Ruh Sağlığı Alanında Devrim: Büyük Ruhsağlığı Projesi

Bilindiği üzere "hastalık" kavramı ruh sağlığı alanında hep tartışılagelmiştir. Bir çok bilim adamı bu kavram yerine "uyum sağlamayan davranış" deyimini kullanmaktadır. Yine bazı bilim adamları uyum sağlamayan davranışların bile aslında organizmamızın uyum sağlamak amacıyla olumsuz durumlara verdiği sağlıklı uyum tepkileri olduğunu ifade etmektedirler.

Buna rağmen günümüzde; çoğu kişi tarafından hastalık olarak kabul edilen durumların dışında neredeyse günlük / insani her sıkıntımızı bile hastalık olarak görme ve ilaçla tedaviye yönelme eğilimindeki hızlı artışı çok ciddi bir temel sağlık sorunu olarak görüyorum.

Bugün psikiyatride; “Semptomların bir tablo oluşturması; bu belirtilerin en az 3 - 6 ay gibi uzunca bir süreden beri görülüyor olması ve kişileri mesleki ve/veya toplumsal alanlarda işlev kaybına uğratması” (DSM-IV) gibi en temel hastalık kriterleri neredeyse bütünüyle göz ardı edilmiş durumdadır.

Sözgelimi bir kaç günlük sıkıntısı olanın depresyonda kabul edildiği; birazcık hareketli olan çocukların hiperaktif sayıldığı; sağlıksız ana - baba tutumuna bir tepki olarak ortaya çıkan sorunlu çocuk davranışlarına ise uyum bozukluğu teşhisinin konulduğu ve ilaçla (antidepresan ilaçlarla) tedavi cihetine gidildiği örnek sayısı malesef artık bir elin parmakları kadar değildir.

Sonuç:

Evvela bu durum gereksiz psikiyatrik ilaç kullanımında korkunç bir artışa yol açmıştır. Akabinde de psikiyatrik ilaç kullanımı çocuk yaşlara kadar düşmüştür. İlaç elbetteki bir tedavi ajanıdır. Her tedavi ajanı gibi ilaç da ancak hastalığı tedavi eder. Peki; ya ortada hastalık yoksa?

Yine; son günlerde biraz içim sıkılıyor diye en az 3 - 6 ay boyunca psikiyatrik ilaç kullanmaya sevkedilen; böylece sorunlarıyla bir neden – sonuç ilişkisi içersinde yüzleşmeyip çözümü pasif bir biçimde sadece ilaçtan bekleme kolaycılığına şartlandırılan insanlar...

Bugün İngiltere’de psikiyatrik ilaçların kullanımının özellikle çocuklarda ve ergenlerde yasaklandığı bilinmektedir. Birçok bilimsel platformda bu ilaçların; sağladıkları kısmi rahatlık nedeni ile uyuşturucuya ve intihara zemin hazırlayıp hazırlamadığı tartışılmaktadır. Hemen hemen her kaynakta ilacın ancak psikoterapi ile birlikte kullanıldığında istenilen düzeyde etki gösterdiğinden bahsedilmektedir. (Plasebo etkili yalancı ilaçların antidepresanlarla aynı etkiyi yaptığını gösteren araştırma bulguları azımsanamayacak kadar çoktur).

Bütün bunlara rağmen ülkemizde salt ilaç merkezli ruhsal yardımı zorunlu kılan koşulların ortadan kaldırılmasına yönelik bir çabanın olmayışı; ayrıca ruhsal yardım ekibinin diğer unsurlarının; özellikle de alanın diğer uzmanı olan psikologların sözkonusu yardım sürecine aktif olarak katılımına olanak verecek adımların atılmamış olması ciddi bir temel sağlık sorunu olarak karşımızda durmaktadır.

Diğer yandan; çok kısa bir süre öncesine kadar bir elin parmaklarını geçmeyen psikiyatrik hastalık sayısı bugün ellilerle; yüzlerle (hatta ulusal bir dergide bu rakam 300 olarak geçmişti) ifade edilmektedir. Bu sürekli yeni hastalık üretme çabası bugün öyle bir noktaya gelmiştir ki "Bebeklik Çağı Depresyonu" denilen yeni bir hastalıktan (!) bile söz edilmektedir.

