Parasoniler (Uykuda Davranışsal Sorunlar): Uykuda Sıçrama; Diş Gıcırdatma; Uykuda Çarpıntı; Uykuda Terleme ve Uyurgezerlik
Parasomniler ya anormal motor aktivite (uykuda sıçrama (myokloni) ; bruksizm (diş gıcırdatma) ; uyku myoklonusu) yada yoğun otonomik aktivite (taşikardi (çarpıntı) ; piloereksiyon (tüylerin dikleşmesi; terleme) şeklinde uykunun başlangıcında veya uyku esnasında oluşur. Çocuklarda yetişkinlerden daha sıktır. Uyurgezerlik ve gece terörü gibi çoğu ailesel geçişli yani kalıtımsaldır.
Uykuda sıçrama (hipnik jerk); Normal fizyolojik bir olaydır; tek tek kol veya bacak veya tüm vücutta olabilir; ağlama; düşme hissi eşlik edebilir. Egzersiz; duygusal stres veya akşam içilen kahve hipnik jerklerin sıklığını arttırırken; uyku öncesi alınan alkol ve hipnotikler ise azaltır .
Uyku Myoklonusu; Ritmik kol; bacak sıçramaları; uyku sırasında periodik olarak oluşur; genellikle uyluk kaslarında olur. Yaşla birlikte artan iyi huylu bir bozukluktur. Sıklıkla aileseldir. Uyku myoklonusu aşırı gündüz uykusu ve daha az oranda insomni ile beraber görülebilir.
Uyku myoklonusu tanısı; hastanın uyku esnasında gözlenmesi ; uyku partnerinden öykünün alınması; uyku incelemesinde EMG ile myoklonusun kayıtlanması ile konur.
Huzursuz Bacak Sendromu (Restless Leg Sendromu); 50 yaşın üstündeki popülasyonun % 0;5 inde otururken veya uzanırken nadirende ayaktayken oluşan huzursuzluk; bacaklarını oynatma isteğidir.Vakaların 1/3 ü aileseldir. Sebebi tam olarak aydınlatılamamasına rağmen duysal nöropati; vasküler hastalık; kansızlık; demir eksikliği; ferritin düşüklüğü; diğer kansızlık durumları; üremi; hamilelik ve romatoid artirit ile ilişkili olabilir. Bacaklarda daha az oranda kollarda daha çok ta baldırlarda hoşa gitmeyen duyum şeklindedir; ekstremite hareketi ile geçici bir düzelme oluşur.
Bruksizm; (Diş gıcırdatma) İnsanların çoğunda uyku sırasında az oranda görülür. Periodontal doku hasarına; çene ağrısına anormal diş yüzeyine neden olabilir. Erişkinlerde % 0;2; çocukta ve yaşlılarda ise % 0;5-2 oranında görülür. Genelde uykunun erken döneminde görülür. Plastik diş kılıfı; gece boyunca takılarak hem hoşa gitmeyen sesten hem de dişlerin zarar görmesinden korunulabilir.
Kafa Çarpması (Ritmik hareket bozukluğu; jactatio capitis nocturna) Birinci ve 2. non-REM uyku basamağında; ritmik ileri geri baş hareketi ve vücudun sallanmasıdır. Hareketler ritmik kümeler şeklinde oluşur; 5-15 dk sürer. Kafa yaralanmaları yaygın olmamakla birlikte; baş çarpması; subdural hematoma ; retinal kanamaya hatta karotid diseksiyonuna neden olabilir.
Uyku Paralizisi (karabasan) ; Uykunun başlangıcında veya sonunda iskelet kaslarının tam ya da tam olmayan gevşek bir paralizisidir. Yani hasta uyku sırasında uyandığında kolunu; bacağını oynatamaz. Uyku paralizisi REM uyku atonisinin normal mekanizmasının uygunsuz zamanlarda aktive olmasından kaynaklanır. Semptomlar hafif güçsüzlükten gözleri açmada ve konuşmada yetersizliğe kadar değişebilir.solunum genelde etkilenmez bazen boğulma hissi duyulabilir. Genelde bilinç korumuştur. Atak en fazla birkaç saniye sürer.Dört türü vardır:
1. İzole uyku paralizisi : Normal insanın hayatında bir veya iki defa olur.
2. Familial uyku paralizisi: Bazen ailesel olabilir. Rapor edilen kişiler genelde zencidir. Ataklar sıktır ve birkaç gece üst üste ortaya çıkar. katapleksiyle ilişkisi yoktur.
