Yumurta ve Sperm Donasyonu
KİMLER YUMURTA DONASYONUNDAN FAYDALANABİLİR?
• Rahimi olup erken menapoza giren ve yumurta üretemeyen kadınlar (40 yaş altında %1-2 kadın bu problemle karşı karşıyadır). Endometriozis; enfeksiyon veya kanser nedeni ile yumurtalıkları alınmış kadınlar. Fonksiyon göremeyen overle doğmuş genetik bozukluklu kadınlar .Yumurta geliştirici ilaçlara az veya hiç cevap vermeyen kadınlar. • Genetik hastalık taşıyıcısı olan ve bu hastalığı çocuklarına geçirme riski olan kadınlar (hemofili; Duchenne s muscular distrofisi; Huntington s koreası gibi). Kromozomal anomaliye bağlı tekrarlayan düşük yapan kadınlar.
• Yumurta rezervi ve katilesi iyi olmayan; tekrarlayan başarısız IVF denemeleri olan kadınlar.
• Yaşı ileri olup menapoz nedeniyle fonksiyon görmeyen overlere sahip olan kadınlar.
VERİCİ YUMURTANIN SEÇİMİ
Bilinen Verici
Bilinen bir vericiden yumurta almak isteyen bir kadın tıbbi ve genetik bir sorunu bulunmayan 21 – 30 yaşları arasında bir verici bulmalıdır. Bilinen vericiye bulaşıcı hastalıklar için uygulanacak tarama testleri tüm vericiler için aynıdır ve Avrupa İnsan Üremesi ve Embryoloji Derneği (European Society of Reproductive Medicine (ESHRE)) ve Amerikan Üreme Tıbbı Derneği (the American Society for Reproductive Medicine (ASRM)) kılavuzlarında belirtilen standartlarda gerçekleştirilir.
Anonim Verici
Verici anonim olduğunda; hem alıcının hem de vericinin kimlikleri tamamen gizli tutulmaktadır. Anonim yumurta bağışı tıbbi açıdan sperm bağışına benzer olsa da; mevcut teknolojik imkanlarla yumurtaların spermler gibi dondurularak saklanması mümkün değildir.
Anonim verici olmak için başvuran kadınlardan sadece normal vücut ağırlığında olan; özgeçmişinde tıbbi ve genetik sorun bulunmayan; ESHRE ve ASRM kriterlerine uygun tarama testlerinde bulaşıcı hastalık taşımadığı tespit edilen 21 – 30 yaşları arasındaki kadınlar programımıza kabul edilmektedir.
YUMURTA VERİCİLERİNE UYGULANAN TARAMA TESTLERİ
1. Verici profili formu
2. Doktor tarafında ilk değerlendirme ve muayene
3. Kesinlikle yapılan minimum laboratuar testleri (gerek görüldüğünde ilave testler yapılır):
* <LI class=MsoNormal> Kan grubu
<LI class=MsoNormal> HIV Antikoru
<LI class=MsoNormal> Hepatit B ve C Yüzey Antijenleri
* Sifilis için RPR
4. Gonore; Klamidya; Ureaplasma ve Mycoplasma için rahim ağzı kültürleri
5.Karyotip (kromozom testi)
YUMURTA ALACAK ÇİFTLERE UYGULANACAK TESTLER
1. Çift ilk önce doktorlarımızdan birisi tarafından değerlendirilir ve önceki tıbbi kayıtları incelenir.
2. Bayan eşe Rubella (Kızamıkçık) bağışıklık testi; kan grubu; HIV antikoru; Hepatit B ve C yüzey antijeni; sifilis için RPR testleri yapılır. Sitomegalovirus (CMV); Gonore; Klamidya; Ureaplasma ve Mycoplasma Hominis için rahim ağzı kültürleri alınır.
3. Rahim boşluğunun normal olduğundan emin olmak için son iki yıl içerisinde yapılmamışsa histerosalpingografi veya histeroskopi yapılır.