Yine bazı ulusal gazetelerde; artık kişilik özelliklerimizin bile hastalık sayıldığı; sadece bir yılda reçete edilen ilaçların şöyle kabaca bir dağılımı yapıldığında ülkemizin neredeyse yarıya yakınının depresyonda; geri kalanlarının da şizofren olduğu haberleri yer almıştı.

İnsan sadece doku; organ ve hücrelerden oluşan biyolojik bir varlık değildir. İnsan aynı zamanda duygu; düşünce ve davranışlardan meydana gelen psikolojik bir canlıdır da. O nedenledir ki Dünya Sağlık Örgütü ( WHO ) insanı; "Biyopsikososyal bir varlık" olarak tanımlar. Yine aynı örgüt sağlığı; ‘"Ruhen ve bedenen tam bir iyilik hali" olarak ifade eder.

Bilindiği üzere ruhsal ve biyolojik yapılarımız birbirinden ayrı ve bağımsız değildir. Bu iki yapı birbiriyle sürekli bir etkileşim içersindedir. Onun içindir ki ruhsal diye bilinen birçok problemde bedensel nedenler ve sonuçlar; yine bedensel olarak tarif edilen pekçok sorunda da ruhsal nedenler ve sonuçlar çoğu zaman vardır. Sözgelimi; bugün fiziksel yakınmalarla kliniklere başvuran azımsanamayacak sayıda hastanın yakınmalarına sebep olabilecek organik bulgulara rastlanamamakta; sözkonusu şikayetlere neden olarak psikolojik faktörler (sıkıntı; stres; kişilik özellikleri gibi) gösterilmektedir. Örneğin stres ile ( psikolojik faktör ) kanser; migren; ülser gibi birçok fiziksel hastalık arasında neden / sonuç ilişkisi ortaya koyan pek çok araştırma vardır.

Dolayısı ile; ruhsal olarak tam bir iyilik hali içersinde olmak ya da ruhsal açıdan sağlıksız olmak ile beden sağlığı; aile hayatı; eğitim hayatı; ekonomik hayat; sosyal hayat arasında direkt bir ilişki olduğunu söylemek hiç de zor değildir. En basit olarak psikolojik olarak geleceğe dair karamsar duygular içersinde olmak bile (ki bu durum tek başına ruhsal bir hastalık demek olmasa bile) kişinin aile içi ilişkilerini; okul başarısını; sosyal ilişkilerini; kişisel gelişimini; üretkenliğini muhtemelen olumsuz yönde etkileyecektir. Ruh sağlığı gerçekten de beden sağlığının; mutlu aile hayatının; üretken; verimli ekonomik yaşamın; sağlıklı sosyal hayatın ve kişiler arası ilişkilerin olmazsa olmaz bir önkoşuludur.

Madalyonun Bir Yüzü
Öte yandan bugün ülkemizde ruh sağlığının her geçen gün artan önemini ortaya koyan daha başka gelişmeler de vardır. Bir taraftan uyuşturucu kullanımındaki hızlı artış; diğer yandan satanizm ve benzeri akımların hızla yaygınlaşması; yine alkol tüketim yaşının her geçen gün düşmesi; çoğalan intihar olayları; artan boşanmalar...

Özellikle; son günlerde basına da sıkça yansıdığı gibi adeta toplumsal bir cinnet halini alan cinayet; vahşet ve katliam örnekleri...

Sadece bunlar mı? Yaygınlaşan meditasyon; yoga; NLP; kişisel gelişim gibi popüler uygulamalar ve insanların sorunlarını paylaşma ihtiyacını ortaya koyan "Kadın - Aile" vb. adlardaki meşhur tv. programları… Yine "Makul Çözüm" gibi insan psikolojisinin işlendiği programların gördüğü ilgi ve gazete - dergi sayfalarındaki "Güzin Abla; Aşk Doktoru; Dert Ortağı" gibi bir nevi psikolojik danışmanlık hizmeti verilen köşelere yağan mektup ve faks yağmurları… İnsanların sınırlı gazete sayfalarından; bir – iki cümlelik kendilerine özel öneri ve telkinlerden bile medet umar hale gelmeleri… İşte tüm bunlar; ruh sağlığı konusu üzerine dikkatlerimizi çekmesi gereken son derece önemli gelişmelerdir.

