Çok Bilinmeyen Vitaminlerin Vücuttaki İşlevleri
K vitamini nedir ne işe yarar?
K vitamini Danimarkalı bilim adamı Henrik Dam tarafından 1929 yılında bulundu.Henrik Dam kolesterolü azaltılmış diyetle beslediği tavukların bir kaç hafta sonunda kanama geçirdiklerini görmüş diyete saf kolesterol eklediğinde belirtilerin yok olmadığını gözlemlemiş.Buradan yola çıkan araştırmacı Dam kanın pıhtılaşmasına yardım eden kanı koagüle (pıhtılaşma) eden vitamin olarak adlandırmıştır. Bir alman dergisinde yayınlanan makalesinde ” Koagulations vitamin” olarak adlandırdığı vitamin bu kelimenin baş harfini alarak Literatüre K vitamini olarak geçmiştir. Yağda eriyen vitaminler grubunda yer alan K vitamini karaciğerde protrombin yapımında ve kan pıhtılaşmasında görev alır. Doğal K vitamininin yeşil bitkilerden elde dileneni K1 balıktan elde edileneni K2 vitamini olarak adlandırılır. Sentetik olarak (yapay) elde edilenleri K3; K4; K5 olarak bilinir.
K Vitamini Vücutta nasıl kullanılır?
K vitamini ince barsaklardan safra tuzları yardımı ile emilir.Emilemeyen K vitamini gaita ile atılır. Safra ve yağ eksikliğinde K vitamininde emilimi zorlaşır. K vitamininin en önemli görevi protrombinin yapımıdır.Protrombinin görevi ise kanın pıhtılaşmasını sağlamaktır. Protrombinin ise kalsiyumunosteoklasinle bağlanarak kemik kristallerinin oluşmasında etkisi vardır.Görüldüğü gibi vücüdun çalışmasında her birinin birbiriyle zincirleme reaksiyonu vardır. K vitamini yetersizliğine insanlarda pek rastlanmaz. Aşırı kanamalar; doğum ve yaralanmalar gereksinimi artırabilir. Fazla antibiyotik kullanımı yada sulfamid içeren ilaçların kullanımında da barsak florası bozulacağından gereksinimi artabilir.
K vitamini gereksinimi
Yetişkinler için günlük gereksinim kg başına 1.5-2.0 mikrogram; bebeklerde 2.0-2.5 mikrogramdır. Yeni doğan bebeklerin henüz barsak floraları gelişmediğinden doğumda bebeklere 0.5-1 miligram; erken doğan bebeklere 1 miligram verilmesi önerilir. Anne sütünün 1 litresinde 2.5 mikrogram K vitamini vardır.
K vitamini kaynakları nelerdir? Genellikle bitkisel ve hayvansal yiyeceklerin çoğunda K vitamini vardır.En zengin kaynakları; ıspanak ve benzeri yeşil yapraklı sebzeler ve otlar; soya fasulyesi; fasulye; nohut; mercimek gibi kuru baklagiller; kahve; çay ve balıklardır.
E vitamini nedir ne işe yarar?
E vitamini; kimyasal yapı itibarı ile bir tokol ve tokotrienol olup standart vitamin E etkinliği gösterenalfa-tokoferoldür. Tokollerin (tokoferol ve tokotrienol) farklı bileşikleri E vitamini aktivitesi gösterir E vitamini yağda çözünen önemli bir antiaksidandır. Özellikle hücre zarları ve lipoproteinlerde önemli antioksidant işlevler görmektedir. Geçmişte asıl olarak α-tokoferol üzerinde yoğunlaşılmışken; bugün diğer tokoferoller ve tokotrienoller daha fazla ilgi çekmekte ve çalışmalaryapılmaktadır. 1922 yılında Evans’ın yürüttüğü çalışmalarla ortaya konulan E vitamini Evans ve arkadaşları tarafından 1936 yılında buğday embriyosundan ayrıştırılmıştır. Vitamin 1938yılında labaratuvar ortamında kimyasal olarak yapılmıştır. E vitamini de tıpkı yukarıda bahsettiğimiz K vitamini gibi yağda eriyen vitaminlerden biridir. Ultraviyole ışınlarına maruz kaldıklarında kolayca bozulurlar. Çok önemli antioksidantlardan biridir. Doğal kullanımda kayıp çok azdır ancak kızartma işlemi yapıldığında E vitamininin %11 inin kaybolduğu yapılan çalışmalarla ortaya konulmuştur. Kızardıktan sonra 1 aybekletilmiş patates cipsindeki (hazır patates cipslerinin önce ılık yağda kızartıldığını daha sonra dondurularak saklandığını ve sunum sırasında tekrar kızartıldığını aklımızdan çıkarmayalım) E vitamininin %70 inin kaybolduğu bilinmektedir.