3. Narkoleptik sendromdaki uyku paralizisi: Uyku başlangıcında REM aktivitesi sırasında narkoleptik hastaların %15-45’inde görülür.
4. Uyku uyanıklık bozukluğu ile birlikte uyku paralazisi: Nadiren görülür.
Uyurgezerlik: (Somnanbulizm) Temelde nonREM uykusunun 3 ve 4. basamaklarında gecenin ilk iki saatinde oluşur. Çocuklarda daha sıktır. Vakaların %10-20 kadarı aileseldir. Terim uyurgezerlik olsa da çocukların çoğunda bir yürüme hareketinden çok oturma ve yatakta amaçsız hareketler yapma daha sık görülür. Eğer uyandırılırsa çocukta birkaç dakika süreli dezorientasyon görülür. Uykusuzluk; anksiete ve ateş gibi gece uykusunu derinleştiren faktörler çocuklarda uyurgezerliği arttırır. Erişkinlerde uyurgezerlik insidansı %1’dir. Sıklıkla uykuda konuşma da eşlik eder.
Nokturnal Enürezis: Enürezis; üriner trakt; spinal kord veya kauda ekuina hastalıkları nedeniyle oluşabilir. Bu olasılıklar daha önce yatağını ıslatmayan çocukta bir süredir yatağını ıslatmaya başlayınca akla gelmelidir (sekonder enürezis). Primer enürezis; sekonder enürezisten daha yaygındır; 5 yaşında erkek çocukların %15’i kız çocukların %10’u; 10 yaşında erkek çocukların %7’si kız çocukların %5’i enüretiktir. Genellikle aileseldir. Uyku fazının tüm basamaklarında oluşabilir. Psikiyatrik ve davranış problemleri nedeniyle görülebilir. Çocukların çoğu davranışçı yöntemlerle tedavi edilebilir.
Gece Kabusu ve Uyku Terörü:Gece kabusu; korkulu rüyaların detaylı hatırlanmasıyla REM uykusundan uyanmayla karakterizedir. Uyku terörü ilk nonREM-REM siklüsünün 90 dakikası içinde genellikle oluşur. Çocuklarda yaygındır ve bazen ailesel olabilir. Uyurgezerlikle beraber görülebilir. Keskin bir çığlık veya ağlamayla uyku bölünür ve takiben uzamış bir anksiete; taşikardi; terleme; piloereksiyon; hiperkinezis ve otomatik davranışlar tamamı bilinçsiz olarak görülür. Uyku terörü inspirasyonda soluk alma güçlüğüyle başlar ve solunumun derinliği ve hızı artar.
Uykuda sıçrama (hipnik jerk); Normal fizyolojik bir olaydır; tek tek kol veya bacak veya tüm vücutta olabilir; ağlama; düşme hissi eşlik edebilir. Egzersiz; duygusal stres veya akşam içilen kahve hipnik jerklerin sıklığını arttırırken; uyku öncesi alınan alkol ve hipnotikler ise azaltır .
Uyku Myoklonusu; Ritmik kol; bacak sıçramaları; uyku sırasında periodik olarak oluşur; genellikle uyluk kaslarında olur. Yaşla birlikte artan iyi huylu bir bozukluktur. Sıklıkla aileseldir. Uyku myoklonusu aşırı gündüz uykusu ve daha az oranda insomni ile beraber görülebilir.
Uyku myoklonusu tanısı; hastanın uyku esnasında gözlenmesi ; uyku partnerinden öykünün alınması; uyku incelemesinde EMG ile myoklonusun kayıtlanması ile konur.
Huzursuz Bacak Sendromu (Restless Leg Sendromu); 50 yaşın üstündeki popülasyonun % 0;5 inde otururken veya uzanırken nadirende ayaktayken oluşan huzursuzluk; bacaklarını oynatma isteğidir.Vakaların 1/3 ü aileseldir. Sebebi tam olarak aydınlatılamamasına rağmen duysal nöropati; vasküler hastalık; kansızlık; demir eksikliği; ferritin düşüklüğü; diğer kansızlık durumları; üremi; hamilelik ve romatoid artirit ile ilişkili olabilir. Bacaklarda daha az oranda kollarda daha çok ta baldırlarda hoşa gitmeyen duyum şeklindedir; ekstremite hareketi ile geçici bir düzelme oluşur.