Maalesef bugün ülkemizde bu alanda çok büyük eksiklikler ve yanlışlıklar vardır. Çünkü mevcut ruh sağlığı hizmetleri 1920’li yıllarda hazırlanmış ve günümüz ihtiyaçlarını karşılamaktan uzak düşmüş bir takım kanun ve yönetmeliklerle yürütülmektedir. "Ruh sağlığı alanındaki çağ dışı kalmış kanunların bir an evvel değiştirilmesi gerektiği" görüşü konu ile ilgili çeşitli platformlarda hep dile getirilmektedir.

Ülkemizdeki ruh sağlığı uygulamalarıyla ilgili temel eksiklikleri / yanlışları kısaca;

I - Ruhsal tedavinin salt ilaç merkezli olarak ve bir ekip işi olduğu halde hekim tekelinde ve salt ilaç eksenli yürütülmesi;

II - Tedavi dışı psikolojik hizmetlerin (Psikolojik danışmanlık; psikolojik destek; psikolojik eğitim gibi) ihmal edilmesi olarak ikiye ayırabiliriz.

Alanda bu iki temel sonuca yol açtığını tespit ettiğim diğer yanlış algılama ve uygulamalar ise şunlardır:


1. Ruh sağlığı beden sağlığının (fiziksel sağlığın) sıradan bir şubesi gibi görülmekte; bu alanın "farklı bir doğaya" sahip olduğu gerçeği göz ardı edilmektedir. Dolayısı ile bu alana beden sağlığı alanında geçerli olan ilke ve yöntemlerle yaklaşılmaktadır. Bir dizi olumsuzlukların temelinde yatan en büyük amil; 1920’li yıllardan kalma işte bu bakış açısıdır.

2. Yukarıda bahsedilen yanlış bakış açısının doğal bir sonucu olarak insanların bu alanda; aynı fiziksel sağlık alanında olduğu gibi sadece hastalıklarının olabileceği düşünülmekte; dolayısı ile de insanların sadece tedavi hizmetlerine ihtiyaç duydukları çıkarımına gidilmektedir. Onun için de bugün ülkemizde tedavi dışı hizmetlerin sunulduğu başka ruh sağlığı ve psikolojik hizmet adresleri yoktur. Alanda; "İnsanlar ya sağlıklıdır ya da hastadırlar. Sağlıklı iseler zaten bir problem yoktur. Eğer hasta iseler gider bir hekimden tedavi hizmeti alırlar" yanlış yargısı geçerliliğini korumaktadır.

3. Oysa ruh sağlığı hizmeti demek sadece ve sadece hasta insanlara sunulan psikiyatrik tedavi hizmeti demek değildir. Ruh Sağlığı alanında; alanın kendine özel doğasından kaynaklanan tedavi dışı yardım gereksinimleri ve bu tedavi dışı yardım gereksinimlerine cevap verebilecek tedavi dışı yardım şekilleri de vardır. Örneğin Psikolojik Tedavi; Psikolojik Danışmanlık Hizmetleri; Psikolojik Destek Hizmetleri; Psikolojik Eğitim Hizmetleri gibi. (En az psikiyatrik tedavi kadar önemli olan bu psikolojik hizmetlerin verilmeyişinin doğurduğu boşluğu; maalesef yukarıda sayılan oluşumlar / uygulamalara doldurmaktadır.)

4. Yine bu alanda; yaşanılan ve yardım gereksinimi duyulan her sorun psikiyatrik bir hastalık demek değildir. Ruh sağlığı alanında insanların sadece hastalıkları değil;

A) Hastalık niteliğinde olmayan sorunları;
B) Çok önemli soruları da vardır.

İnsanlarımızın hastalık ve tedavi dışında; hastalık boyutunda olmayan insani sorunları ve çok önemli soruları için (çünkü bu insani; hastalık olmayan sorunların ve soruların zamanında cevaplanamaması durumunda uzayıp giderek; zaman içinde derinleşerek hastalığa dönüşme ihtimali yüksektir) alabilecekleri hizmetler vardır. Hastalık olmayan bu gibi sorun ve soru durumunda alınabilecek hizmet bir tedavi hizmeti değildir. Evet; her yardım talep eden insan hasta; her yardım gerektiren sorun hastalık ve her yardım talebine cevap verecek hizmet şekli de tedavi değildir.