E vitamininin sağlığımıza etkilerini hücrelerin oksidatif harabiyetten korunması; Düşük Dansiteli Lipoproteinlerin oksidasyondan korunması; bağışıklık sisteminin güçlendirilmesi; göz; sinir dokusu;kan damarları; kıkırdak vb. özel dokuların oksidatif harabiyetinin azaltılması; HMG-CoA redüktazenziminin inhibisyonu yoluyla kolesterol sentezinin azaltılması olarak sıralayabiliriz.
E Vitamini Vücutta nasıl kullanılır?
Sağlıklı bir bağışıklı sistemi için E vitamini elzem sayılabilecek vitaminler arasında yer almaktadır. Vücudumuzun tüm dokularında E vitamini vardır. Kalp; kaslar ve testislerde E vitamini yoğunluğu diğer dokulara göre daha fazladır. Bu vitaminin vücut çalışmasındaki en önemli işlevi antioksidant özelliğinden kaynaklanmaktadır. E vitamininin hücre zarının dayanıklılığını artırmakta ve normal görevini yapmakta yardımcı olduğu bilinmektedir. Çeşitli topluluklarda yapılan araştırmalar erken yaşlardan itibaren yeterli E vitamini alımının kalp hastalıkları riskini önemli ölçüde azalttığını göstermektedir. Bilindiği üzere kanser oluşumunda serbest radikaller tarafından okside olarak DNA nın yıpranması söz konusudur. E vitaminin ise serbest radikalleri etkisizleştirerek DNA nın yıpranmasını önlemekte olduğu yönünde çalışmalar bilinmektedir.Günümüzde E vitamini alımının sindirim sistemi; prostat; barsak kanseri;akciğer kanseri riskini azalttığı bilinmektedir. Kistik fibrozis olarak bilinen yağ emilimi bozukluğunda da E vitamini yetersizliği görülebilir. Alzheimer gibi nörolojik hastalıkların oluşumunda oksidasyon stresinin rolü olduğu yüksek doz E vitamini alımının hastalık belirtilerini geciktirdiği bildirilmektedir.
E vitamini gereksinimi
Gereksinim diyetle alınan çoklu doymamış yağ asitlerinin oranına ve dokudaki doymamış yağ asitlerinin oranına göre saptanmalıdır. Kendi başımıza karar vererek E vitamini almak istenmeyen sonuçlar doğurabilir bu nedenle konunun uzmanından yardım alabilirsiniz. Normal bireylerde E vitamininin eksikliğini belirleyen pek fazla çalışma yoktur. Eksiklik yalnızca yağ emilimi bozulan hastalarda görülebilmektedir. E vitamini aktivitesinin normal diyetlerde yeterli olduğu düşünülmektedir. Doğada ve besinlerde oldukça bol olan E vitamini eksikliği insanlarda çok az görülür. Çok az sayıda rapor insanlarda E vitamini yetersizliğini bildirmektedir. E vitamini yetersizliği olan hastalarda yürümede zorluk; konuşamama; ilerleyen beden hareketleri bozukluğu ataksi gibi şiddetli nörolojik semptomlar rapor edilmiştir. Yağdan yetersiz beslenmelerde nöromuskular bozukluklar 10-20 yıl sonra ortaya çıkabilir; çocuklarda yetersizlik belirtileri çok daha kısa dönemde görülür. Erken doğan bebeklerde E vitamini eksikliğine bağlı olarak hemolitikanemi görülebilir. Günümüzde fazla miktarda kullanılan E vitamini bazı semptomlara yol açmaktadır. E vitamini fazlalığında; mide bulantısı; kusma anadiren mide ağrıları görülebilir. Yağda eriyen bir vitamin olduğundan idrarla atılmaz bu nedenle uzman kontrolünde kullanılmalıdır.
E vitamini kaynakları
E vitamini bitki ve hayvan dokularında bulunur. En zengin kaynakları yeşil yapraklı bitkiler ve bunlardan elde edilen yağlar (zeytinyağı gibi); yağlı tohumlar sert kabuklu meyveler (fındık; fıstık; badem; ceviz gibi); tahıl taneleri ve kuru baklagillerdir. ET yumurta ve balık gibi hayvansal gıdalarda da E vitamini bulunur.
