Bir-İki Yaş Çocukların Gelişimini Destekleyecek Oyun ve Oyuncaklar
Çocuk gelişiminde oyun ve oyuncakların önemi nedir?
Oyun ve oyuncaklar çocuğun yaşantısında önemli bir yer tutar. Oyun çocuğun bedensel ve psikolojik gelişimini sağlar. Oyuncaklar bebek ve çocukların duyularını uyarır; görme; dinleme ve dokunmaya teşvik eder. El ve gözlerini uyumlu şekilde kullanmalarını sağlayarak el-göz koordinasyonunu destekler. İnce motor kasları gelişir. Denge; koordinasyon; fizik güçleri artar. Oyuncaklar çocukların kendilerini ifade etmelerine; çevresindekilerle iletişim kurmasına yardımcı olur.İletişim kurma ve sosyalleşme becerilerinin gelişmesine destek olur. Oyun yoluyla çocuklar kendilerini ifade ederler. Konuşmayı öğrenirler. Düş güçleri ve yaratıcılıkları gelişir. Düşünme yetenekleri pekişir. Sorun çözme becerileri gelişir. Dünyayı keşif ederek tanırlar. Çocukların evreni oyun ve oyuncaklardır.
Oyuncak seçiminde çocuğun yaş ve gelişim aşamaları çok önemlidir.
· 0-6 aylık dönemde bebekler duyularıyla dünyayı tanımaya başlarlar. Bu nedenle oynanan oyun ve oyuncaklar duyulara yönelik olmalıdır. Bebeğin anne-babayla sürekli iletişim halinde olması önemlidir.
· 6-12 aylık dönemde bebek sevdiği nesneleri tutmaktan hoşlanır. Müziği kulağa hoş gelen cisimleri tutmak ister. Duyduğu sesleri taklit etmeye çalışır.
· 12-18 aylık süreçte yoğun olarak dünyayı merak ettiği bir dönem yaşar. İlk adımlarını atar; araştırmaya ve hızla öğrenmeye devam eder. Çevresindeki bireylerle kendi girişimleriyle iletişim kurar. Dil gelişimi hızlanır.
· 18-24 aylık dönemde hareket kabiliyeti artar; merdiven inip çıkar; basit cümleler kurar.
0-12 ay için uygun oyuncaklar şunlardır:
· Bebeğin yatağının üstüne asılabilen müzikli; ışıklı dönenceler işitme; görme ve dokunma duyularının gelişmesine yardımcı olur.
· Değişik renkte farklı ses çıkartan çıngıraklar; bebekler için marakas ilk müzikli oyuncaklar olarak uygundur. Anne karnında gelişirken seslere duyarlı olan bebek dünyaya geldikten sonra yumuşak oyuncak hayvanların çıkardığı değişik seslere duyarlılık gösterir.
· Sallanınca ses çıkartan çıngıraklı küpler;sıkıldığı zaman gülen; değişik hayvanların seslerini çıkartan yumuşak oyuncaklar bebekleri heyecanlandırır; keşif etme eğilimlerini destekler.
· Oyun battaniyeleri ve jimnastik merkezi gibi hareketli oyunlar bu dönem için uygundur. Oyun battaniyesi üzerinde yüzükoyun yatırılan bebeğin başını dik tutmasını sağlayacak boyun kasları gelişir. Battaniyedeki değişik doku; biçim ve seslerle oynayarak tüm duyuları gelişir. Görsel motoruyumu desteklenir. Bu tür malzemelerin evin değişik bölümlerine taşınmasıanne-babalara da kolaylık sağlar.
· Bebekler cisimleri incelemeyi çok severler. Oyun battaniyesinin üzerine konulan bebek aynası kendisini keşif etmesine yardımcı olur.
· Emekleyenler için itildiği zaman yerde dönerek giden oyuncaklar hareket kabiliyetini artırır .
