Eğitim sürecinin her aşamasında sınavlarla yüzleşen ve bu sınavlarda başarı göstermek için çalışan bireylerin en büyük korkularından birisi kısa bir sürede bilgilerin sınandığı sınavlarda emeklerinin boşa gideceği düşüncesidir. Sınav kaygısı akademik yaşamdaki başarısızlıkların kişisel başarızlıklar olarak algılanmasından doğan yoğun kaygı durumu olarak ortaya çıkmaktadır. Normal düzeyde bir kaygı bireyin sınava hazırlanırken motivasyonuna olumlu etki sağlayabileceği gibi aşırı kaygı duygusu olumsuz etkileri ile bireyi psikolojik anlamda zorlayabilecektir.
Sınav kaygısında kaygı duygusu ile bireyin kendisine olumsuz telkin ettiği ve yoğun olarak zihninde tekrarladığı düşüncelere rastlanmaktadır.(Başarısız olacağım-Sınavda herşeyi unutacağım-Şıkları yanlış işaretleyeceğim vb gibi duygular). Bu duygularla birlikte bir takım fiziksel belirtiler de ortaya çıkmakta ve fizyolojik yapıyı negatif yönde etkilemektedir. Bazı fizyolojik belirtileri şu şekilde sıralayabiliriz: Nefes darlığı hissi; kalp ritminin hızlanması; terleme; göğüs bölgesinde ağrılar; ateş basması vb. Sınav kaygısının bireyin yaşadığı yoğun duygularının üzerinde de etkisi oldukça fazladır. Bireyler sınav kaygısı yaşadıklarında ortaya çıkabilecek duygu durumlarından bazılarını şu şekilde sıralayabiliriz: Sinirlilik hali; korku; kaçınma; gerginlik; güvensizlik ve çaresizlik vb.
Bu aşamada sınav kaygısına neden olan temel etmenlerin bilinmesinde fayda olacağını düşünüyorum. Sınav öncesi uykusuzluk ve yanlış beslenme kaygı düzeyini artırabilecek etkenlerdir. Ayrıca daha önceki başarsızlıklara odaklanılarak gerçekleştirilen olumsuz telkinler ve gerçekçi olmayan düşünceler kaygıyı artırıcı etkiler olarak karşımıza çıkabilmektedir.(Bu sınavda da başarısız olacağım düşüncesi). Aynı zamanda sınavda daha önce yaşanmış olumsuz fizyolojik etkiler göz önüne getirilerek negatif beklentiler zihinde tekrarlanır.(Bu sınavda da nefesim daralacak ve yapamayacağım). bu ve benzeri etkiler bireylerin yoğun sınav kaygısı yaşamasına neden olabilmektedir.
Sınav kaygısıyla baş etme becerisi geliştirmek isteyen bireylerin uygulayabilecekleri basit fakat etkili yöntemler bulunmaktadır. Bunların en önemlisi düzenli ve programlı çalışma alışkanlığının kazanılmasıdır. Sınav öncesi gerekli uykunun alınması ve fizyolojik yapıyı etkilebilecek ağır gıdaların alınmaması da kaygıyı önleyici etkiye sahip yönelimlerdir. Gerçekçi olmayan tutum ve düşüncelerin yerinin olumlu ve gerçekçi düşüncelerle değiştirilmesi bilinç oluşturmak açısından önemlidir. (Bu sınavda herşey berbat olacak düşüncesi yerine. Başarmak için elimden geleni yaptım düşüncesinin taşınması) Ayrıca fiziksel etkileri minimize etmek için doğru nefes alma egzersizerinin yapılması da kaygıyı azaltacak etkenlerdendir. Sınav kaygısı hakkında bilgi sahibi olmak yani normal düzeyde bir kaygının başarı güdüsüne yardımcı olduğunu bilmek de düşünce eğitimi açısından gereklidir. Bütün bunların yanında ailelerin çocuklarına "Bu sınav senin herşeyin kazanamazsan bitersin-Bizim için bu sınavı kazanmalısın-Filancanın oğlundan senin neyin eksik" gibi düşünceleri telkin etmemesi faydalı olacaktır. Ailelerin bu düşünceler yerine "Bu sınava çalışarak elinden geleni yaptın; biz ailen olarak seninleyiz bizim için sen önemlisin" gibi empatik telkinleri gerçekleştirilmesi kaygı düzeyinin normal seviyede tutulmasına yardımcı olacaktır. Sınavların bütün bir hayattaki başarıyla eşleştirilmemesi gerektiği hatırlanmalı ve sınavlardaki başarsızlıkların bir son olmadığı bilinmelidir. Mutlu bir gelecek için kaygılarımızla tanışalım ve bilinç oluşturalım ne dersiniz. Seygiyle kalın