Lenf Sisteminin Görevi Nedir? Lenfödem Neden Oluşur?
LENF SİSTEMİ NEDİR?
Lenf sistemi lenf damarları ve bu damarlar arasına yerleşmiş lenf nodüllerinden oluşur. Kollektör adı verilen lenf damarları toplardamarlara (venöz sisteme) paralel seyreder; daha sonra derine inerek büyük lenf damarlarına (truncuslara) bağlanır. Büyük lenf damarları köprücük kemiğinin üst bölgesinden (sterno-clavicular eklem hizası) toplardamar sistemine bağlanır ve içindeki sıvıyı buraya boşaltır. Lenf damarlarındaki sıvının akışı tek yönlüdür.
LENF SİSTEMİNİN GÖREVİ NEDİR?
Dokular arasında sıvı bulunmaktadır. Bu sıvının bir miktarı toplardamar sistemi (%90) ile geri kalan kısım ise (% 10) lenfatik sistem ile geri emilerek kan dolaşımına aktarılır. Lenfatik sistem ile emilen sıvı içerisinde su; yağlar; hücreler; hyalunorik asit; tuz ve proteinleri taşır. Özelliklede büyük oldukları için toplardamarların duvarından geçemeyen ve toplardamar sistemi tarafından geri emilemeyen proteinlerin lenfatik sistemle geri emilmesi çok önemlidir. Lenfatik sistemde herhangi bir sorun sonucunda bu %10’luk kısım emilemez ve dokular arasında kalan sıvı zamanla karşımıza lenfödem olarak çıkar.
LENFÖDEM NEDİR? HANGİ DURUMLARDA LENFÖDEM GELİŞİR?
Lenfödem en basit ifadeyle dokular arasında normalin üzerinde gelişen sıvı birikimidir.
Lenfödem lenf damar sisteminde veya lenf nodüllerinde oluşan bir hasar veya tıkanma sonucu gelişebilir. Primer (doğuştan gelen) lenfödem; sekonder lenfödem buna örnektir.
Lenfödem; toplardamar (venöz) sistemdeki bir bozukluk sonucu dokudaki sıvı emiliminde azalma olması ve bunun sonucunda da lenf sisteminin yükünün aşırı artması ve lenf sisteminin yetersiz kalması sonucu gelişebilir. Kronik venöz yetmezlik sonucu gelişen lenfödem buna örnek olarak gösterilebilir.
Lenfödem aşırı yağ dokusu artması sonucu lenf sisteminin taşımakla yükümlü olduğu su ve protein miktarının artması nedeniyle gelişebilir. Lipödem buna örnek olarak gösterilebilir.
LENFÖDEMDE VÜCUDUM FAZLA SIVI NEDENİYLEMİ ŞİŞER?
Lenfödem; dokular arasındaki sıvının lenf damarları tarafından emilememesi sonucu gelişir. Fakat burada doku arasında sadece sıvı değil bu sıvının içinde yer alan proteinler; yağlar; hücreler ve tuzlarda kalır. Lenfödemin ileri evrelerinde dokudaki sertleşmenin en önemli etkeni de dokular arasında biriken protein ve yağlardır.
LENFÖDEM SINIFLANDIRMASI
Primer (doğuştan gelen) Lenfödem: Burada doğuştan lenf sisteminin bir bölümünde bozukluk vardır. Yani bebek daha anne karnında iken lenf damarları tam olarak gelişmemiştir. Fakat vücudun sağlam lenf damarları ve toplardamar sistemi bu bozuk lenf damarlarının görevini üstlenerek bir sorunun ortaya çıkmasını bir süre engeller. Lenfödem travma; ergenliğe giriş; hamilelik; enfeksiyon gibi tetikleyici faktörler ile ileri yaşlarda ortaya çıkar. Primer lenfödem bacaklarda görülür. Önce bir bacakta başlayıp zamanla diğer bacakta açığa çıkabildiği gibi; sadece bir bacakta görülebilir.
Sekonder Lenfödem: Burada lenf sistemi doğuştan sağlam olmasına rağmen daha sonrasında zarar görmüştür. Sekonder lenfödemin en sık görüldüğü durumlar kansere bağlı olarak yapılan cerrahi işlemler ve radyoterapi uygulamalarıdır. Burada kanserli bölge alınırken ilgili lenf nödülleride alınır. Buda zamanla lenfatik akışı bozabilir ve lenfödeme neden olabilir. Örneğin meme kanseri tedavisinde meme ile birlikte ilgili koltuk altı lenf nodülleri alınır. Aynı şekilde prostat; rahim ameliyatları sırasında kasık lenf nodülleri alınır.
Bunun yanında kanser tedavisinde cerrahi işlem yapılmasa bile görülen radyoterapi lenf nodüllerine zarar verdiği için lenfödem gelişme riski bulunmaktadır. Lenf nodüllerinin alınması lenfödem oluşumunun kesin olacağı anlamına gelmez. Zamanla tetikleyici faktörlerle açığa çıkabilir veya çıkmayabilir. Bu oran meme kanseri sonrası %25 iken prostat kanseri sonrası lenfödem gelişme riski %70’dir.
Lenf damarları üzerinde gelişen tümörlerde damarları tıkayarak lenfödeme neden olurlar. Ayrıca cerrahi ve büyük yaralanma sonrasında da sekonder lenfödem görülebilir.
Kronik Venöz Yetmezlik Sonucu Görülen Lenfödem: Burada başlangıçta kronik toplardamar (venöz) yetmezliği vardır. Diğer bir deyişle toplardamar sistemi (venöz sistem) kanı yeteri düzeyde kalbe geri götüremez. Özelliklede diz altı bölgede bu durum görülür. Çünkü bu bölge kalbe en uzak yoldur ve yerçekimi de bu geri dönüşe engel olur. Toplardamar sistemi tarafından kalbe götürülemeyen ve dokular arasında kalan sıvıyı lenfatik sistem götürmeye çalışır. Buda lenfatik sistemin kapasitesinin üzerinde çalışması ile sonuçlanır. Lenfatik sisteme aşırı yüklenme olur ve zamanla lenf damarlarının kapakları bozularak sıvıyı yukarı itme yeteneğini kaybeder. Bunun sonucunda da lenfödem görülür.
Lipödem Sonucu Gelişen Lenfödem: Lipödem nedeni belli olmayan bir kadın hastalığıdır. Erkelerde çok nadir görülür. Hastalık bazen menstürayona (periyodik kanama dönemi) giriş bazen de hamilelikle başlar. İki bacaktada simetrik olarak yağ artışı vardır. Lipödem aynı şekilde kollarda da görülür. Artan bu yağ miktarı lenf sisteminin taşımakla yükümlü olduğu su ve protein miktarının artmasına neden olur. Bunun sonucunda aşırı çalışmak zorunda kalan lenf sitemi zamanla bozulur ve lipödeme bağlı lenfödem gelişir.