· Kitaplar doğumdan itibaren en değerli oyuncaklardır. Sesli kitapların yardımıyla bebek resimlerle sesler arasında bağlantı kurmayı öğrenir. Dil gelişimi zenginleşir. Yetişkinle ortak bir etkinlik yapmak anne-baba ve çocuk arasındaki iletişimin gelişmesine yol açar. Sayfaları çevirmeyi; parmakla göstermeyi öğrenerek gelecekte yazı yazmak için gereksinim duyacağı ince motor kaslarını geliştirir.
· Banyo kitapları yıkanmayı kolaylaştırdığı gibi deniz ve havuz kenarı gibi ortamlarda da kullanım rahatlığı sağlar.
12-24 ay için uygun oyuncaklar şunlardır:
· Zıplayan; yere düşünce ses çıkartan oyuncaklar; boy boy renkli toplar; iç içe geçebilen kutular ilgi odağı olur.
· Farklı ses ve dokuları olan küpler; iç içe geçen kaplar onları oyalar.
· Renkli şekilleri doğru yere yerleştirmeyi hedefleyen oyuncaklar çocuğun göz-el koordinasyonunu destekler.
· Üstüne binip oturabilecekleri; sallanan hayvan türü oyuncaklar; sürülebilen arabalar çocukları heyecanlandırır.
· Yaşadıkları mekânı tanımalarını ve etraflarını güvenle keşfetmelerini sağlayan; iterek; çekerek hareket eden ev gezinti araçları kaba motor gelişimi; göz-el koordinasyonu; mekân algısı gibi yetilerin gelişmesini sağlar.
· Yürüdükçe üzerinde ışıklar yanan; sesler çıkan yürüme şilteleri hareket kabiliyetlerinin gelişmesini sağlar.
· Trambolinler güvenle zıplamalarına yardımcı olur.
· Parçaları kavrayıp yerlerine yerleştirmeyi öğrenmeleri için yapbozlar; ince kasların gelişimini destekleyen ve el-göz koordinasyonunu sağlayan çekiçle vurulduğunda geçmeli oyuncaklar bu yaşlar için uygundur.
Oyuncaklar çocuğun ileride meslek seçimine yön verir mi?
Çocukları meslekler konusunda bilgilendirmeye yönelik; onların farklı meslek gruplarına ilişkin farkındalıklarını arttıracak oyun ve oyuncaklar 3yaştan itibaren önem kazanmaya başlar. Çocuklar polis; hemşire; doktor v.b. giysileri ve onların kullandıkları aletlerle oynayarak gözlemleme ve taklit etme yetilerini geliştirirler. Farklı meslek gruplarına ilişkin deneyimlerini oyunlarına aktarırlar. Bu dönemde anne-babalar sürekli aynı meslek grubuna ait oyun malzemesi almaktan kaçınmalı; çocuğun çevresine ilişkin gözlem ve deneyimlerini dile getirmesi için farklı malzemeler sunmalıdır. Bu dönemde mesleğe yönlendirmek değil; çocuğun gelişimini destekleyerek onu dünyaya hazırlamak önemlidir.
Oyun ve oyuncak konusunda aileler neler edikkat etmeli?
· Anne-babalar çocukları için oyuncak seçerken malzemelerin uluslar arası oyuncak güvenliği koşullarına uygun olarak üretilmiş olmalarına dikkat etmelidirler. ICTI (International Council Of Toys Industry-Uluslar arası Oyuncak Endüstrisi Konseyi- Belgesinin amacı oyuncakların sağlıklı koşullar altında üretilmesini güvence altına almaktır. Kalite denetiminde SGS; Bureau Veritas; Intertek gibi önemli kurumlar bulunmaktadır.Son yıllarda doğaya saygı ilkesi doğrultusunda üretilen nitelikli oyuncaklarda kimyasal ve diğer tehlikeli maddelerin kullanımına ilişkin yeni norm ve kısıtlamalar getirilmektedir.