4. Erkek eş için kan grubu; HIV antikoru; Hepatit B ve C yüzey antijenlerine bakılır
5. Son 6 ay içinde yapılmamışsa semen analizi yapılır.
VERİCİ VE ALICININ EŞLEŞMESİ
Yumurta vericisinin ten rengi; göz rengi; saç rengi ve vücut yapısı gibi fiziksel özellikleri mümkün olduğunca alıcı çiftinkilere benzer olacak şekilde seçilir. Ek olarak; etnik köken; kan grubu ve diğer fiziksel özellikler de mümkün olduğunca aynen eşleştirilir.
Hastaya özel verici seçimi yapıldıktan sonra verici ve alıcı senkronize olarak hazırlanmaya başlanır.Vericiye ovaryon stimülasyon başlandığında alıcıyada rahim içini transfere hazırlamak için Estradiol Valerat verilmektedir.Verici yumurtası toplanacağı gün alıcı kadının eşinden sperm alınır.Laboratuvar ortamında birleştirilen sperm yumurta embriyo takibi yapılır ve 2 yada 3 embriyo alıcı bayana transfer edilir.
İZİN BELGESİ
Tedaviye başlamadan önce verici ve alıcıdan yazılı izin belgesi alınmalıdır. Donörler yumurtalarının kullanılacağı; oluşan embriyoların dondurulup saklanacağını bildiklerine dair yazılı belgeyi imzalamalıdırlar.
YUMURTA BAĞIŞININ BAŞARI ŞANSI
Yumurta bağışı ile mükemmel gebelik oranları elde edilemektedir; bu oranlar çiftlerin kendi yumurta ve spermleriyle elde edilen gebelik oranlarından oldukça yüksektir. Bunun nedeninin vericilerin infertilite sorunu olmaması ve infertil hastalara kıyasla daha kaliteli yumurtalar üretmeleri olduğu düşünülmektedir. Ek olarak; alıcının endometriyumu hiperstimülasyona maruz kalmamaktadır ve implantasyona daha uygun olabilir. Bu nedenlerle; bir seferde genellikle üç donasyon embryosu transfer edilmektedir. Bu işlemde gebelik şansı %70 civarındadır.
KİMLERE SPERM DONASYONU ÖNERİLİR?
• Eşin menisinde hiç sperm saptanamamışsa ve testisten sperm üretiminin olmadığı ortaya konmuş çiftler sperm donasyonu için uygundur. Bu durum kanser tedavisi için verilen radyoterapi veya kemoterapiye bağlı testis hasarı veya doğuştan sperm üretiminin olmaması gibi durumlardan kaynaklanır.
• Erkeğin çocuklarına geçme olasılığı olan kalıtsal hastalığı varsa( hemofili; Duchenne s muscular distrofisi) sperm donasyonuna gidilir. Bu gibi durumlarda hastalığın anne karnında tanısı olup gebelik sonlandırılabilmektedir; ancak bu çiftler için çok travmatik olmaktadır. Bu çiftlere IVF uygulanıp embriyo biyopsisi (PGD) ile sağlam çocuklar seçilebilmekte ve uterus içine yerleştirilebilmektedir. Ancak bu prosedür pahalı ve kompleks bir yol olarak bilinmektedir.
• Erkek eşin HIV gibi cinsel yolla bulaşan hastalık taşıyıcısı olması.
SPERM VERİCİSİNİN BULUNMASI VE YAPILAN TESTLER
Sperm donasyonunda kullanılan spermler Avrupa veya Amerika dan dağıtma özelliği olan bankalardan alınmaktadır.Kullanılacak sperm işlemi yaptıracak çift tarafından fiziki özelliklerinin ve kan grubunun yazılı olduğu detaylandırılmış sertifikalar arasından seçilir.
