bakmaktır. Çocuk için korkuya yol açan bir nesne ya da canlı; yetişkinler için korkutucu olmayabilir. Benzer biçimde; yetişkinleri korkutan bir nesne ya da durum da çocuğu etkilemeyebilir.
Çocuğu; ona korku veren durum ya da nesneyle zorla yüz yüze getirmek yerine; ona güven vererek; yavaş yavaş alıştırmak daha iyi sonuç verebilir.