Kadına Yönelik Şiddet
Tahminlere göre kadınların % 20-30’u yaşamlarının herhangi bir döneminde eşi/partneri tarafından fiziksel ya da cinsel şiddete uğramaktadır (Mehra; 2004). Gelişmekte olan ülkelerde kadınların yarısından fazlasının eşi/partneri tarafından fiziksel şiddete uğradıkları belirtilmiştir. Bu oran Hindistan’da % 45; Filipinler’de % 47;2 ve Kenya’da % 52’dir (United Nations Educational Scientific and Cultural Organization; 2000). Türkiye’de yapılan çalışmalarda ise; kadınların %26-58’nin fiziksel şiddete uğradığı; kadının aile içinde her türlü şiddete (dövülme; küçümsenme; istismar; tecavüz) maruz kaldığı bulunmuştur (Kocacık ve Doğan; 2006; T.C. Başbakanlık Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü; 2008).
Brezilya’da yapılan bir çalışmaya göre; aile içinde yaşanan şiddetin % 55’i duygusal; % 38’i fiziksel şiddettir (Kronbauer & Meneghel; 2005). Çin’de yapılan bir çalışmada aile içi şiddet görülme sıklığı % 22;6’dır (Wu; Guo & Qu; 2005). Hindistan’da yapılan bir çalışmada ise kadınların % 24’ü evlilik süresince kocaları tarafından fiziksel şiddete maruz kaldığını belirtmiştir (Jain; Sanon; Sadowski & Hunter; 2004).
Güney Afrika’da yapılan bir diğer çalışmada; ev içi şiddetin kültürel olarak kabul gören bir davranış olduğunu söyleyenlerin oranı % 58’dir ve bunu kişisel olarak kabul edenlerin sıklığı ise % 34’dür. Bu oranlar bölgelere göre daha da artabilmektedir. İran’da yapılan bir çalışmada rapor edilen sonuçlar da ekonomik etmenlerin yaygın ev içi şiddete (bir yıl içinde % 38) yol açtığı şeklindedir (Ghazizadeh; 2002).
İngiltere’ de eş şiddeti; cinayetlerden yaklaşık olarak beşte birinin nedenidir; aile içi şiddet her hafta iki kadının ölümüne sebep olmakta ve aile içi cinayetler tüm cinayetlerin %35’ini oluşturmaktadır (Richards; 2003).
Bolu’da yapılan kesitsel bir çalışmada; ev kadınları arasında açıklanan fiziksel şiddet prevalansı % 41;4; duygusal şiddet % 25;9; cinsel şiddet % 8;6; herhangi bir kontrol edici davranış % 77;6 ve hayatının herhangi bir döneminde fiziksel şiddete uğrama oranı %50.9 olarak saptanmıştır (Mayda ve Akkuş; 2003).
Gölge ve arkadaşlarının (2000) çalışmasında kadınların % 30’unun; erkeklerin % 6’sının eşleri tarafından fiziksel şiddete maruz kaldıkları; kadınların % 3’ünün; erkeklerin % 28’inin eşlerine fiziksel şiddet uyguladıkları saptanmıştır (Gölge; Gökdoğan; Cantürk; Saflan; Çöloğlu ve Yavuz; 2000).
Doğanavşargil ve Sertöz’ ün (2007) iki kuşağı geriye dönük inceledikleri araştırmalarında; 104 evli kadın hastada evlilikte fiziksel şiddetin yaşam boyu prevalansı % 62 olarak bulunmuştur. 59 hasta yalnızca eşinden şiddet gördüğünü; 3 hasta eşine karşılık verdiğini ve karşılıklı şiddet uyguladıklarını bildirmiştir. Hastaların % 14;5’inin haftada birden sık; % 25;8’inin ayda birden sık; % 45;2’sinin yılda birden sık fiziksel şiddete maruz kaldığı belirlenmiştir. Eşlerinden şiddet gören 62 kadın hastanın % 88;7’si elle fiziksel şiddet; % 11;3’ü odun sopa; maşa gibi cisimlerle şiddet görmüşlerdir.