Tüm sperm vericileri enfeksiyon hastalıkları ve genetik hastalıklar açısından taranmalıdır. Enfeksiyon hastalıkları HIV; hepatit B ve C; sitomegalovirüs; sifiliz; klamidya; gonoredir. Genetik hastalıklar için karyotip analizi ve kistik fibrosis taraması yapılmalıdır. Sperm vericisinin kan grubu ve Rh durumu bilinmelidir. Akdeniz kökenlilerde talasemi; yahudi kökenlilerde Tay-Sachs hastalığı için tarama yapılmalıdır. Vericinin spermleri dondurularak enfeksiyon hastalıkları; özellikle HIV açısından ikinci test yapılana kadar 6 ay beklenmelidir. Hiçbir tarama programının garantili olmadığı bilinmelidir. Çok küçükte olsa enfeksiyon veya genetik hastalık riski bulunmaktadır. Eğer tarama testleri temizse vericiden haftada 1 veya 2 kez olmak üzere 24 ejakulat vermesi istenir; bunlar analizleri yapılıp dondurularak saklanır.
ALICININ DEĞERLENDİRİLMESİ
Doktor ayrıntılı muayenin yanında annenin medikal ve aile öyküsünü irdeleyecektir. Vaginal ultrasonografinin yanı sıra histerosalpingografi ile rahim ve tüpler değerlendirilmelidir.
Tubal hasar hikayesi olmayan kadınlarda histerosalpingografi daha sonraya ertelenebilir.
Ovulasyon araştırmasına yönelik hormon testleri istenebilir. Kan grubu ve Rh durumu saptanır.
Donör sperm uygulamasında iki yaklaşım vardır; birincisi intrauterin inseminasyon ; diğeri IVF dir.
Çiftin ikisindende yazılı izin belgesi alınmalıdır.
ALICI İÇİN İSTENEN TARAMA TESTLERİ
Çiftin ikisinden de HIV; hepatit B ve C gibi seksüel yolla bulaşan hastalıklar için testler ister. Bayanın rubella ve sitomegalovirus açısından immünazasyonu araştırılmalıdır. Klamidya ve gonore için serviksten örnek alınmalıdır.
GEBELİK TESTİ
İnseminasyondan 2 hafta sonra yaptırılması önerilir. Test pozitifse 2-3 hafta sonra ultrasonografi ile rahim içerisinde gebelik kesesi görülür.
IVF uygulanmış isede transferden 12 gün sonrası için hastadan kanda Bhcg testi (Kanda Gebelik Testi) istenir.Test sonucu olumlu ise 2-3 hafta sonra ultrasonografi ile rahim içerisindeki gebelik kesesi görülür.
SPERM DONASYONUN BAŞARI ŞANSI
Sperm donasyonunda başarı şansı normal tüp bebek hastalarında olduğu gibi kadının yaşına ve yumurta kalitesine göre değişmektedir.
• Rahimi olup erken menapoza giren ve yumurta üretemeyen kadınlar (40 yaş altında %1-2 kadın bu problemle karşı karşıyadır). Endometriozis; enfeksiyon veya kanser nedeni ile yumurtalıkları alınmış kadınlar. Fonksiyon göremeyen overle doğmuş genetik bozukluklu kadınlar .Yumurta geliştirici ilaçlara az veya hiç cevap vermeyen kadınlar. • Genetik hastalık taşıyıcısı olan ve bu hastalığı çocuklarına geçirme riski olan kadınlar (hemofili; Duchenne s muscular distrofisi; Huntington s koreası gibi). Kromozomal anomaliye bağlı tekrarlayan düşük yapan kadınlar.
• Yumurta rezervi ve katilesi iyi olmayan; tekrarlayan başarısız IVF denemeleri olan kadınlar.
• Yaşı ileri olup menapoz nedeniyle fonksiyon görmeyen overlere sahip olan kadınlar.