· Yaşa göre oyuncak seçerken aileler sivri uçlu; kolay kırılabilen; sert malzemelerden yapılmış oyuncaklardan sakınmalıdırlar. Bebekler cisimleri sıklıkla ağızlarına götürerek tanımaya çalıştıkları için seçilen malzemelerin zehir içermemesine özen gösterilmelidir. Çocuğun güvenliği çok önemlidir.
· Oyuncakların sıklıkla temizlenip yıkanmansa özen gösterilmelidir.
· Yetişkinler oyuncak satın alırken yaş ve gelişim düzeylerine göre seçim yapmalıdırlar. Oyuncak kutuları üzerindeki yaşaralıkları yol gösterici olmaktadır. Üç yaşındaki bir çocuğu çok heyecanlandıran bir bisiklet bir yaşında yeni yürümeye başlayanın dikkati çekmeyebilir.
· Oyuncaklar önemlidir. Ancak önemli olan çok sayıda oyuncakla bebeği uyarmak değil; farklılık ve değişiklik yaratmaktır. Oyuncak ve oyun malzemelerinin yerlerini değiştirmeyi; dönüşümlü olarak ortaya çıkarmayı; komşularla değiş tokuş etmeyi denemek mümkündür.
· Küçük çocukların evin dışına çıkarak edinecekleri deneyimler –diğer insanların evlerini ziyaret etmek; parka; yürüyüşe; alışverişe çıkmak v.b- önemlidir. Annelerinin dışındaki yetişkinlerle ve diğer çocuklarla iletişim kurmaları gereklidir. Ancak çocukların maruz kaldıkları uyaranları sınırlamak da önemlidir. Çok fazla sayıda oyuncak; etkinlik v.b. karmaşaya yol açar. Odaklanma becerisinin gelişmesine engel olur.
· Bir çocuk için en değerli oyun anne-babasının kendisine ayırdığı zaman dilimidir. Hiçbir pahalı oyuncak bir babanın şefkat dolu elinden çıkmış kâğıt kayıktan daha değerli olamaz.
Oyun ve oyuncaklar çocuğun yaşantısında önemli bir yer tutar. Oyun çocuğun bedensel ve psikolojik gelişimini sağlar. Oyuncaklar bebek ve çocukların duyularını uyarır; görme; dinleme ve dokunmaya teşvik eder. El ve gözlerini uyumlu şekilde kullanmalarını sağlayarak el-göz koordinasyonunu destekler. İnce motor kasları gelişir. Denge; koordinasyon; fizik güçleri artar. Oyuncaklar çocukların kendilerini ifade etmelerine; çevresindekilerle iletişim kurmasına yardımcı olur.İletişim kurma ve sosyalleşme becerilerinin gelişmesine destek olur. Oyun yoluyla çocuklar kendilerini ifade ederler. Konuşmayı öğrenirler. Düş güçleri ve yaratıcılıkları gelişir. Düşünme yetenekleri pekişir. Sorun çözme becerileri gelişir. Dünyayı keşif ederek tanırlar. Çocukların evreni oyun ve oyuncaklardır.
Oyuncak seçiminde çocuğun yaş ve gelişim aşamaları çok önemlidir.
· 0-6 aylık dönemde bebekler duyularıyla dünyayı tanımaya başlarlar. Bu nedenle oynanan oyun ve oyuncaklar duyulara yönelik olmalıdır. Bebeğin anne-babayla sürekli iletişim halinde olması önemlidir.
· 6-12 aylık dönemde bebek sevdiği nesneleri tutmaktan hoşlanır. Müziği kulağa hoş gelen cisimleri tutmak ister. Duyduğu sesleri taklit etmeye çalışır.
· 12-18 aylık süreçte yoğun olarak dünyayı merak ettiği bir dönem yaşar. İlk adımlarını atar; araştırmaya ve hızla öğrenmeye devam eder. Çevresindeki bireylerle kendi girişimleriyle iletişim kurar. Dil gelişimi hızlanır.