Canan Doğan
Beslenme ve Diyet Uzmanı
K vitamini Danimarkalı bilim adamı Henrik Dam tarafından 1929 yılında bulundu.Henrik Dam kolesterolü azaltılmış diyetle beslediği tavukların bir kaç hafta sonunda kanama geçirdiklerini görmüş diyete saf kolesterol eklediğinde belirtilerin yok olmadığını gözlemlemiş.Buradan yola çıkan araştırmacı Dam kanın pıhtılaşmasına yardım eden kanı koagüle (pıhtılaşma) eden vitamin olarak adlandırmıştır. Bir alman dergisinde yayınlanan makalesinde ” Koagulations vitamin” olarak adlandırdığı vitamin bu kelimenin baş harfini alarak Literatüre K vitamini olarak geçmiştir. Yağda eriyen vitaminler grubunda yer alan K vitamini karaciğerde protrombin yapımında ve kan pıhtılaşmasında görev alır. Doğal K vitamininin yeşil bitkilerden elde dileneni K1 balıktan elde edileneni K2 vitamini olarak adlandırılır. Sentetik olarak (yapay) elde edilenleri K3; K4; K5 olarak bilinir.
K Vitamini Vücutta nasıl kullanılır?
K vitamini ince barsaklardan safra tuzları yardımı ile emilir.Emilemeyen K vitamini gaita ile atılır. Safra ve yağ eksikliğinde K vitamininde emilimi zorlaşır. K vitamininin en önemli görevi protrombinin yapımıdır.Protrombinin görevi ise kanın pıhtılaşmasını sağlamaktır. Protrombinin ise kalsiyumunosteoklasinle bağlanarak kemik kristallerinin oluşmasında etkisi vardır.Görüldüğü gibi vücüdun çalışmasında her birinin birbiriyle zincirleme reaksiyonu vardır. K vitamini yetersizliğine insanlarda pek rastlanmaz. Aşırı kanamalar; doğum ve yaralanmalar gereksinimi artırabilir. Fazla antibiyotik kullanımı yada sulfamid içeren ilaçların kullanımında da barsak florası bozulacağından gereksinimi artabilir.
K vitamini gereksinimi
Yetişkinler için günlük gereksinim kg başına 1.5-2.0 mikrogram; bebeklerde 2.0-2.5 mikrogramdır. Yeni doğan bebeklerin henüz barsak floraları gelişmediğinden doğumda bebeklere 0.5-1 miligram; erken doğan bebeklere 1 miligram verilmesi önerilir. Anne sütünün 1 litresinde 2.5 mikrogram K vitamini vardır.
K vitamini kaynakları nelerdir? Genellikle bitkisel ve hayvansal yiyeceklerin çoğunda K vitamini vardır.En zengin kaynakları; ıspanak ve benzeri yeşil yapraklı sebzeler ve otlar; soya fasulyesi; fasulye; nohut; mercimek gibi kuru baklagiller; kahve; çay ve balıklardır.
E vitamini nedir ne işe yarar?
E vitamini; kimyasal yapı itibarı ile bir tokol ve tokotrienol olup standart vitamin E etkinliği gösterenalfa-tokoferoldür. Tokollerin (tokoferol ve tokotrienol) farklı bileşikleri E vitamini aktivitesi gösterir E vitamini yağda çözünen önemli bir antiaksidandır. Özellikle hücre zarları ve lipoproteinlerde önemli antioksidant işlevler görmektedir. Geçmişte asıl olarak α-tokoferol üzerinde yoğunlaşılmışken; bugün diğer tokoferoller ve tokotrienoller daha fazla ilgi çekmekte ve çalışmalaryapılmaktadır. 1922 yılında Evans’ın yürüttüğü çalışmalarla ortaya konulan E vitamini Evans ve arkadaşları tarafından 1936 yılında buğday embriyosundan ayrıştırılmıştır. Vitamin 1938yılında labaratuvar ortamında kimyasal olarak yapılmıştır. E vitamini de tıpkı yukarıda bahsettiğimiz K vitamini gibi yağda eriyen vitaminlerden biridir. Ultraviyole ışınlarına maruz kaldıklarında kolayca bozulurlar. Çok önemli antioksidantlardan biridir. Doğal kullanımda kayıp çok azdır ancak kızartma işlemi yapıldığında E vitamininin %11 inin kaybolduğu yapılan çalışmalarla ortaya konulmuştur. Kızardıktan sonra 1 aybekletilmiş patates cipsindeki (hazır patates cipslerinin önce ılık yağda kızartıldığını daha sonra dondurularak saklandığını ve sunum sırasında tekrar kızartıldığını aklımızdan çıkarmayalım) E vitamininin %70 inin kaybolduğu bilinmektedir.
