Kedi ve Köpeklerde Parasetamol (Ağrı Kesici-Ateş Düşürücü) Zehirlenmesi
Kedi ve Köpeklerde “ Parasetamol = Acetominophen ” Zehirlenmesi
Kedi ve Köpeklerde “ ACETAMINOPHEN ” Toksisitesi
Paracetamol ya da acetaminophen ( USAN ) ; phenacetin in aktif metabolitidir . Acetaminophen olarak tanınan etken madde aynı zamanda “ Parasetamol ” olarak da bilinir.
Acetominofen yani parasetamol insanlar için non - narkotik ; analjezik ve antipretik bir ilaçtır. Ağrı kesici ve ateş düşürücü olarak bebeklerde bile güvenle kullanılır . Parasetamol ağızdan alındığında gastrointestinal sistemde hızla emilir. İlaç alındıktan 30 - 60 dakika sonra maksimum plazma konsantrasyonlarına ulaşır . Parasetamol bütün dokulara hızla dağılır. Plazma proteinlerine bağlanması zayıftır. Bu ajan genellikle salisilatların ( aspirin vb . ) yerine geçer . Aspirin olarak bilinen salisilatlar gastrik ülserasyon ; mide kanaması vb . için risk oluştururlar . Ayrıca trombosit adhesyon ya da agregasyonunun inhibisyonuna neden oldukları için yani kan pıhtılaşmasını engelledikleri için kan sulandırıcı olarak da kullanılırlar . İnsanlar için oldukça güvenilir kabul edilseler de asetominofen = parasetamol kedi ve köpekler için zehirli etki gösterirler . Küçük hayvanlar için genellikle öldürücüdür .
Acetominofen ’ in toksik dozu :
Kediler için ; 10 mg / kg canlı ağırlığı
Köpekler için ; 150 - 200 mg / kg canlı ağırlığı ya da üstü olarak belirlenmiştir.
Bunun anlamı şudur ; 1 kilogram canlı ağırlığındaki bir kedi sadece 10 mg dozda acetominophen / parasetamol aldığında zehirlenecektir. Yine aynı hesapla ; 1 kilogram ağırlığındaki bir köpek için 150 ila 200 mg dozda ağızdan alınan bir parasetamol içeren ilaç köpeğin zehirlenmesine sebep olacak ve kısa süre içerisinde zehirlenme belirtileri ortaya çıkacaktır.
Kedilerdeki zehirlenme ; genellikle kedi sahipleri tarafından ağrı ; ateş ve belirlenemeyen rahatsızlıkları için verilen acetaminofen ; parasetamol ; aspirin vb. sonucu meydana gelir. Kedinin burnu kuru olduğu gerekçesiyle ya da aşılama sonrası ateşi çıkar endişesiyle sahibi tarafından verilen acetominofen adlı etken maddeyi içeren her ilaç onun zehirlenmesine neden olabilecektir.
Köpeklerde zehirlenme genellikle ; uygun şekilde saklanmamış tabletlerin kaza ile köpekler tarafından alınması sonucu meydana gelir. Bu olay çok büyük dozlarda 15 - 20 tabletin ( yaklaşık 7500 -10000mg lık dozun ) absorbe olmasıyla meydana gelir .
ZEHİRLENMENİN METABOLİZMA VE MEKANİZMASI
Köpekler günde 3 kez 15 mg ve üzeri acetaminophen / kg dozda ilacı tolere edebilirler. Kediler ise acetaminophen’ e çok duyarlıdırlar.
Bu iki tür arasında zehirlenme farklı metabolizma ile gerçekleşir.
Acetaminophen öncelikle karaciğerde metabolize olur. Sitokrom P450’ de biyotransformasyona uğrar ve aktif metabolitine ayrılır.
Köpeklerde 200 mg / kg dozdaki acetaminophen in yarı ömrü 1;2 saattir. 500 mg / kg dozda ise yarı ömrü 3;5 saate ulaşır.