Kadına Yönelik Şiddetin Türleri
Kadına yönelik şiddet; uygulanışı ve şiddetin uygulandığı kişiler dikkate alındığında farklı şekillerde ortaya çıkabilir. Uygulanışına göre: Fiziksel; psikolojik; cinsel ve ekonomik şiddetten söz edilebilir.
1. Fiziksel Şiddet
Tokat atmak; tekmelemek; yumruklamak; hırpalamak; kolunu bükmek; boğazını sıkmak; bağlamak; saçını çekmek; kesici veya vurucu aletlerle yaralamak; kezzap veya kaynar suyla yakmak; vücudunda sigara söndürmek; ellerini ayaklarını ezmek; sakat bırakmak; işkence yapmak; sağlıksız koşullarda yaşamaya mecbur bırakmak; sağlık hizmetlerinden yararlanmasına engel olarak bedensel zarar görmesine neden olmak gibi eylemler fiziksel şiddettir.
Kadına yönelik fiziksel şiddetin en ağır biçimlerinden biri; töre/namus bahanesiyle kadına uygulanan şiddettir. Kadının giydiği kıyafet; gittiği yer; yabancı kişilerle konuşması; evlilik dışı ilişkisinin olması; evlilik dışı hamile kalması; bakire olmaması; ailenin ya da akrabalarının uygun gördüğü kişi ile evlenmek istememesi; boşanması gibi bahanelerle kadına eşi ya da akrabaları tarafından şiddet uygulanması ya da öldürülmesi töre/namus bahanesiyle kadına uygulanan şiddettir. Ne yazık ki; bu suçun işlenmesine eş ya da kadın akrabalar karar verebilmektedir. Töre/namus bahanesiyle kadına uygulanan şiddet yasalarımıza göre suçtur ve cezalandırılmaktadır.
2. Psikolojik Şiddet
Bağırmak; korkutmak; küfür etmek; tehdit etmek; hakaret etmek; ailesiyle akrabalarıyla; komşularıyla; arkadaşlarıyla ya da başkalarıyla görüştürmemek; eve kapatmak; küçük düşürmek; çocuklarından uzaklaştırmak; kıskançlık bahanesiyle sürekli kontrol altında tutmak; başka kadınlarla kıyaslamak; kadının nasıl giyineceği; nereye gideceği; kimlerle görüşeceği konusunda baskı yapmak; kadının kendini geliştirmesine engel olmak gibi eylemler psikolojik şiddettir.
3. Cinsel Şiddet
Evli olduğu kişi bile olsa kadını istemediği yerde; istemediği zamanda ve istemediği biçimlerde cinsel ilişkiye zorlamak (tecavüz); başkalarıyla cinsel ilişkiye zorlamak; cinsel organlara zarar vermek; çocuk doğurmaya ya da doğurmamaya; kürtaja; enseste (akrabalar arası cinsel taciz ve tecavüz); fuhuşa zorlamak; zorla evlendirmek; telefonla-mektupla ya da sözlü olarak cinsel içerikli rahatsızlık verici davranışlarda bulunmak gibi eylemler cinsel şiddettir.
4. Ekonomik Şiddet
Para vermemek veya kısıtlı para vermek; ailenin tasarrufları; gelir ve giderleri konusunda bilgi vermemek; kadının mallarını ve diğer gelirlerini elinden almak; çalışmasına izin vermemek; istemediği işte zorla çalıştırmak; çalışıyorsa iş hayatını olumsuz etkileyecek kısıtlamalar getirmek; aileyi ilgilendiren ekonomik konularda kadının fikrini almadan tek başına karar vermek gibi eylemler ekonomik şiddettir (T.C. Başbakanlık Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü; 2008).
