Çocuklardaki Olumsuz Davranışların Nedenleri
ÇOCUKLARDAKİ OLUMSUZ DAVRANIŞLARIN NEDENLERİ
Çocukların olumsuz davranışlarının nedenleri çocuğun bu davranış sonucunda elde etmek istediği durumsa bağlıdır. Yani olumsuz davranışlar sertgileyen çocuğun ulaşmak istediği bir hedefi/amacı vardır. Bu hedefler dört başlık altında toplanabilir:
1. Dikkat Çekme Mekanizması: Çocuk eğer yetişkinler tarafından ilgi görmüyorsa; dışlanıyorsa; bu çocuk dikkat çekmek için olumsuz davranışlar sergileyecektir. Böylece yetişkinlerin ilgi alanı dışında kalmaktansa cezalandırılmayı; azarlanmayı tercih etmiş olur.
Eğer yetişkin çocuğun davranışlarından rahatsız oluyor ve anlık öfke yaşıyorsa çocuk; dikkat çekmeyi hedeflemektedir. Yani sergilediği davranışı dikkat çekmek için yapıyordur.
Bu durumda çocuğa öfkelenmek yerine çocuğun o anki davranışını önemsememek; ona “senin için ne yapabilirim?” gibi sorular sorarak ilgilendiğinizi hissettirmek; uygun davrandığı zamanlarda ona olumlu geri bildirirm vermek işinizi kolaylaştıracaktır.
2. Yetki: Çocuk bir yetişkin ya da ararkadaşları tarafından kendisine emir verilmesini; kural konmasını reddeder; ne istiyorsa onu yapar ve böylece yetkinin yani gücün kendisinde olmasıonı hedefler. Eğer yetişkin bu çocuğun yetkiyi ele almak istemesine karşı dsaha fazla yetki gösterir; yani daha fazla güç uygulayarak başarılı olursa; çocuk güç kullanmanın değerine daha fazla inanacak ve bu davranışı yetki kurabileceği insanlar üzerinde denemeye devam edecektir.
Eğer yetişkin; çocuğun davranışı karşısında yaşadığı öfke rahatsız olma sınırlarını aşarsa ve kışkırtıldığını hissederse; ben sana patronun kim olduğunu gösteririrm düşünceleri aklından geçerse; çocuk güç kurmayı hedeflemektedir. Yani yaptığı davranışın sonucunda yetişkğin kazanmış gibi görünse de çocuk kazandığını düşünecektir.
Bu durumda çocuğun size güçlü olduğunu kanıtlamaya yönelik davranışlar sergilediğinin farkında olduğunuzu; tabi ki onun da güçleri olduğunu ama evdeki liderin anne-baba olduğunu hatırlatıcı ifadeler kullanmanız; çatışmaya girmekten kaçınmanız; size söylemek istediği bir şeyler varsa ona zaman ayırabileceğinizi söylemeniz işinizi kolaylaştıracaktır.
3. Öç Alma: Bir yetişkin tarafından reddedilen; cesareti kırılan; incitilen ve benlik algısı zedelenen çocuk öç alma hedefini seçer. Bu çocuklar; genelde dikkat çekme ve yetki kurma/güç uygulama hedefini gerçekleştirememiştir. Kendisini kimsenin sevmediğini; herkesin kendisine karşı olduğunu düşünür ve öç alarak önem kazanmaya çabalar. Yetişkinlerden kurallara karşı gelerek öç alacağını düşünür.
Eğer yetişkinin yaşadığı öfke duygusuna incinmişlik de etki ediyorsa çocuk öç almayı hedeflemiştir. Yetişkinin aklından bu çocuk ne kadar sevimsiz ve kaba; bana bunları nasıl yapar? soruları geçiyorsa ve yetişkin hırsından ağlıyorsa çocuk hedefine ulaşmış yani öcünü almış olacaktır.
Bu durumda; özellikle misilleme yaparak ceza vermekten kaçınmak; çocuğa zaman ayırarak onunla ilgilendiğinizi ve onu sevdiğinizi hissettirmek; incinseniz bile bunu ona fark ettirmemek işinizi kolaylaştıracaktır.
4. Varsayılan Yetersizlik: Yetişkinler çocuktan kapasitesinin üzerinde başarı bekliyorsa ve çocuk bu beklentiye cevap veremiyorsa ve yetişkinler tarafından sürekli eleştiriliyorsa yetersiz görünme hedefini seçer. Aynı zamanda başarısız olduğuna inanır ve bir çaba sarf etmez. Kendisinden bir şey istenmedikçe hiçbir şey yapmaz ve böylece de sonucunda utanacağı olayları engellemiş olur.
Eğer yetişkin engellenme; yılgınlık; umutsuzluk ve çaresizlik yaşıyorsa; çocuk yetersiz görünmeyi hedeflemiştir. Çocuk edilgen tepkilerinden dolayı ne kadar çaresiz olduğunu ispatlamıştır.
Bu durumda varsayılan yetersizlikten kurtulmanın uzun zaman alacağının yetişkin tarafından bilinmesi ve sabırlı olunması; çocuğun kendine güvenmesi için başarılı olduğu alanlara yöneltilmesi işinizi kolaylaştıracaktır.
Olumsuz davranışların hedefi ne olursa olsun hepsinde cesaretlendirme çok önemlidir. Çünkü ceasretlendirme çocuğun gücünü ve değelilik duygusunu artırır. Yetişkinin kabul edici ve destekleyici tutumu cesaretlendirmeyi artıracaktır.
Bir çok durumda çocuklar neyi hedeflemişlerse yetişkinler de onu hissederler. Çocuğun olumsuz davranışının yetişkinde bıraktığı ilk duygu çocuğun hedefini anlamasına yardımcı olacaktır. Bu duygu sayesinde yetişkin; çocuğun amacının ne olduğunu anlar ve duruma uygun tepkiler verir. Bu durum hem çocuğun amacına ulaşmasını engelleyecek hem de yetişkinin çocuk ile faha anlamlı bir ilişki kurmasını sağlayacaktır.
Bu makale psikolog ilkten çetin ve uzm psikolojik danışman Figen ürgüp lü tarafından hazırlanmıştır