Kedilerde ise 20 mg / kg dozda acetaminophen in yarı ömrü 0;6 saattir. 60 mg / kg artan dozda ise yarı ömrü 2;4 saate ulaşır.
ACETAMİNOPHEN’İN TOKSİK ETKİLERİ
Toksik dozlarda; acetaminophen genellikle hepatik nekrosise neden olur ( Köpeklerde ) ; Methemoglobinemi ve Heinz Body anemi ise genellikle kedilerde görülür. Fakat köpeklerde de methemoglobinemi ve Heinz Body anemi rapor edilmiştir. Ayrıca hepatik nekrozis ve karaciğer yetmezliği görülür. Bu durumların klinik yansıması aşağıdaki belirtilerle bize yansır.
HEPATİK NEKROZİS - KARACİĞER YETMEZLİĞİ
* Ağrılı abdomen ( karın ağrısı )
* Karaciğer enzimlerinde artış ( ALT - AST)
* Hipoproteinemi ( kandaki protein değerinin azalması )
* Sarılık ( İkter)
* Hipoglisemi ( kan şekerinin düşmesi )
* Koagulopati ( kanama ve pıhtılaşma bozuklukları )
* Encephalopati ( Nörolojik ; sinirsel bozukluklar )
Zehirlenmenin klinik belirtileri ilacın alımınını takiben 1-4 saat içinde ama genellikle 6-24 saat içinde görülmeye başlar.
Kedilerde çikolata - kahverengi mukoz membran belirli klinik işarettir. " Methemoglobinemia ” için tipiktir. Buccal mucozada yani dudak içlerinde siyanoz ( siyah - mor renk); dispnea ( solunum güçlüğü) ve taşikardi ( kalp atım hızı ve sayısında artış ) mevcuttur. Bu belirtiler dokularda hipoksia ’ ya neden olur yani dokular yeterince oksijenlenemez . Bu durum bazen kusma ile birleşir. Yüzde ; boyunda; eklemlerde ( ekstremitelerde ) ödem ilaç alındıktan 12 - 48 saat sonra rapor edilmiştir. Depresyon ; Hipotermi ( vücut ısısının düşmesi ) ; ataksi ; konjuktival ödem ve dilatasyon ; tepki vermeyen pupiller rapor edilmiştir . Daha az olarak da hipersalivasyon ( salya miktarında artış - ağzın sulanması ) ; hiperestezi ( Aşırı duyarlılık ) ve konvülsiyonlar ; kasılmalar görülür . Koma gelişirse prognoz zayıftır yani hastalığın iyileşme şansı çok düşüktür .
TEDAVİ :
Tedavideki amaç genellikle ilacın sindirim sisteminde emilimini azaltmak ; asit - baz ve elektrolit dengesini düzeltmek ; dehidrasyonu ( vücudun su kaybını ) düzeltmek ; değişime uğramamış ilacın vücuttan atılımını sağlamaktır .
Spesifik tedavi glutathione stoklarını onarmayı ; methemoglobini ortadan kaldırmayı ve dokulara oksijen iletimini düzenlemeyi amaçlamalıdır . Bunun için zehirlenme belirtileri ile gelen hastaya ;
* İlave oksijen uygulanmalı
* Temas ve stres minimuma indirilmeli
* İntravenöz ( IV ) sıvı tedavisi uygulanmalı ; diürez sağlanmalı
* Gastrik lavaj yapılmalı;mide yıkanmalı ya da hayvan kusturulmalı
* Glutathione sentezi için 3 a.a mutlaka temin edilmeli.
- - Cysteine
- - Glutamine
- - Glycine
N - acetylcysteine ( NAC ) bu amaç için sıkça kullanılır.
* H 2 reseptör antogonisti
* Vitamin C anti oksidan olarak kullanılır.
* Hepatitis ’ i önlemek amacıyla koruyucu olarak antibiyotik uygulanmalıdır .
