Sınav Heyecanı ve Kaygısı : Eyvah Yine Sınav!
Sınavlardan önce ve sırasında kaygılanıp; kendiniz yiyip bitiriyor musunuz? Sınavdan önceki gece ertesi günü kafanızda canlandırıp duruyor ve uyuyamıyor musunuz (ve tabii ki bu canlandırmalar hep felaketle sonuçlanıyor)? Siz de birçok kişi gibi sınav kaygısı yaşıyorsunuz.
Peki; sınav kaygısını herkes yaşar mı? Hangi noktada yardım almak gerekir? Nasıl düzelir? Psikoterapi işe yarar mı? Bu soruları sırayla yanıtlamaya çalışacağım.
1. Sınav kaygısını herkes yaşar mı?
Birçok kişi farklı düzeylerde de olsa sınav/performans kaygısı yaşar. Diğer bir deyişle performans göstermesi; sınanması söz konusu olan ortamlar ile ilgili endişe duyar. Örneğin; etrafınızdakilere şunu sorun: “Kalabalık bir grubun önünde bir konuşma yapman gerekecek. Kendini nasıl hissedersin?”. Büyük bir çoğunluktan “Kaygılanırım.”a yakın bir cevap alacaksınız. Dinleyici sayısına ve farklı özelliklerine (örneğin bu kişilerin yönetici; iş arkadaşı veya arkadaş olması gibi) göre bu kaygının da düzeyi değişecektir ama kimse aslında öyle zannettiğiniz gibi çok rahat değil. Aynı şekilde “Önemsediğin bir sınavın var yarın. Sınav öncesinde ve sırasında nasıl hissedersin?” diye sorsanız alacağınız yanıt diğer örneğe benzer şekilde yine kaygıyla bağlantılı olacaktır. Yani neredeyse herkes bir düzeyde yaşadığınız kaygıyı yaşıyor ama farklı düzeylerde ve şekillerde. Özetle; zannettiğiniz kadar yalnız değilsiniz!
2. Hangi noktada yardım almak gerekir?
Bu sorunun cevabı çok basit: Kendiniz bu kaygıyla boğuşur ve başa çıkamaz hale geldiğinizde ya da başa çıkmaya çalışmaktan yorulduğunuzda. Örneğin; biraz kaygılanıyorsunuz ama bu durumdan da kaçmıyor; biraz gergin olsanız da performans gösterebiliyorsanız ve performansınız etkilenmiyor size çok daha fazla bir rahatsızlık vermiyorsa bu durum; muhtemelen yardım arayışına girmezsiniz. Fakat eğer; bu kaygı sizin performansınızı etkiliyorsa; uykularınızı kaçırıyorsa; bu durumdan (sınav; performans gerektiren durum) kaçmaya çalışıyor ya da kaçıyorsanız işte o zaman kendinize bir iyilik yapın ve psikoterapiye başlayın.
3. Nasıl düzelir?
Bu sorunun da cevabı çok şaşırtıcı değil: Psikoterapi ile. “Peki; hangi tür psikoterapi?” diye sorarsanız çok yerinde bir soru olur bu. Birçok farklı türde psikoterapi uygulaması yapılmaktadır ve bazı durumlar için bazı türdeki terapiler diğerlerine kıyasla daha etkili bulunmaktadır.
Kaygıya dair yaşanan problemlerde Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT) nin etkinliği artık tartışılmaz bir hale gelmiş durumdadır. Sınav ve performans kaygısı için de ruh sağlığı alanında çalışan birçok profesyonel tarafından BDT tercih edilmektedir.
4. Psikoterapi işe yarar mı?
Bu tip durumlarda BDT yönelimli terapilerin etkin olduğundan bahsetmiştim. Sınav/performans kaygısı yaşayan kişiler genellikle bu yönelimdeki bir terapiden fayda görmektedirler. Terapi sürecine bağlı olarak değişebileceği için net bir zaman aralığı vermek mümkün değildir ancak ortalama 8-20 seans aralığında bir süre içerisinde fayda görülür.
5. Neden işe yarar? Mantığı ne?
BDT düşüncelerimizi ve davranışlarımızı daha rahat edeceğimiz alternatifleri ile değiştirmeye odaklanmaktadır. Bu değişiklikler ile beraber duygumuz da değişir. Örneğin; sınav durumunda sınav öncesi kurduğumuz felaket senaryolarını ve sınava girmekten kaçınmaya çalışma davranışımızı hedef alır. BDT de bu gibi durumlarda düşünce ve davranışlar üzerinde çalışırken etkinliği bilimsel olarak kanıtlanmış gevşeme egzersizlerinden de faydalanılabilir. BDT nin neden etkili olduğuna dair daha detaylı bilgi için “Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT)” yazıma başvurabilirsiniz.