Tedavi; pek tabidir ki ruhsal tedavi de en son basamaktır. Esas olan sağlıklı kalmaktır. Yani; koruyuculuktur. Öncelikle ruh sağlı korunmalı; desteklenmeli; sonra insanlara tedavi adresleri gösterilmelidir. Maalesef ülkemizde durum hiç de böyle değildir. Başka hizmet adresleri olmadığı için; küçük - büyük; insani bir problem ya da hastalık ayırımı yapılmadan her yardım talep eden insan direkt olarak tedavi adreslerine baş vurmak zorunda bırakılmaktadır. Ülkemizde eğitici; geliştirici; destekleyici; çözümleyici ve yönlendirici nitelikli ruh sağlığı hizmetleri ihmal edilmektedir. Yukarıda da belirttiğim gibi; ya her sorunu olan insan tedavi merkezli hizmet veren ve sayıları son derece az olan psikiyatri kliniklerine gönderilmektedir ya da yardım alabilmeleri için gerçek anlamda hasta olmaları beklenmektedir.

6. Ülkemizde 100 bin kişiye bir psikiyatri uzmanı düşmektedir. Ünlü Türk Psikiyatristi Prof. Dr. Orhan Öztürk; Tıp Fakültelerinde kaynak ders kitabı olarak okutulan Ruh Sağlığı ve Bozuklukları adlı meşhur eserinde; "Hekimlerin sayısı ne bugün ne de gelecekte ruh sağlığı ihtiyaçlarını karşılamayacaktır. Alanda hekim dışı uzmanların da temel ruh sağlığı hizmetlerini verecek şekilde yetiştirilmesi gerekmektedir. Ruh sağlığı alanı hekimlerin tekelinde kalmamalıdır" demektedir.

Gerçekten de bu eksiklik çok ciddi sonuçlara sebep olmaktadır. Evvela bu durum ruh hekimlerini; bir uçtaki en insani; günlük; normal sıkıntılardan tutun da diğer uçtaki psikozlara kadar hastalık olan / olmayan her sorun durumuyla uğraşmak; dolayısı ile işlerini -maalesef- bir dahiliye uzmanı gibi yapmak; birkaç soru sorup; salt semptomlara bakıp ilaç yazmak zorunda bırakmaktadır. Yani kalıcı değil; semptomatik tedavi hizmeti sunulmasına sebep olmaktadır. Oysa salt ilaçla tedavi; özellikle bu alanda eksik tedavi demektir.

7. Bilindiği üzere psikiyatrik muayene test; gözlem; görüşme gibi araçların kullanılmasını; ruhsal tedavi ise birebir psikolojik yaklaşımları da zorunlu kılan; sadece ilaçla kalıcı sonuç alınması neredeyse imkansız; multifaktöriyel yaklaşımları; dolayısı ile bir ekip çalışmasını gerektiren bir yapıya sahiptir. Oysa bugün ülkemizde ruhsal tedavi hizmetleri kağıt üzerinde anlatılan ekip işbirliğinin aksine salt psikiyatri hekim tekelinde yürütülmektedir.

"Uzman olduğuna göre; hele bir de hekim ise tek başına yapar" diye düşünülmektedir. Ancak bir işin sağlıklı olarak yapılabilmesi için o işte uzman olmak yetmemektedir. Başka faktörler de devreye girmektedir. Örneğin; zaman faktörü...

Ruhsal tedavinin sağlıklı olarak yürütülmesi için bir psikiyatri hekiminin günde en fazla 10-12 hasta bakması gerekmektedir (Üniversite hastanelerinde buna kısmen dikkat edilmektedir). Çünkü bir hasta ile tanılama ve tedavi süreci asgari 35-40 dakika olmak zorundadır. Hekim hem tanılama görüşmesini; hem birebir ve vakit alan psikolojik yaklaşımları (terapi vs.) tek başına yapması ancak günde bu sayıda hasta bakmayı tercih etmesi durumunda belki mümkün olacaktır. Bu ise; 100 bin kişiye bir psikiyatri hekiminin düştüğü; psikolojik problemlerin öneminin ve yaygınlığının her geçen gün arttığı günümüz koşullarında neredeyse imkansızdır.


Bunun o kadar ciddi sakıncaları vardır ki!