* Hepatoencephalopathy ’ nin tedavisi için ise Lactulose verilmelidir.
* Koagulopati ’ nin tedavisi için ise plasma ; glukoz ve vitamin K uygulanmalıdır .
Postmortem değişiklikler :
Ölüm sonrası nekropside görülebilecek değişiklikler ; Karaciğerde nekrotik alanlar ; daha çok kedilere oranla köpeklerde mikroskobik hepatik lezyonlar görülür . Köpek karaciğerinde diffuz centrilobuler nekrosis ve konjesyon ve bilier staz gözlenir.
Eğer kedinize bu ilacı verdiyseniz ya da köpeğiniz yanlışlıkla ilacı aldıysa ; mutlaka ve mutlaka hiç vakit kaybetmeden veteriner hekiminizle irtibata geçiniz . İlacın vücuda hasar vermesine fırsat vermeden bir an önce vücuttan atılmasını sağlamak hastalığın seyri için çok çok önemlidir .
Parasetamol - acetominofen içeren ilaçlardan bazıları : Gripin ; Calpol ; Panadol ; Kataprin ; Minoset; Paracetamol pediatrik ; Paranox ; Parol; Pirofen; Tamol Pediatrik ; Termalgine ; Tylol ; Termacet; Vermidon ; Volpan ; Setamol...vb...
Vet. Hekim Işıl Karatan
Çeviri Kaynak :
Compendium on continuing education for Veterinarians
Vol. 22 No. 2 February 2000
Tufts University
Nancy S. Taylor; DVM
Nishi Dhupa ; BVM ; MRCVS
Compendium 2003 Apr ; 25 ( 4 ) : 276 - 280
Am J Vet Res 1985 Jul ; 46 ( 7 ) : 1485 - 9
Cullison RF : Acetominophen toxicosis in small animals clinical signs ; made of action and treatment Compendium on continuing education for Veterinarians 6 ( 4 ) : 315 -319 1984
http://www.scribd.com/doc/23745295/C-F-Acetaminophen-Toxicity-in-Cats-and-Dogs
Kedi ve Köpeklerde “ ACETAMINOPHEN ” Toksisitesi
Paracetamol ya da acetaminophen ( USAN ) ; phenacetin in aktif metabolitidir . Acetaminophen olarak tanınan etken madde aynı zamanda “ Parasetamol ” olarak da bilinir.
Acetominofen yani parasetamol insanlar için non - narkotik ; analjezik ve antipretik bir ilaçtır. Ağrı kesici ve ateş düşürücü olarak bebeklerde bile güvenle kullanılır . Parasetamol ağızdan alındığında gastrointestinal sistemde hızla emilir. İlaç alındıktan 30 - 60 dakika sonra maksimum plazma konsantrasyonlarına ulaşır . Parasetamol bütün dokulara hızla dağılır. Plazma proteinlerine bağlanması zayıftır. Bu ajan genellikle salisilatların ( aspirin vb . ) yerine geçer . Aspirin olarak bilinen salisilatlar gastrik ülserasyon ; mide kanaması vb . için risk oluştururlar . Ayrıca trombosit adhesyon ya da agregasyonunun inhibisyonuna neden oldukları için yani kan pıhtılaşmasını engelledikleri için kan sulandırıcı olarak da kullanılırlar . İnsanlar için oldukça güvenilir kabul edilseler de asetominofen = parasetamol kedi ve köpekler için zehirli etki gösterirler . Küçük hayvanlar için genellikle öldürücüdür .
Acetominofen ’ in toksik dozu :
Kediler için ; 10 mg / kg canlı ağırlığı
Köpekler için ; 150 - 200 mg / kg canlı ağırlığı ya da üstü olarak belirlenmiştir.