Şiddete Maruz Kalan Kadınların Özellikleri
Birlikte olduğu erkeğin kadına uyguladığı şiddet yaş; sosyoekonomik durum; din; etnik kökenden etkilenmemektedir. Ancak gebelik; bekarlık ve boşanmış olmak veya eşinden ayrı yaşamak kadının şiddet görme riskini artırmaktadır. Şiddet gören kadın duygusal acıdan katı bir aile ortamında pasif olmaya yöneltilmiştir; sosyal açıdan yalnızdır; şiddetin bütün ailelerde olduğuna inanmaktadır; saldırganın davranışlarından kendini sorumlu tutmaktadır; onun bir gün değişeceğine dair inancını hiç kaybetmez; bu nedenle itaatkardır; özbenlik saygısı az ve bağımlı kişilik özelliği olan bu kadınlar; oldukça ciddi fizyolojik ve psikolojik sorunları olmasına karşılık; yaşadıkları şiddeti inkar etme eğilimindedir; aile içi ve çevresindeki rolü gelenekselcidir (Lowdermilk; Perry & Bobak; 2000 )
Şiddetin Kadın Sağlığı Üzerine Etkileri
Kadına yönelik şiddet kadın sağlığını olumsuz etkilemekte; bütün sağlık sistemleri üzerinde global bir yük oluşturmaktadır;. ABD de yapılan bir araştırmaya göre şiddet gören kadınların sağlık harcamaları 2.5 kat; sağlık kuruluşlarına başvurusu ise 2 kat artmış olarak bulunmuştur (Violence Against Women; 1996).
Sadece kadın olmaları nedeniyle uğradıkları şiddet nedeniyle üreme çağındaki kadınların sağlıklı yaşanacak yıllarının %5-%16 sını kaybettikleri belirtilmektedir. Şiddet sadece bir sağlık sorunu değil aynı zamanda sağlığı olumsuz etkileyen bir risk faktörü olarak da ele alınmaktadır. Kadına yönelik şiddet kesi; kırık; iç organ yaralanmaları; organ kayıpları; kalıcı sakatlıklarla; istenmeyen gebeliklere; HIV dahil cinsel yolla bulaşan hastalıklara; PID ve düşüklere neden olabilmektedir. Ayrıca şiddet gören kadınlarda kronik pelvik ağrı;astma ve baş ağrıları sık görülen sağlık sorunlarıdır. Şiddet gören kadınlarda madde kötüye kullanımı; korunmasız cinsel ilişkide bulunma gibi kendine zarar verici davranışlar sik rastlanmaktadır. Şiddet gören kadınlarda depresyon; korku; anksiyete; azalmış özbenlik saygısı; cinsel işlevlerde bozukluklar;yeme problemleri ; obsesif-kompulsif davranış bozukluklarıyla; post travmatik stres bozukluğu gibi ruhsal sorunlar da sık görülmektedir (Violence Against Women; 1996).
Şiddet kadını intihara sürükleyebilmekte; cinayete kurban gitmesine neden olabilmektedir. Ayrıca şiddet; anne ölümlerini arttırmakta; HIV/AIDS in yayılmasına neden olabilmektedir.
Brezilya’da yapılan bir çalışmaya göre; aile içinde yaşanan şiddetin % 55’i duygusal; % 38’i fiziksel şiddettir (Kronbauer & Meneghel; 2005). Çin’de yapılan bir çalışmada aile içi şiddet görülme sıklığı % 22;6’dır (Wu; Guo & Qu; 2005). Hindistan’da yapılan bir çalışmada ise kadınların % 24’ü evlilik süresince kocaları tarafından fiziksel şiddete maruz kaldığını belirtmiştir (Jain; Sanon; Sadowski & Hunter; 2004).
Güney Afrika’da yapılan bir diğer çalışmada; ev içi şiddetin kültürel olarak kabul gören bir davranış olduğunu söyleyenlerin oranı % 58’dir ve bunu kişisel olarak kabul edenlerin sıklığı ise % 34’dür. Bu oranlar bölgelere göre daha da artabilmektedir. İran’da yapılan bir çalışmada rapor edilen sonuçlar da ekonomik etmenlerin yaygın ev içi şiddete (bir yıl içinde % 38) yol açtığı şeklindedir (Ghazizadeh; 2002).
İngiltere’ de eş şiddeti; cinayetlerden yaklaşık olarak beşte birinin nedenidir; aile içi şiddet her hafta iki kadının ölümüne sebep olmakta ve aile içi cinayetler tüm cinayetlerin %35’ini oluşturmaktadır (Richards; 2003).