(Tanı konulmayınca ilaç verilemediğinden; ilaç dışı yaklaşımlara dise vakit olmadığından sözü edilen bu durum zorunlu olarak her sorunun hastalık olarak kabul edilmesi gibi vahim bir yanlışa da sebep olmaktadır. O yüzdendir ki 3 - 4 gün belirti gösteren ve klinik açıdan hastalık tablosuna oturmayan kişilerin çok kolay bir şekilde depresyon; biraz hareketi olan çocukların ise hemencecik hiperaktivite tanısı aldığı vaka örnekleri azımsanamayacak kadar çoktur. 12 yıldır alanda; bu işin mutfağında çalışan deneyimli bir psikolog olarak; en önemlisi de ağzımdan çıkanı kulağım duyarak iddia ediyorum: Bugün psikiyatri kliniği çıkışında kişiler üzerinde araştırma yapılsın. Hastalık teşhisi alanların; ilaç başlanılanların önemli bir kısmının şikayetlerinin aslında hastalık tablosu oluşturmaktan çok uzak olduğu görülecektir. Bahsini etmeye çalıştığım ruhsal yardım işleyişi / süreci hekimleri bu sonucun doğmasına mahkum etmektedir. Bu tespitimi Türkiye Psikiyatri Derneği Başkanı Dr. Şerif Özer de bir röportajında açıkça teyit etmektedir.)

(Bilindiği üzere Psikiyatride bugün onlarca hastalıktan sözedilmesine karşın her sorunun spesifik bir ilacı yoktur. Alanda; antidepresanlar; Antipsikotikler ve Anksiyolitikler olmak üzere temelde 3 grup ilaç söz konusudur. O yüzden; yukarıda bahsettiğim uygulamaların doğal bir sonucu olarak; ilacı olmayan sorunlarda bile bu üç grup ilaçtan birinin verilmesi gibi çok vahim bir garabet de sözkonusudur. Örneğin çocuğun ya da kişinin sorunu iletişimsel olduğu halde konulan teşhis -sözgelimi- depresyon; başlanan ilaç da antidepresan olabilmektedir. Yine kemelik vb. konuşma bozuklukları psikologlarca verilen "konuşma terapisiyle" büyük oranda düzelebilen bir bozukluk olmasına karşın anksiyete teşhisi verilebilmekte; anksiyolitik bir ilaç başlanabilmektedir.)

Yukarıda da değindiğim gibi bu durumu aslında yadırgamamak gerekiyor. Çünkü sorumlu hekim; kendisine bir yakınma ile baş vuran her kişiye yardımcı olmak; bir şeyler yapmak; çözüm üretmek zorundadır. Sorunu “hastalık” boyutunda görmediğinde ya da şikayetçi olunan sorunun spesifik bir ilacı olmadığını söylediğinde başvuran kişilere tedavi dışı; ilaçla tedavi dışı yardım talep edebileceği; bu kişileri yönlendirebileceği; zaman alan; birebir ilgi gerektiren yardım şekillerini; örneğin psikolojik danışmanlık; psikolojik destek; psikoeğitim vb. hizmetleri talep edebileceği ne başka bir hizmet adresi ne de başka bir uzman vardır.


(Aslında böyle bir uzman vardır. Ancak bu; çağın sorunlarıyla birinci dereceden alakalı çağın mesleğinin uzmanları bugün ülkemizde işlevsiz bırakılmış; onca ihtiyaca rağmen çalıştıkları kurumlarda (şahsımın da şanslı olarak içinde yer aldığı bazı istisnalar hariç) öncelik arzetmeyen işlerde istihdam edilerek atıl durumda körelmeye terkedilmişlerdir. Böylece; en üretken; en verimli yaşlarında bazı nedenlerle mesleklerine büyük ölçüde küstürülmüş durumdadırlar. Bu uzmanlar; tıpkı psikiyatristler gibi yüksek eğitimli bir ruhsal yardım mesleği mensupları olan psikologlardır.)

Dediğim gibi ilgili hekimlerce zorunlu olarak tanı koymak; ilaç vermek mecburiyetinde kalınmaktadır. Yine aile sorunları; iletişim sorunları; uyum sorunları; okul sorunları; ergenlik problemleri; kekemelik vb. konuşma bozuklukları gibi büyük ölçüde ilaç dışı psikolojik yaklaşımların gerektiği birçok problem için bile ilaç kullanımı tavsiye edilmek zorunda kalınmaktadır.

Bu tür örnekler her gün binlercesi yaşanan ve etkisi milyonlarca insanın yaşamında bizzat gözlenen gerçeklerdir.

Soruyorum: İnsan sağlığı bu kadar ucuz; ülkemiz ekonomisi bu kadar zengin midir?



Çözüm için tek bir seçenek vardır: Psikologlara tedavi süreci öncesinde; sırasında ve sonrasında rol vermek!