Bunun anlamı şudur ; 1 kilogram canlı ağırlığındaki bir kedi sadece 10 mg dozda acetominophen / parasetamol aldığında zehirlenecektir. Yine aynı hesapla ; 1 kilogram ağırlığındaki bir köpek için 150 ila 200 mg dozda ağızdan alınan bir parasetamol içeren ilaç köpeğin zehirlenmesine sebep olacak ve kısa süre içerisinde zehirlenme belirtileri ortaya çıkacaktır.
Kedilerdeki zehirlenme ; genellikle kedi sahipleri tarafından ağrı ; ateş ve belirlenemeyen rahatsızlıkları için verilen acetaminofen ; parasetamol ; aspirin vb. sonucu meydana gelir. Kedinin burnu kuru olduğu gerekçesiyle ya da aşılama sonrası ateşi çıkar endişesiyle sahibi tarafından verilen acetominofen adlı etken maddeyi içeren her ilaç onun zehirlenmesine neden olabilecektir.
Köpeklerde zehirlenme genellikle ; uygun şekilde saklanmamış tabletlerin kaza ile köpekler tarafından alınması sonucu meydana gelir. Bu olay çok büyük dozlarda 15 - 20 tabletin ( yaklaşık 7500 -10000mg lık dozun ) absorbe olmasıyla meydana gelir .
ZEHİRLENMENİN METABOLİZMA VE MEKANİZMASI
Köpekler günde 3 kez 15 mg ve üzeri acetaminophen / kg dozda ilacı tolere edebilirler. Kediler ise acetaminophen’ e çok duyarlıdırlar.
Bu iki tür arasında zehirlenme farklı metabolizma ile gerçekleşir.
Acetaminophen öncelikle karaciğerde metabolize olur. Sitokrom P450’ de biyotransformasyona uğrar ve aktif metabolitine ayrılır.
Köpeklerde 200 mg / kg dozdaki acetaminophen in yarı ömrü 1;2 saattir. 500 mg / kg dozda ise yarı ömrü 3;5 saate ulaşır.
Kedilerde ise 20 mg / kg dozda acetaminophen in yarı ömrü 0;6 saattir. 60 mg / kg artan dozda ise yarı ömrü 2;4 saate ulaşır.
ACETAMİNOPHEN’İN TOKSİK ETKİLERİ
Toksik dozlarda; acetaminophen genellikle hepatik nekrosise neden olur ( Köpeklerde ) ; Methemoglobinemi ve Heinz Body anemi ise genellikle kedilerde görülür. Fakat köpeklerde de methemoglobinemi ve Heinz Body anemi rapor edilmiştir. Ayrıca hepatik nekrozis ve karaciğer yetmezliği görülür. Bu durumların klinik yansıması aşağıdaki belirtilerle bize yansır.
HEPATİK NEKROZİS - KARACİĞER YETMEZLİĞİ
* Ağrılı abdomen ( karın ağrısı )
* Karaciğer enzimlerinde artış ( ALT - AST)
* Hipoproteinemi ( kandaki protein değerinin azalması )
* Sarılık ( İkter)
* Hipoglisemi ( kan şekerinin düşmesi )
* Koagulopati ( kanama ve pıhtılaşma bozuklukları )
* Encephalopati ( Nörolojik ; sinirsel bozukluklar )
Zehirlenmenin klinik belirtileri ilacın alımınını takiben 1-4 saat içinde ama genellikle 6-24 saat içinde görülmeye başlar.
Kedilerde çikolata - kahverengi mukoz membran belirli klinik işarettir. " Methemoglobinemia ” için tipiktir. Buccal mucozada yani dudak içlerinde siyanoz ( siyah - mor renk); dispnea ( solunum güçlüğü) ve taşikardi ( kalp atım hızı ve sayısında artış ) mevcuttur. Bu belirtiler dokularda hipoksia ’ ya neden olur yani dokular yeterince oksijenlenemez . Bu durum bazen kusma ile birleşir. Yüzde ; boyunda; eklemlerde ( ekstremitelerde ) ödem ilaç alındıktan 12 - 48 saat sonra rapor edilmiştir. Depresyon ; Hipotermi ( vücut ısısının düşmesi ) ; ataksi ; konjuktival ödem ve dilatasyon ; tepki vermeyen pupiller rapor edilmiştir . Daha az olarak da hipersalivasyon ( salya miktarında artış - ağzın sulanması ) ; hiperestezi ( Aşırı duyarlılık ) ve konvülsiyonlar ; kasılmalar görülür . Koma gelişirse prognoz zayıftır yani hastalığın iyileşme şansı çok düşüktür .