Bolu’da yapılan kesitsel bir çalışmada; ev kadınları arasında açıklanan fiziksel şiddet prevalansı % 41;4; duygusal şiddet % 25;9; cinsel şiddet % 8;6; herhangi bir kontrol edici davranış % 77;6 ve hayatının herhangi bir döneminde fiziksel şiddete uğrama oranı %50.9 olarak saptanmıştır (Mayda ve Akkuş; 2003).
Gölge ve arkadaşlarının (2000) çalışmasında kadınların % 30’unun; erkeklerin % 6’sının eşleri tarafından fiziksel şiddete maruz kaldıkları; kadınların % 3’ünün; erkeklerin % 28’inin eşlerine fiziksel şiddet uyguladıkları saptanmıştır (Gölge; Gökdoğan; Cantürk; Saflan; Çöloğlu ve Yavuz; 2000).
Doğanavşargil ve Sertöz’ ün (2007) iki kuşağı geriye dönük inceledikleri araştırmalarında; 104 evli kadın hastada evlilikte fiziksel şiddetin yaşam boyu prevalansı % 62 olarak bulunmuştur. 59 hasta yalnızca eşinden şiddet gördüğünü; 3 hasta eşine karşılık verdiğini ve karşılıklı şiddet uyguladıklarını bildirmiştir. Hastaların % 14;5’inin haftada birden sık; % 25;8’inin ayda birden sık; % 45;2’sinin yılda birden sık fiziksel şiddete maruz kaldığı belirlenmiştir. Eşlerinden şiddet gören 62 kadın hastanın % 88;7’si elle fiziksel şiddet; % 11;3’ü odun sopa; maşa gibi cisimlerle şiddet görmüşlerdir.
Kadına Yönelik Şiddetin Türleri
Kadına yönelik şiddet; uygulanışı ve şiddetin uygulandığı kişiler dikkate alındığında farklı şekillerde ortaya çıkabilir. Uygulanışına göre: Fiziksel; psikolojik; cinsel ve ekonomik şiddetten söz edilebilir.
1. Fiziksel Şiddet
Tokat atmak; tekmelemek; yumruklamak; hırpalamak; kolunu bükmek; boğazını sıkmak; bağlamak; saçını çekmek; kesici veya vurucu aletlerle yaralamak; kezzap veya kaynar suyla yakmak; vücudunda sigara söndürmek; ellerini ayaklarını ezmek; sakat bırakmak; işkence yapmak; sağlıksız koşullarda yaşamaya mecbur bırakmak; sağlık hizmetlerinden yararlanmasına engel olarak bedensel zarar görmesine neden olmak gibi eylemler fiziksel şiddettir.
Kadına yönelik fiziksel şiddetin en ağır biçimlerinden biri; töre/namus bahanesiyle kadına uygulanan şiddettir. Kadının giydiği kıyafet; gittiği yer; yabancı kişilerle konuşması; evlilik dışı ilişkisinin olması; evlilik dışı hamile kalması; bakire olmaması; ailenin ya da akrabalarının uygun gördüğü kişi ile evlenmek istememesi; boşanması gibi bahanelerle kadına eşi ya da akrabaları tarafından şiddet uygulanması ya da öldürülmesi töre/namus bahanesiyle kadına uygulanan şiddettir. Ne yazık ki; bu suçun işlenmesine eş ya da kadın akrabalar karar verebilmektedir. Töre/namus bahanesiyle kadına uygulanan şiddet yasalarımıza göre suçtur ve cezalandırılmaktadır.
2. Psikolojik Şiddet
Bağırmak; korkutmak; küfür etmek; tehdit etmek; hakaret etmek; ailesiyle akrabalarıyla; komşularıyla; arkadaşlarıyla ya da başkalarıyla görüştürmemek; eve kapatmak; küçük düşürmek; çocuklarından uzaklaştırmak; kıskançlık bahanesiyle sürekli kontrol altında tutmak; başka kadınlarla kıyaslamak; kadının nasıl giyineceği; nereye gideceği; kimlerle görüşeceği konusunda baskı yapmak; kadının kendini geliştirmesine engel olmak gibi eylemler psikolojik şiddettir.
