Engelli Çocuklarda Beslenme; Yutma ve Salya Problemleri
Engelli çocuklarda beslenme ve yutma problemleri önemli hastalık ve ölüm nedenlerinden biridir. Yutma ;temel hayati fonksiyondan biridir. Besinin ağza alınmasından mideye kadar olan geri dönüşsüz bir süreçtir. Beslenme problemleri besinin çocuğa uygun olmayışı ;el -ağız koordinasyonunun olmaması; oral-duyusal savunmacılık yada kabızlık gibi çok geniş bir çerçevede ele alınmalıdır. Beslenme fonksiyonu sadece kas ve eklemsel değil; davranışsal; duyusal ve algısal açıdan da değerlendirilmelidir. Yürüyemeyen çocukların yaklaşık %80’i beslenme fonksiyonu açısından bağımlıdır.Otistik çocuklarda ise beslenme problemleri yaygın olarak ; belli dokuda yiyecekleri tercih etme şeklinde gözlenir.
Emme; çiğneme; salya kontrolü konusunda ortaya çıkan bozukluklar Serebral Paralizinin (SP ) şiddetine göre değişmekle birlikte yutma güçlüğü görülme oranı SP’nin tipine bağlı olarak %57-92 arasında değişmektedir. [Reilly;Skuse; and Poblete; 1996; Sullivan et al.; 2000; 2002; Fung et al.;2002]. Kontrolsüz salya SP’de % 37 oranında görülmektedir. [Blair et al.; 2001].
Yutma fonksiyonu; KBB uzmanı ; yutma patoloğu; radyolog ve fizyoterapistler tarafından değerlendirilir.
YUTMA GÜÇLÜĞÜNÜN İŞARET VE BELİRTİLERİ:
Ateş (24-48 saat içinde)
Hırıldama
Öğürme
Gözlerde sulanma
Nefesin kokması
Dudak ve yüzde ani renk değişikliği
Ağızda yemek biriktirme
Yutmada öksürme; tıksırma
Yutmayı başlatmada güçlük
Kalıntı (ağız yada boğazda)
Açıklanamayan kilo kaybı
Boyun yada göğüste yemek batması hissi
Diyet alışkanlıklarında değişiklik
Tekrarlayan akciğer enfeksiyonları
Konuşma ve seste değişiklik (ıslak ses)
Burundan kusma
ORAL MOTOR FONKSİYON VE BESLENME DEĞERLENDİRMESİ AŞAĞIDAKİ ANA BAŞLIKLARI İÇERİR:
1. HİKAYE
2. DOĞUM ÖNCESİ HİKAYE:
3. DOĞUM HİKAYESİ
4. YENİ DOĞAN HİKAYESİ
5. AİLE VE SOSYAL HİKAYESİ
6. DİĞER SİSTEMLERLE İLGİLİ PROBLEMLER
7. POSTÜR DEĞERLENDİRMESİ
8. DUYUSAL SÜREÇ DEĞERLENDİRMESİ
9. SOLUNUM SİSTEMİ DEĞERLENDİRMESİ
10.BESLENME HİKAYESİ:
11. DİYET (BESLENME) LİSTESİ
12. YEMEKTE KULLANDIĞI MATERYALLER
13. DİNLENME ESNASINDA ORAL YAPILARIN FONKSİYONLARI
14. BESLENME SIRASINDA ORAL YAPILARIN FONKSİYONLARI
15. AGIZ YAPISI
16. DUDAKLAR
17. DİL
18. ÇENE
19. DİŞLER
20. YEMEK HİKAYESİ: Beslenmenin süresi; ne sıklıkta beslendiği; beslenme pozisyonu; kalori hesabı….
21.İLETİŞİM DEĞERLENDİRMESİ
Rehabilitasyon programı klinik ve radyolojik testler ışığında alınan veriler ve testler esnasında yapılan değişikliklerle belirlenir.Oral-motor ve yutma bozukluğu olan çocuklarda sıvı ya da katı gıda alımında aspirasyon; gastrostomi tüpü yerleştirilmesi için endikasyondur. Gastrostomi sonrası uygulanan nütrisyonel rehabilitasyon yutma fonksiyonunda olumlu gelişmelere yol açabilir ve sonrasında yine ağızdan besleme denenebilir.
REHABİLİTASYONDA PEKÇOK FARKLI YAKLAŞIM VE TEKNİK VARDIR; BAZILARI;
Besin Kontrol Teknikleri
İstemli Havayolu Koruma Teknikleri
Diyet Modifikasyonları
Prostetik cihazlar
Çevresel faktörlerin ayarlanması
Adaptif ekipmanlar
SALYA KONTROLSÜZLÜĞÜ (DROOLİNG)
Engelli çocuklarda drooling görülme oranı yaklaşık %37’dir.
Çocuklarda 18ay-4 yaş arasında salya kontrolsüzlüğü normal olabilir.
Fakat bu dönem esnasında aşırılaşması ya da bu dönem sonrası devamı mutlak patolojiyi gösterir.