TEDAVİ :
Tedavideki amaç genellikle ilacın sindirim sisteminde emilimini azaltmak ; asit - baz ve elektrolit dengesini düzeltmek ; dehidrasyonu ( vücudun su kaybını ) düzeltmek ; değişime uğramamış ilacın vücuttan atılımını sağlamaktır .
Spesifik tedavi glutathione stoklarını onarmayı ; methemoglobini ortadan kaldırmayı ve dokulara oksijen iletimini düzenlemeyi amaçlamalıdır . Bunun için zehirlenme belirtileri ile gelen hastaya ;
* İlave oksijen uygulanmalı
* Temas ve stres minimuma indirilmeli
* İntravenöz ( IV ) sıvı tedavisi uygulanmalı ; diürez sağlanmalı
* Gastrik lavaj yapılmalı;mide yıkanmalı ya da hayvan kusturulmalı
* Glutathione sentezi için 3 a.a mutlaka temin edilmeli.
- - Cysteine
- - Glutamine
- - Glycine
N - acetylcysteine ( NAC ) bu amaç için sıkça kullanılır.
* H 2 reseptör antogonisti
* Vitamin C anti oksidan olarak kullanılır.
* Hepatitis ’ i önlemek amacıyla koruyucu olarak antibiyotik uygulanmalıdır .
* Hepatoencephalopathy ’ nin tedavisi için ise Lactulose verilmelidir.
* Koagulopati ’ nin tedavisi için ise plasma ; glukoz ve vitamin K uygulanmalıdır .
Postmortem değişiklikler :
Ölüm sonrası nekropside görülebilecek değişiklikler ; Karaciğerde nekrotik alanlar ; daha çok kedilere oranla köpeklerde mikroskobik hepatik lezyonlar görülür . Köpek karaciğerinde diffuz centrilobuler nekrosis ve konjesyon ve bilier staz gözlenir.
Eğer kedinize bu ilacı verdiyseniz ya da köpeğiniz yanlışlıkla ilacı aldıysa ; mutlaka ve mutlaka hiç vakit kaybetmeden veteriner hekiminizle irtibata geçiniz . İlacın vücuda hasar vermesine fırsat vermeden bir an önce vücuttan atılmasını sağlamak hastalığın seyri için çok çok önemlidir .
Parasetamol - acetominofen içeren ilaçlardan bazıları : Gripin ; Calpol ; Panadol ; Kataprin ; Minoset; Paracetamol pediatrik ; Paranox ; Parol; Pirofen; Tamol Pediatrik ; Termalgine ; Tylol ; Termacet; Vermidon ; Volpan ; Setamol...vb...
Vet. Hekim Işıl Karatan
Çeviri Kaynak :
Compendium on continuing education for Veterinarians
Vol. 22 No. 2 February 2000
Tufts University
Nancy S. Taylor; DVM
Nishi Dhupa ; BVM ; MRCVS
Compendium 2003 Apr ; 25 ( 4 ) : 276 - 280
Am J Vet Res 1985 Jul ; 46 ( 7 ) : 1485 - 9
Cullison RF : Acetominophen toxicosis in small animals clinical signs ; made of action and treatment Compendium on continuing education for Veterinarians 6 ( 4 ) : 315 -319 1984
http://www.scribd.com/doc/23745295/C-F-Acetaminophen-Toxicity-in-Cats-and-Dogs