Peki; sınav kaygısını herkes yaşar mı? Hangi noktada yardım almak gerekir? Nasıl düzelir? Psikoterapi işe yarar mı? Bu soruları sırayla yanıtlamaya çalışacağım.
1. Sınav kaygısını herkes yaşar mı?
Birçok kişi farklı düzeylerde de olsa sınav/performans kaygısı yaşar. Diğer bir deyişle performans göstermesi; sınanması söz konusu olan ortamlar ile ilgili endişe duyar. Örneğin; etrafınızdakilere şunu sorun: “Kalabalık bir grubun önünde bir konuşma yapman gerekecek. Kendini nasıl hissedersin?”. Büyük bir çoğunluktan “Kaygılanırım.”a yakın bir cevap alacaksınız. Dinleyici sayısına ve farklı özelliklerine (örneğin bu kişilerin yönetici; iş arkadaşı veya arkadaş olması gibi) göre bu kaygının da düzeyi değişecektir ama kimse aslında öyle zannettiğiniz gibi çok rahat değil. Aynı şekilde “Önemsediğin bir sınavın var yarın. Sınav öncesinde ve sırasında nasıl hissedersin?” diye sorsanız alacağınız yanıt diğer örneğe benzer şekilde yine kaygıyla bağlantılı olacaktır. Yani neredeyse herkes bir düzeyde yaşadığınız kaygıyı yaşıyor ama farklı düzeylerde ve şekillerde. Özetle; zannettiğiniz kadar yalnız değilsiniz!
2. Hangi noktada yardım almak gerekir?
Bu sorunun cevabı çok basit: Kendiniz bu kaygıyla boğuşur ve başa çıkamaz hale geldiğinizde ya da başa çıkmaya çalışmaktan yorulduğunuzda. Örneğin; biraz kaygılanıyorsunuz ama bu durumdan da kaçmıyor; biraz gergin olsanız da performans gösterebiliyorsanız ve performansınız etkilenmiyor size çok daha fazla bir rahatsızlık vermiyorsa bu durum; muhtemelen yardım arayışına girmezsiniz. Fakat eğer; bu kaygı sizin performansınızı etkiliyorsa; uykularınızı kaçırıyorsa; bu durumdan (sınav; performans gerektiren durum) kaçmaya çalışıyor ya da kaçıyorsanız işte o zaman kendinize bir iyilik yapın ve psikoterapiye başlayın.
3. Nasıl düzelir?
Bu sorunun da cevabı çok şaşırtıcı değil: Psikoterapi ile. “Peki; hangi tür psikoterapi?” diye sorarsanız çok yerinde bir soru olur bu. Birçok farklı türde psikoterapi uygulaması yapılmaktadır ve bazı durumlar için bazı türdeki terapiler diğerlerine kıyasla daha etkili bulunmaktadır.
Kaygıya dair yaşanan problemlerde Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT) nin etkinliği artık tartışılmaz bir hale gelmiş durumdadır. Sınav ve performans kaygısı için de ruh sağlığı alanında çalışan birçok profesyonel tarafından BDT tercih edilmektedir.
4. Psikoterapi işe yarar mı?
Bu tip durumlarda BDT yönelimli terapilerin etkin olduğundan bahsetmiştim. Sınav/performans kaygısı yaşayan kişiler genellikle bu yönelimdeki bir terapiden fayda görmektedirler. Terapi sürecine bağlı olarak değişebileceği için net bir zaman aralığı vermek mümkün değildir ancak ortalama 8-20 seans aralığında bir süre içerisinde fayda görülür.
5. Neden işe yarar? Mantığı ne?
BDT düşüncelerimizi ve davranışlarımızı daha rahat edeceğimiz alternatifleri ile değiştirmeye odaklanmaktadır. Bu değişiklikler ile beraber duygumuz da değişir. Örneğin; sınav durumunda sınav öncesi kurduğumuz felaket senaryolarını ve sınava girmekten kaçınmaya çalışma davranışımızı hedef alır. BDT de bu gibi durumlarda düşünce ve davranışlar üzerinde çalışırken etkinliği bilimsel olarak kanıtlanmış gevşeme egzersizlerinden de faydalanılabilir. BDT nin neden etkili olduğuna dair daha detaylı bilgi için “Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT)” yazıma başvurabilirsiniz.