Bir pratisyen hekim veya diş hekimi gibi; bir avukat yahut mühendis gibi fakülte mezunu olan psikologları vasıfsız elemanlar olarak görmekten artık vazgeçmek!

Psikologların psikiyatri teknikeri - teknisyeni olmadıklarını; ayrı; bağımsız; uygulama alanı son derece geniş ve pozitif bir bilimin; psikoloji biliminin uzmanları olduklarını; sadece psikiyatrinin değil; psikoloji biliminin de bu ülke insanlarına çok şeyler vereceğini gelişmiş batı ülkeleri gibi kabul etmek!

Koskoca bir ruh sağlığı alanının yükünü tek başlarına omuzlarında taşıyan; tekellerinde tutan sınırlı sayıdaki psikiyatri uzmanları dışındaki bu uzmanlara da alanda bazı yetkiler ve sorumluluklar tanımak!

“Hastayı hekim tedavi eder”gibi; 1920’li yıllara ait ve ruh sağlığının gerek doğasını; gerekse günümüz gerçeklerini yansıtmayan; ruh sağlığı alanındaki her yardım talebini hastalık; her yardım talep edeni hasta; her yardımı sadece ilaçla tedavi olarak gören ve alanda tedavi dışı ruhsal yardım şekillerinin de olduğu gerçeğini yadsıyan yanlış ve eksik algılamalardan; kabullerden bir an evvel kurtulmak gerekmektedir.

Çözüm için şu iki alternatif modelden en az birisinin hayata geçirilmesi gerekmektedir.



Sonuçta bütün insanlar bir aileye mensuptur. Bu nedenle; her psikolog belli sayıda aile ile irtibatlandırılmalı; bu uzmanların ailelere psikolojik eğitim (örneğin; periyodik aile içi seminer vb.) psikolojik danışmanlık ve psikolojik destek hizmeti sunmaları sağlanmalıdır. Yani aile hekimliğinde olduğu gibi "Aile Psikologluğu" uygulamasına geçilmelidir.

Psikologların; aile ve birey merkezli koruyucu; eğitici; geliştirici; destekleyici; çözümleyici ve yönlendirici nitelikli ve bugüne dek ihmal edilen 1. basamak ruh sağlığı hizmetleri sunmaları konusunda acilen yasal adım atılmalıdır.


Böylece psikiyatri uzmanı hekimlerin daha önemli ve gerçek hastalık boyutlu ruhsal sorunlarla daha kaliteli bir biçimde uğraşmaları temin edilmelidir.

(Not: Ruhsal yardım konusunda Sağlık Ocaklarının ilk basamak olarak fazla bir rolü yoktur; Çünkü orada yapılan da uzman hekimin yapmak zorunda kaldığından pek farklı değildir. Yukarıda bahsi edilen psikolojik hizmetleri sunmak için ise pratisyen hekimlerin gerek eğitimleri gerekse sınırlı zamanları yeterli değildir.)

Bu şekilde hem psikiyatri hekimleri gerçek hastalık durumlarıyla daha kaliteli bir biçimde ilgilenmiş olacaklar; hem de ruhsal tedavi olması gerektiği şekilde; yani bütüncül bir biçimde verilmiş olacaktır. Böylece; örneğin uzman hekim teşhis koyup tedavi başladığı hastalarına; "...Şimdi git; bu süreçte bir psikologdan psikolojik destek al ki tedavi etkinliğin artsın; iyileşme sürecin kısalsın; sonra bana tekrar kontrole gel" diyebilecektir.


Ayrıca dahiliye vb. kliniklerde muayene olan; hastalığına sebep olarak herhangi bir organik bulguya rastlanılmayan; hastalığının stres ve benzeri psikolojik faktörlerden kaynaklandığı söylenen ve kendi kendisinin doktoru olması öğütlenen hastalar ilgili uzman hekimler tarafından bu ofislere yönlendirilebilmeli; böylece buraları insanların stresle; hastalığını kabullenme vb. sorunlarla nasıl başa çıkılacağını öğrenebilecekleri; bu ve benzeri konularda psikolojik destek alabilecekleri "Psikolojik Destek Birimleri" haline getirilmelidir.

Unutulmamalıdır ki beden sağlığı ve tıbbı iyileşme; ruh sağlığından ve psikolojik faktörlerden ayrı ve bağımsız değildir. Literatürlerde; uygun psikolojik yaklaşımlarla organik bir hastalık olan kanserin bile yenilebildiğinden bahsedilmektedir.

