Beyin Ödemi
Beyinde hücreleri arasında sıvı toplanması olarak ifade edilebilir. Temel olarak 3 tür beyin ödemi izlenir:
Vazojenik beyin ödemi: Artmış kapiller geçirgenlik; basınç gradienti ile vasküler bölgeden ekstrasellüler bölgeye geçiş ile karakterizedir. Araşidonik asit kapiller geçirgenliği artırır. Beyin tümörlerinde vazojenik ödem izlenir.
Sitotoksik ödem: İskemi; travma; hipoosmolarite (SIADH) sonrasında hücrede metobilizma bozulur ve hücre şişmeye başlar; ekstrasellüler mesafe daralır. Başlangıçta KBB intaktır.
İnterstisyel ödem: (hidrosefalik ödem): Beyin paramkimi ile ventrikül arasındaki basınç gradienti nedeni ile oluşur. BOS transependimal olarak interstisyel aralığa geçer. KBB ve enerji metabolizması sağlamdır.
Beyin ödeminde en çok kullanılan 2 ajan kortikosteroid ve mannitol dür.
Beyin ödeminde kortikosteroid kullanımının gerekçeleri: Vasküler permabiliteyi azaltır; sitotoksik etkisi vardır; tümör formasyonunu ve BOS yapımını azaltır. Günlük deksametazon ideal dozu 16 mg/gündür.
Kortikosteroidin yan etkileri:
· Nörolojik: kişilik değişikliği; hallusinasyon; tremor; hıçkırık; miyopati; demans; nöbet
· Dermatolojik: İncelmiş deri; purpura; stria; akne; yara iyileşmesinde gecikme
· Romatolojik: Osteoporoz; avasküler nekroz; büyümede gecikme
· GIS: kanama; pankreatit; hepatomegali
· Oftalmolojik: Göz kanaması; katarak; glokom; uveit
· KVS: Hipertansiyon; aritmi (iv puşe)
· Endokrin: Hiperglisemi; hipernatremi; hipokalemi; amenore; obesite
· Ürogenital: Poliüri; genital yanma (iv puşe)
· Genel: Fırsatçı infeksiyonlar
· Steroid çekilmesi: Psödoromatizma (çok sık); baş ağrısı; letarji; adrenal yetmezlik; psödotümör serebri
Mannitol osmotik etki ile suyu ekstrasellüler mesafeden damar içine çeker; reologik etki ile oksijenin dokuya daha iyi dağılımını sağlar; beyine gelen kan akımında dolayısıyla basınçta azalma olur. Diüretik etkisi vardır. Mannitolun dozu 0.25-1 g/kg’dır. 6-12 saat aralıklı verilebilir. Osmolaritenin 310-320 arasında tutulması ve diürezin 2/3ünün volüm olarak verilmesi gerekir.
Mannitolun rebound etkisi: Kronik mannitol kullanımında zaman içinde tight juntionlarda azalma ve fenestrasyonlar oluşur; böylece mannitol doku içerisine birikir ve yanında suyu tutarak beyin ödemini artırır. Dehidratasyona bağlı olarak sistemik kan basıncı düşer bunu perfüzyon basıncının düşmesi ve vazodilatasyon izler; bunun sonucu olarak intrakranial basınç artışı izlenir.
Beyin total volümünün %25-30’unu mikro ve makodamarlar oluşturur. Mikrosirkülasyon alanı 12 metre²’dir. Kapillerin total uzunluğu 650 km’dir. Bazı moleküller beyine endositozla alınır. Mannitol verilince osmotik etki ile KBB’de geçici bir açılma olur. KBB suda eriyen maddelere geçirgen değildir. Bu açıdan glikoz ancak kolaylaştırılmış diffüzyon ile KBB’ni geçebilir. Hipoksi; arteriyel HT; tekrarlayan nöbetler; osmotik ajanlar; travma; RT; alkol; ensefalopati; menenjit ve SAK KBB’ni bozar. KBB anatomik; fizyolojik ve biokimyasal mekanizmaları içerir.
Pinositik veziküller 70 nm çapında LDL molekülü olup; albumin; insulin gibi molekülleri endotelin karşı tarafına taşırlar. İnsan kapiller tight juntionları 7 haftalık embriyoda şekillenmeye başlar. Bazal membran ise postnatal ilk ay içerisinde oluşur. Bazal membranın yapısında kollajen; proteoglikanlar; laminin ve heparin sülfat vardır.
Perisit (perivasküler hücre); kontraktilite ve inflamasyon (lökosit migrasyonu; antijen prezentasyonu ve T cell aktivasyonu) gibi endotelyal hücrelerin aktivitelerini kontrol eder.