Bruksizm; (Diş gıcırdatma) İnsanların çoğunda uyku sırasında az oranda görülür. Periodontal doku hasarına; çene ağrısına anormal diş yüzeyine neden olabilir. Erişkinlerde % 0;2; çocukta ve yaşlılarda ise % 0;5-2 oranında görülür. Genelde uykunun erken döneminde görülür. Plastik diş kılıfı; gece boyunca takılarak hem hoşa gitmeyen sesten hem de dişlerin zarar görmesinden korunulabilir.
Kafa Çarpması (Ritmik hareket bozukluğu; jactatio capitis nocturna) Birinci ve 2. non-REM uyku basamağında; ritmik ileri geri baş hareketi ve vücudun sallanmasıdır. Hareketler ritmik kümeler şeklinde oluşur; 5-15 dk sürer. Kafa yaralanmaları yaygın olmamakla birlikte; baş çarpması; subdural hematoma ; retinal kanamaya hatta karotid diseksiyonuna neden olabilir.
Uyku Paralizisi (karabasan) ; Uykunun başlangıcında veya sonunda iskelet kaslarının tam ya da tam olmayan gevşek bir paralizisidir. Yani hasta uyku sırasında uyandığında kolunu; bacağını oynatamaz. Uyku paralizisi REM uyku atonisinin normal mekanizmasının uygunsuz zamanlarda aktive olmasından kaynaklanır. Semptomlar hafif güçsüzlükten gözleri açmada ve konuşmada yetersizliğe kadar değişebilir.solunum genelde etkilenmez bazen boğulma hissi duyulabilir. Genelde bilinç korumuştur. Atak en fazla birkaç saniye sürer.Dört türü vardır:
1. İzole uyku paralizisi : Normal insanın hayatında bir veya iki defa olur.
2. Familial uyku paralizisi: Bazen ailesel olabilir. Rapor edilen kişiler genelde zencidir. Ataklar sıktır ve birkaç gece üst üste ortaya çıkar. katapleksiyle ilişkisi yoktur.
3. Narkoleptik sendromdaki uyku paralizisi: Uyku başlangıcında REM aktivitesi sırasında narkoleptik hastaların %15-45’inde görülür.
4. Uyku uyanıklık bozukluğu ile birlikte uyku paralazisi: Nadiren görülür.
Uyurgezerlik: (Somnanbulizm) Temelde nonREM uykusunun 3 ve 4. basamaklarında gecenin ilk iki saatinde oluşur. Çocuklarda daha sıktır. Vakaların %10-20 kadarı aileseldir. Terim uyurgezerlik olsa da çocukların çoğunda bir yürüme hareketinden çok oturma ve yatakta amaçsız hareketler yapma daha sık görülür. Eğer uyandırılırsa çocukta birkaç dakika süreli dezorientasyon görülür. Uykusuzluk; anksiete ve ateş gibi gece uykusunu derinleştiren faktörler çocuklarda uyurgezerliği arttırır. Erişkinlerde uyurgezerlik insidansı %1’dir. Sıklıkla uykuda konuşma da eşlik eder.
Nokturnal Enürezis: Enürezis; üriner trakt; spinal kord veya kauda ekuina hastalıkları nedeniyle oluşabilir. Bu olasılıklar daha önce yatağını ıslatmayan çocukta bir süredir yatağını ıslatmaya başlayınca akla gelmelidir (sekonder enürezis). Primer enürezis; sekonder enürezisten daha yaygındır; 5 yaşında erkek çocukların %15’i kız çocukların %10’u; 10 yaşında erkek çocukların %7’si kız çocukların %5’i enüretiktir. Genellikle aileseldir. Uyku fazının tüm basamaklarında oluşabilir. Psikiyatrik ve davranış problemleri nedeniyle görülebilir. Çocukların çoğu davranışçı yöntemlerle tedavi edilebilir.
Gece Kabusu ve Uyku Terörü:Gece kabusu; korkulu rüyaların detaylı hatırlanmasıyla REM uykusundan uyanmayla karakterizedir. Uyku terörü ilk nonREM-REM siklüsünün 90 dakikası içinde genellikle oluşur. Çocuklarda yaygındır ve bazen ailesel olabilir. Uyurgezerlikle beraber görülebilir. Keskin bir çığlık veya ağlamayla uyku bölünür ve takiben uzamış bir anksiete; taşikardi; terleme; piloereksiyon; hiperkinezis ve otomatik davranışlar tamamı bilinçsiz olarak görülür. Uyku terörü inspirasyonda soluk alma güçlüğüyle başlar ve solunumun derinliği ve hızı artar.