· 18-24 aylık dönemde hareket kabiliyeti artar; merdiven inip çıkar; basit cümleler kurar.
0-12 ay için uygun oyuncaklar şunlardır:
· Bebeğin yatağının üstüne asılabilen müzikli; ışıklı dönenceler işitme; görme ve dokunma duyularının gelişmesine yardımcı olur.
· Değişik renkte farklı ses çıkartan çıngıraklar; bebekler için marakas ilk müzikli oyuncaklar olarak uygundur. Anne karnında gelişirken seslere duyarlı olan bebek dünyaya geldikten sonra yumuşak oyuncak hayvanların çıkardığı değişik seslere duyarlılık gösterir.
· Sallanınca ses çıkartan çıngıraklı küpler;sıkıldığı zaman gülen; değişik hayvanların seslerini çıkartan yumuşak oyuncaklar bebekleri heyecanlandırır; keşif etme eğilimlerini destekler.
· Oyun battaniyeleri ve jimnastik merkezi gibi hareketli oyunlar bu dönem için uygundur. Oyun battaniyesi üzerinde yüzükoyun yatırılan bebeğin başını dik tutmasını sağlayacak boyun kasları gelişir. Battaniyedeki değişik doku; biçim ve seslerle oynayarak tüm duyuları gelişir. Görsel motoruyumu desteklenir. Bu tür malzemelerin evin değişik bölümlerine taşınmasıanne-babalara da kolaylık sağlar.
· Bebekler cisimleri incelemeyi çok severler. Oyun battaniyesinin üzerine konulan bebek aynası kendisini keşif etmesine yardımcı olur.
· Emekleyenler için itildiği zaman yerde dönerek giden oyuncaklar hareket kabiliyetini artırır .
· Kitaplar doğumdan itibaren en değerli oyuncaklardır. Sesli kitapların yardımıyla bebek resimlerle sesler arasında bağlantı kurmayı öğrenir. Dil gelişimi zenginleşir. Yetişkinle ortak bir etkinlik yapmak anne-baba ve çocuk arasındaki iletişimin gelişmesine yol açar. Sayfaları çevirmeyi; parmakla göstermeyi öğrenerek gelecekte yazı yazmak için gereksinim duyacağı ince motor kaslarını geliştirir.
· Banyo kitapları yıkanmayı kolaylaştırdığı gibi deniz ve havuz kenarı gibi ortamlarda da kullanım rahatlığı sağlar.
12-24 ay için uygun oyuncaklar şunlardır:
· Zıplayan; yere düşünce ses çıkartan oyuncaklar; boy boy renkli toplar; iç içe geçebilen kutular ilgi odağı olur.
· Farklı ses ve dokuları olan küpler; iç içe geçen kaplar onları oyalar.
· Renkli şekilleri doğru yere yerleştirmeyi hedefleyen oyuncaklar çocuğun göz-el koordinasyonunu destekler.
· Üstüne binip oturabilecekleri; sallanan hayvan türü oyuncaklar; sürülebilen arabalar çocukları heyecanlandırır.
· Yaşadıkları mekânı tanımalarını ve etraflarını güvenle keşfetmelerini sağlayan; iterek; çekerek hareket eden ev gezinti araçları kaba motor gelişimi; göz-el koordinasyonu; mekân algısı gibi yetilerin gelişmesini sağlar.
· Yürüdükçe üzerinde ışıklar yanan; sesler çıkan yürüme şilteleri hareket kabiliyetlerinin gelişmesini sağlar.
· Trambolinler güvenle zıplamalarına yardımcı olur.
· Parçaları kavrayıp yerlerine yerleştirmeyi öğrenmeleri için yapbozlar; ince kasların gelişimini destekleyen ve el-göz koordinasyonunu sağlayan çekiçle vurulduğunda geçmeli oyuncaklar bu yaşlar için uygundur.