E vitamininin sağlığımıza etkilerini hücrelerin oksidatif harabiyetten korunması; Düşük Dansiteli Lipoproteinlerin oksidasyondan korunması; bağışıklık sisteminin güçlendirilmesi; göz; sinir dokusu;kan damarları; kıkırdak vb. özel dokuların oksidatif harabiyetinin azaltılması; HMG-CoA redüktazenziminin inhibisyonu yoluyla kolesterol sentezinin azaltılması olarak sıralayabiliriz.
E Vitamini Vücutta nasıl kullanılır?
Sağlıklı bir bağışıklı sistemi için E vitamini elzem sayılabilecek vitaminler arasında yer almaktadır. Vücudumuzun tüm dokularında E vitamini vardır. Kalp; kaslar ve testislerde E vitamini yoğunluğu diğer dokulara göre daha fazladır. Bu vitaminin vücut çalışmasındaki en önemli işlevi antioksidant özelliğinden kaynaklanmaktadır. E vitamininin hücre zarının dayanıklılığını artırmakta ve normal görevini yapmakta yardımcı olduğu bilinmektedir. Çeşitli topluluklarda yapılan araştırmalar erken yaşlardan itibaren yeterli E vitamini alımının kalp hastalıkları riskini önemli ölçüde azalttığını göstermektedir. Bilindiği üzere kanser oluşumunda serbest radikaller tarafından okside olarak DNA nın yıpranması söz konusudur. E vitaminin ise serbest radikalleri etkisizleştirerek DNA nın yıpranmasını önlemekte olduğu yönünde çalışmalar bilinmektedir.Günümüzde E vitamini alımının sindirim sistemi; prostat; barsak kanseri;akciğer kanseri riskini azalttığı bilinmektedir. Kistik fibrozis olarak bilinen yağ emilimi bozukluğunda da E vitamini yetersizliği görülebilir. Alzheimer gibi nörolojik hastalıkların oluşumunda oksidasyon stresinin rolü olduğu yüksek doz E vitamini alımının hastalık belirtilerini geciktirdiği bildirilmektedir.
E vitamini gereksinimi
Gereksinim diyetle alınan çoklu doymamış yağ asitlerinin oranına ve dokudaki doymamış yağ asitlerinin oranına göre saptanmalıdır. Kendi başımıza karar vererek E vitamini almak istenmeyen sonuçlar doğurabilir bu nedenle konunun uzmanından yardım alabilirsiniz. Normal bireylerde E vitamininin eksikliğini belirleyen pek fazla çalışma yoktur. Eksiklik yalnızca yağ emilimi bozulan hastalarda görülebilmektedir. E vitamini aktivitesinin normal diyetlerde yeterli olduğu düşünülmektedir. Doğada ve besinlerde oldukça bol olan E vitamini eksikliği insanlarda çok az görülür. Çok az sayıda rapor insanlarda E vitamini yetersizliğini bildirmektedir. E vitamini yetersizliği olan hastalarda yürümede zorluk; konuşamama; ilerleyen beden hareketleri bozukluğu ataksi gibi şiddetli nörolojik semptomlar rapor edilmiştir. Yağdan yetersiz beslenmelerde nöromuskular bozukluklar 10-20 yıl sonra ortaya çıkabilir; çocuklarda yetersizlik belirtileri çok daha kısa dönemde görülür. Erken doğan bebeklerde E vitamini eksikliğine bağlı olarak hemolitikanemi görülebilir. Günümüzde fazla miktarda kullanılan E vitamini bazı semptomlara yol açmaktadır. E vitamini fazlalığında; mide bulantısı; kusma anadiren mide ağrıları görülebilir. Yağda eriyen bir vitamin olduğundan idrarla atılmaz bu nedenle uzman kontrolünde kullanılmalıdır.
E vitamini kaynakları
E vitamini bitki ve hayvan dokularında bulunur. En zengin kaynakları yeşil yapraklı bitkiler ve bunlardan elde edilen yağlar (zeytinyağı gibi); yağlı tohumlar sert kabuklu meyveler (fındık; fıstık; badem; ceviz gibi); tahıl taneleri ve kuru baklagillerdir. ET yumurta ve balık gibi hayvansal gıdalarda da E vitamini bulunur.
Canan Doğan
Beslenme ve Diyet Uzmanı