3. Cinsel Şiddet
Evli olduğu kişi bile olsa kadını istemediği yerde; istemediği zamanda ve istemediği biçimlerde cinsel ilişkiye zorlamak (tecavüz); başkalarıyla cinsel ilişkiye zorlamak; cinsel organlara zarar vermek; çocuk doğurmaya ya da doğurmamaya; kürtaja; enseste (akrabalar arası cinsel taciz ve tecavüz); fuhuşa zorlamak; zorla evlendirmek; telefonla-mektupla ya da sözlü olarak cinsel içerikli rahatsızlık verici davranışlarda bulunmak gibi eylemler cinsel şiddettir.
4. Ekonomik Şiddet
Para vermemek veya kısıtlı para vermek; ailenin tasarrufları; gelir ve giderleri konusunda bilgi vermemek; kadının mallarını ve diğer gelirlerini elinden almak; çalışmasına izin vermemek; istemediği işte zorla çalıştırmak; çalışıyorsa iş hayatını olumsuz etkileyecek kısıtlamalar getirmek; aileyi ilgilendiren ekonomik konularda kadının fikrini almadan tek başına karar vermek gibi eylemler ekonomik şiddettir (T.C. Başbakanlık Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü; 2008).
Şiddete Maruz Kalan Kadınların Özellikleri
Birlikte olduğu erkeğin kadına uyguladığı şiddet yaş; sosyoekonomik durum; din; etnik kökenden etkilenmemektedir. Ancak gebelik; bekarlık ve boşanmış olmak veya eşinden ayrı yaşamak kadının şiddet görme riskini artırmaktadır. Şiddet gören kadın duygusal acıdan katı bir aile ortamında pasif olmaya yöneltilmiştir; sosyal açıdan yalnızdır; şiddetin bütün ailelerde olduğuna inanmaktadır; saldırganın davranışlarından kendini sorumlu tutmaktadır; onun bir gün değişeceğine dair inancını hiç kaybetmez; bu nedenle itaatkardır; özbenlik saygısı az ve bağımlı kişilik özelliği olan bu kadınlar; oldukça ciddi fizyolojik ve psikolojik sorunları olmasına karşılık; yaşadıkları şiddeti inkar etme eğilimindedir; aile içi ve çevresindeki rolü gelenekselcidir (Lowdermilk; Perry & Bobak; 2000 )
Şiddetin Kadın Sağlığı Üzerine Etkileri
Kadına yönelik şiddet kadın sağlığını olumsuz etkilemekte; bütün sağlık sistemleri üzerinde global bir yük oluşturmaktadır;. ABD de yapılan bir araştırmaya göre şiddet gören kadınların sağlık harcamaları 2.5 kat; sağlık kuruluşlarına başvurusu ise 2 kat artmış olarak bulunmuştur (Violence Against Women; 1996).
Sadece kadın olmaları nedeniyle uğradıkları şiddet nedeniyle üreme çağındaki kadınların sağlıklı yaşanacak yıllarının %5-%16 sını kaybettikleri belirtilmektedir. Şiddet sadece bir sağlık sorunu değil aynı zamanda sağlığı olumsuz etkileyen bir risk faktörü olarak da ele alınmaktadır. Kadına yönelik şiddet kesi; kırık; iç organ yaralanmaları; organ kayıpları; kalıcı sakatlıklarla; istenmeyen gebeliklere; HIV dahil cinsel yolla bulaşan hastalıklara; PID ve düşüklere neden olabilmektedir. Ayrıca şiddet gören kadınlarda kronik pelvik ağrı;astma ve baş ağrıları sık görülen sağlık sorunlarıdır. Şiddet gören kadınlarda madde kötüye kullanımı; korunmasız cinsel ilişkide bulunma gibi kendine zarar verici davranışlar sik rastlanmaktadır. Şiddet gören kadınlarda depresyon; korku; anksiyete; azalmış özbenlik saygısı; cinsel işlevlerde bozukluklar;yeme problemleri ; obsesif-kompulsif davranış bozukluklarıyla; post travmatik stres bozukluğu gibi ruhsal sorunlar da sık görülmektedir (Violence Against Women; 1996).
Şiddet kadını intihara sürükleyebilmekte; cinayete kurban gitmesine neden olabilmektedir. Ayrıca şiddet; anne ölümlerini arttırmakta; HIV/AIDS in yayılmasına neden olabilmektedir.