DROOLİNG SEBEPLERİ
Ağız farkındalığında azalma
Bilişsel problemler
Yetersiz dil; dudak ve damak hareketleri
Yutma refleksinde gecikme
DROOLİNG TEDAVİSİ;
KONSERVATİF YAKLAŞIMLAR: Ağız temizliğinin sağlanması; tatlı içecek ve yiyeceklerden kaçınmak; ağız farkındalığını sağlamak…..
AĞIZ APEREYLERİ
İLAÇLAR
CERRAHİ
Emme; çiğneme; salya kontrolü konusunda ortaya çıkan bozukluklar Serebral Paralizinin (SP ) şiddetine göre değişmekle birlikte yutma güçlüğü görülme oranı SP’nin tipine bağlı olarak %57-92 arasında değişmektedir. [Reilly;Skuse; and Poblete; 1996; Sullivan et al.; 2000; 2002; Fung et al.;2002]. Kontrolsüz salya SP’de % 37 oranında görülmektedir. [Blair et al.; 2001].
Yutma fonksiyonu; KBB uzmanı ; yutma patoloğu; radyolog ve fizyoterapistler tarafından değerlendirilir.
YUTMA GÜÇLÜĞÜNÜN İŞARET VE BELİRTİLERİ:
Ateş (24-48 saat içinde)
Hırıldama
Öğürme
Gözlerde sulanma
Nefesin kokması
Dudak ve yüzde ani renk değişikliği
Ağızda yemek biriktirme
Yutmada öksürme; tıksırma
Yutmayı başlatmada güçlük
Kalıntı (ağız yada boğazda)
Açıklanamayan kilo kaybı
Boyun yada göğüste yemek batması hissi
Diyet alışkanlıklarında değişiklik
Tekrarlayan akciğer enfeksiyonları
Konuşma ve seste değişiklik (ıslak ses)
Burundan kusma
ORAL MOTOR FONKSİYON VE BESLENME DEĞERLENDİRMESİ AŞAĞIDAKİ ANA BAŞLIKLARI İÇERİR:
1. HİKAYE
2. DOĞUM ÖNCESİ HİKAYE:
3. DOĞUM HİKAYESİ
4. YENİ DOĞAN HİKAYESİ
5. AİLE VE SOSYAL HİKAYESİ
6. DİĞER SİSTEMLERLE İLGİLİ PROBLEMLER
7. POSTÜR DEĞERLENDİRMESİ
8. DUYUSAL SÜREÇ DEĞERLENDİRMESİ
9. SOLUNUM SİSTEMİ DEĞERLENDİRMESİ
10.BESLENME HİKAYESİ:
11. DİYET (BESLENME) LİSTESİ
12. YEMEKTE KULLANDIĞI MATERYALLER
13. DİNLENME ESNASINDA ORAL YAPILARIN FONKSİYONLARI
14. BESLENME SIRASINDA ORAL YAPILARIN FONKSİYONLARI
15. AGIZ YAPISI
16. DUDAKLAR
17. DİL
18. ÇENE
19. DİŞLER
20. YEMEK HİKAYESİ: Beslenmenin süresi; ne sıklıkta beslendiği; beslenme pozisyonu; kalori hesabı….
21.İLETİŞİM DEĞERLENDİRMESİ
Rehabilitasyon programı klinik ve radyolojik testler ışığında alınan veriler ve testler esnasında yapılan değişikliklerle belirlenir.Oral-motor ve yutma bozukluğu olan çocuklarda sıvı ya da katı gıda alımında aspirasyon; gastrostomi tüpü yerleştirilmesi için endikasyondur. Gastrostomi sonrası uygulanan nütrisyonel rehabilitasyon yutma fonksiyonunda olumlu gelişmelere yol açabilir ve sonrasında yine ağızdan besleme denenebilir.
REHABİLİTASYONDA PEKÇOK FARKLI YAKLAŞIM VE TEKNİK VARDIR; BAZILARI;
Besin Kontrol Teknikleri
İstemli Havayolu Koruma Teknikleri
Diyet Modifikasyonları
Prostetik cihazlar
Çevresel faktörlerin ayarlanması
Adaptif ekipmanlar
SALYA KONTROLSÜZLÜĞÜ (DROOLİNG)
Engelli çocuklarda drooling görülme oranı yaklaşık %37’dir.
Çocuklarda 18ay-4 yaş arasında salya kontrolsüzlüğü normal olabilir.
Fakat bu dönem esnasında aşırılaşması ya da bu dönem sonrası devamı mutlak patolojiyi gösterir.
DROOLİNG SEBEPLERİ
Ağız farkındalığında azalma
Bilişsel problemler
Yetersiz dil; dudak ve damak hareketleri
Yutma refleksinde gecikme
DROOLİNG TEDAVİSİ;
KONSERVATİF YAKLAŞIMLAR: Ağız temizliğinin sağlanması; tatlı içecek ve yiyeceklerden kaçınmak; ağız farkındalığını sağlamak…..
AĞIZ APEREYLERİ
İLAÇLAR
CERRAHİ