Oyuncaklar çocuğun ileride meslek seçimine yön verir mi?
Çocukları meslekler konusunda bilgilendirmeye yönelik; onların farklı meslek gruplarına ilişkin farkındalıklarını arttıracak oyun ve oyuncaklar 3yaştan itibaren önem kazanmaya başlar. Çocuklar polis; hemşire; doktor v.b. giysileri ve onların kullandıkları aletlerle oynayarak gözlemleme ve taklit etme yetilerini geliştirirler. Farklı meslek gruplarına ilişkin deneyimlerini oyunlarına aktarırlar. Bu dönemde anne-babalar sürekli aynı meslek grubuna ait oyun malzemesi almaktan kaçınmalı; çocuğun çevresine ilişkin gözlem ve deneyimlerini dile getirmesi için farklı malzemeler sunmalıdır. Bu dönemde mesleğe yönlendirmek değil; çocuğun gelişimini destekleyerek onu dünyaya hazırlamak önemlidir.
Oyun ve oyuncak konusunda aileler neler edikkat etmeli?
· Anne-babalar çocukları için oyuncak seçerken malzemelerin uluslar arası oyuncak güvenliği koşullarına uygun olarak üretilmiş olmalarına dikkat etmelidirler. ICTI (International Council Of Toys Industry-Uluslar arası Oyuncak Endüstrisi Konseyi- Belgesinin amacı oyuncakların sağlıklı koşullar altında üretilmesini güvence altına almaktır. Kalite denetiminde SGS; Bureau Veritas; Intertek gibi önemli kurumlar bulunmaktadır.Son yıllarda doğaya saygı ilkesi doğrultusunda üretilen nitelikli oyuncaklarda kimyasal ve diğer tehlikeli maddelerin kullanımına ilişkin yeni norm ve kısıtlamalar getirilmektedir.
· Yaşa göre oyuncak seçerken aileler sivri uçlu; kolay kırılabilen; sert malzemelerden yapılmış oyuncaklardan sakınmalıdırlar. Bebekler cisimleri sıklıkla ağızlarına götürerek tanımaya çalıştıkları için seçilen malzemelerin zehir içermemesine özen gösterilmelidir. Çocuğun güvenliği çok önemlidir.
· Oyuncakların sıklıkla temizlenip yıkanmansa özen gösterilmelidir.
· Yetişkinler oyuncak satın alırken yaş ve gelişim düzeylerine göre seçim yapmalıdırlar. Oyuncak kutuları üzerindeki yaşaralıkları yol gösterici olmaktadır. Üç yaşındaki bir çocuğu çok heyecanlandıran bir bisiklet bir yaşında yeni yürümeye başlayanın dikkati çekmeyebilir.
· Oyuncaklar önemlidir. Ancak önemli olan çok sayıda oyuncakla bebeği uyarmak değil; farklılık ve değişiklik yaratmaktır. Oyuncak ve oyun malzemelerinin yerlerini değiştirmeyi; dönüşümlü olarak ortaya çıkarmayı; komşularla değiş tokuş etmeyi denemek mümkündür.
· Küçük çocukların evin dışına çıkarak edinecekleri deneyimler –diğer insanların evlerini ziyaret etmek; parka; yürüyüşe; alışverişe çıkmak v.b- önemlidir. Annelerinin dışındaki yetişkinlerle ve diğer çocuklarla iletişim kurmaları gereklidir. Ancak çocukların maruz kaldıkları uyaranları sınırlamak da önemlidir. Çok fazla sayıda oyuncak; etkinlik v.b. karmaşaya yol açar. Odaklanma becerisinin gelişmesine engel olur.
· Bir çocuk için en değerli oyun anne-babasının kendisine ayırdığı zaman dilimidir. Hiçbir pahalı oyuncak bir babanın şefkat dolu elinden çıkmış kâğıt kayıktan daha değerli olamaz.