Kısaca bu yerler; “psikolojik eğitim; psikolojik danışmanlık; psikolojik destek ve psikolojik tedavi” olmak üzere 4 temel ruh sağlığı hizmetinin; diğer bir ifadeyle koruyucu; eğitici; geliştirici; destekleyici; çözümleyici ve yönlendirici nitelikli ruh sağlığı hizmetlerinin verildiği "1. basamak psikolojik hizmet adresleri" haline getirilmelidir.


Yukarıda ifade edilen 2 basamaklı (Psikolog Ofisleri ve Psikiyatr Muayenehaneleri) hizmet yapılanmasının tek çatı altında olduğu "Toplum Ruh Sağlığı Merkezleri" modeline geçilmelidir.


Bu oluşum kanımca dayatılmamalı; teşvik cihetine gidilmeli; bu yönde adım atan hekimlere ve psikologlara merkezlerine baş vuran insanlar adına devlet ödemesi imkanı getirilmelidir. Bu merkezler küçük Ruh Sağlığı Hastanesi gibi; Dal Hastane gibi düşünülmelidir. Bir çok özel hastanenin finansmanını sağlayan devlet; ülke genelinde sayıları çok da fazla olmayacak bu tür son derece faydalı hizmetlere vesile olacak ruh sağlığı merkezlerini çok rahat bir şekilde finanse edebilecektir diye düşünüyorum. Bugün Avrupa’da böyledir: Kişiler psikologa ya da psikiyatri uzmanı hekime giderler (oralarda bu iki uzman ayrı çalışırlar); ücretlerini devlet öder. Devlet sadece uzmanlara hasta / danışan taksimini yapar; sağlık alanını tamamen ticari rekabetin acımasız pençesine terk etmez. Hizmetlerin sağlıklı yürümesini; işleyişi temin eder. Bu uygulama sosyal devlet olmanın da bir gereğidir. Özel hastanecilik uygulamaları ülkemizin de bu yolda olduğunun göstergesidir.



Dolayısı ile bahsi edilen uygulamalara ek olarak bütün hastanelerde psikiyatri klinikleri yanında ayrıca “Psikoloji Birimleri (Klinikleri)” açılmalıdır (hastanemizde böyle bir yapılanma vardır; ancak bu yerel bir uygulamadır).


(Not: Yıl 2010’dur. Çalışmamın giriş bölümünde de değindiğim çağın sorunları almış başını gitmektedir. Ancak bu çağın sorunlarıyla birinci dereceden alakalı çağın mesleğine bugün direkt başvurabilmek ne yazıktır ki mümkün değildir. Örneğin genç yaşta bir çocuk herhangi bir suç ya da cinayet işlediğinde hemen gözler gençler ve aileleri üzerine odaklanmakta; anında ebeveynler ve çocuklarına yaklaşım biçimleri gündeme gelmekte; onların yanlış çocuk yetiştirdikleri üzerinde yoğunlaşan bazı söylemlerde bulunulmaktadır. Peki bu anne – babalar; özellikle Anadolu’da bu hizmeti nerede ve kimden alacaklardır? İşleri insanlara zaman ayırmak; onları etkili bir biçimde dinlemek ve bilimsel metodlarla yönlendirmek olan psikologlardan... Peki bu mümkün müdür? Bugün bilhassa Anadolu’da halkın psikoloğa ulaşabilecekleri yegane yer olan devlet hastanelerinde psikiyatri kliniklerine gitmeden; ilgili hekimlerin oluru ve yönlendirmesi olmadan (ki bu kişiler ister hasta isterse sağlıklı birer danışan olsunlar) hiçbir kimsenin psikologlarla görüşebilmesi; danışmanlık; destek; eğitim vb. psikolojik hizmetler alabilmesi mümkün değildir. Bu ihtiyacın karşılanması tamamen ilgili hekimlerin kişisel insiyatiflerine terkedilmiş durumdadır.)


Devlet Hastanelerinde ayrıca; psikologların mesaiden sonra da klinikte çalışabilmelerini; mesleki / klinik görüşmeler yapabilmelerini sağlayan; bunu teşvik edan / özendiren bir düzenlemeye gidilmelidir. Buna; özellikle haftada bir olmak üzere birkaç seans görüşmeye gelmesi gereken ancak okulları olan çocukların ve gençlerin; bilhassa da çalışan ailelerin - ebeveyenlerin büyük bir ihtiyacı vardır.