Vazojenik beyin ödemi: Artmış kapiller geçirgenlik; basınç gradienti ile vasküler bölgeden ekstrasellüler bölgeye geçiş ile karakterizedir. Araşidonik asit kapiller geçirgenliği artırır. Beyin tümörlerinde vazojenik ödem izlenir.
Sitotoksik ödem: İskemi; travma; hipoosmolarite (SIADH) sonrasında hücrede metobilizma bozulur ve hücre şişmeye başlar; ekstrasellüler mesafe daralır. Başlangıçta KBB intaktır.
İnterstisyel ödem: (hidrosefalik ödem): Beyin paramkimi ile ventrikül arasındaki basınç gradienti nedeni ile oluşur. BOS transependimal olarak interstisyel aralığa geçer. KBB ve enerji metabolizması sağlamdır.
Beyin ödeminde en çok kullanılan 2 ajan kortikosteroid ve mannitol dür.
Beyin ödeminde kortikosteroid kullanımının gerekçeleri: Vasküler permabiliteyi azaltır; sitotoksik etkisi vardır; tümör formasyonunu ve BOS yapımını azaltır. Günlük deksametazon ideal dozu 16 mg/gündür.
Kortikosteroidin yan etkileri:
· Nörolojik: kişilik değişikliği; hallusinasyon; tremor; hıçkırık; miyopati; demans; nöbet
· Dermatolojik: İncelmiş deri; purpura; stria; akne; yara iyileşmesinde gecikme
· Romatolojik: Osteoporoz; avasküler nekroz; büyümede gecikme
· GIS: kanama; pankreatit; hepatomegali
· Oftalmolojik: Göz kanaması; katarak; glokom; uveit
· KVS: Hipertansiyon; aritmi (iv puşe)
· Endokrin: Hiperglisemi; hipernatremi; hipokalemi; amenore; obesite
· Ürogenital: Poliüri; genital yanma (iv puşe)
· Genel: Fırsatçı infeksiyonlar
· Steroid çekilmesi: Psödoromatizma (çok sık); baş ağrısı; letarji; adrenal yetmezlik; psödotümör serebri
Mannitol osmotik etki ile suyu ekstrasellüler mesafeden damar içine çeker; reologik etki ile oksijenin dokuya daha iyi dağılımını sağlar; beyine gelen kan akımında dolayısıyla basınçta azalma olur. Diüretik etkisi vardır. Mannitolun dozu 0.25-1 g/kg’dır. 6-12 saat aralıklı verilebilir. Osmolaritenin 310-320 arasında tutulması ve diürezin 2/3ünün volüm olarak verilmesi gerekir.
Mannitolun rebound etkisi: Kronik mannitol kullanımında zaman içinde tight juntionlarda azalma ve fenestrasyonlar oluşur; böylece mannitol doku içerisine birikir ve yanında suyu tutarak beyin ödemini artırır. Dehidratasyona bağlı olarak sistemik kan basıncı düşer bunu perfüzyon basıncının düşmesi ve vazodilatasyon izler; bunun sonucu olarak intrakranial basınç artışı izlenir.
Beyin total volümünün %25-30’unu mikro ve makodamarlar oluşturur. Mikrosirkülasyon alanı 12 metre²’dir. Kapillerin total uzunluğu 650 km’dir. Bazı moleküller beyine endositozla alınır. Mannitol verilince osmotik etki ile KBB’de geçici bir açılma olur. KBB suda eriyen maddelere geçirgen değildir. Bu açıdan glikoz ancak kolaylaştırılmış diffüzyon ile KBB’ni geçebilir. Hipoksi; arteriyel HT; tekrarlayan nöbetler; osmotik ajanlar; travma; RT; alkol; ensefalopati; menenjit ve SAK KBB’ni bozar. KBB anatomik; fizyolojik ve biokimyasal mekanizmaları içerir.
Pinositik veziküller 70 nm çapında LDL molekülü olup; albumin; insulin gibi molekülleri endotelin karşı tarafına taşırlar. İnsan kapiller tight juntionları 7 haftalık embriyoda şekillenmeye başlar. Bazal membran ise postnatal ilk ay içerisinde oluşur. Bazal membranın yapısında kollajen; proteoglikanlar; laminin ve heparin sülfat vardır.
Perisit (perivasküler hücre); kontraktilite ve inflamasyon (lökosit migrasyonu; antijen prezentasyonu ve T cell aktivasyonu) gibi endotelyal hücrelerin aktivitelerini kontrol eder.