VERİCİ YUMURTANIN SEÇİMİ
Bilinen Verici
Bilinen bir vericiden yumurta almak isteyen bir kadın tıbbi ve genetik bir sorunu bulunmayan 21 – 30 yaşları arasında bir verici bulmalıdır. Bilinen vericiye bulaşıcı hastalıklar için uygulanacak tarama testleri tüm vericiler için aynıdır ve Avrupa İnsan Üremesi ve Embryoloji Derneği (European Society of Reproductive Medicine (ESHRE)) ve Amerikan Üreme Tıbbı Derneği (the American Society for Reproductive Medicine (ASRM)) kılavuzlarında belirtilen standartlarda gerçekleştirilir.
Anonim Verici
Verici anonim olduğunda; hem alıcının hem de vericinin kimlikleri tamamen gizli tutulmaktadır. Anonim yumurta bağışı tıbbi açıdan sperm bağışına benzer olsa da; mevcut teknolojik imkanlarla yumurtaların spermler gibi dondurularak saklanması mümkün değildir.
Anonim verici olmak için başvuran kadınlardan sadece normal vücut ağırlığında olan; özgeçmişinde tıbbi ve genetik sorun bulunmayan; ESHRE ve ASRM kriterlerine uygun tarama testlerinde bulaşıcı hastalık taşımadığı tespit edilen 21 – 30 yaşları arasındaki kadınlar programımıza kabul edilmektedir.
YUMURTA VERİCİLERİNE UYGULANAN TARAMA TESTLERİ
1. Verici profili formu
2. Doktor tarafında ilk değerlendirme ve muayene
3. Kesinlikle yapılan minimum laboratuar testleri (gerek görüldüğünde ilave testler yapılır):
* <LI class=MsoNormal> Kan grubu
<LI class=MsoNormal> HIV Antikoru
<LI class=MsoNormal> Hepatit B ve C Yüzey Antijenleri
* Sifilis için RPR
4. Gonore; Klamidya; Ureaplasma ve Mycoplasma için rahim ağzı kültürleri
5.Karyotip (kromozom testi)
YUMURTA ALACAK ÇİFTLERE UYGULANACAK TESTLER
1. Çift ilk önce doktorlarımızdan birisi tarafından değerlendirilir ve önceki tıbbi kayıtları incelenir.
2. Bayan eşe Rubella (Kızamıkçık) bağışıklık testi; kan grubu; HIV antikoru; Hepatit B ve C yüzey antijeni; sifilis için RPR testleri yapılır. Sitomegalovirus (CMV); Gonore; Klamidya; Ureaplasma ve Mycoplasma Hominis için rahim ağzı kültürleri alınır.
3. Rahim boşluğunun normal olduğundan emin olmak için son iki yıl içerisinde yapılmamışsa histerosalpingografi veya histeroskopi yapılır.
4. Erkek eş için kan grubu; HIV antikoru; Hepatit B ve C yüzey antijenlerine bakılır
5. Son 6 ay içinde yapılmamışsa semen analizi yapılır.
VERİCİ VE ALICININ EŞLEŞMESİ
Yumurta vericisinin ten rengi; göz rengi; saç rengi ve vücut yapısı gibi fiziksel özellikleri mümkün olduğunca alıcı çiftinkilere benzer olacak şekilde seçilir. Ek olarak; etnik köken; kan grubu ve diğer fiziksel özellikler de mümkün olduğunca aynen eşleştirilir.
Hastaya özel verici seçimi yapıldıktan sonra verici ve alıcı senkronize olarak hazırlanmaya başlanır.Vericiye ovaryon stimülasyon başlandığında alıcıyada rahim içini transfere hazırlamak için Estradiol Valerat verilmektedir.Verici yumurtası toplanacağı gün alıcı kadının eşinden sperm alınır.Laboratuvar ortamında birleştirilen sperm yumurta embriyo takibi yapılır ve 2 yada 3 embriyo alıcı bayana transfer edilir.
İZİN BELGESİ
Tedaviye başlamadan önce verici ve alıcıdan yazılı izin belgesi alınmalıdır. Donörler yumurtalarının kullanılacağı; oluşan embriyoların dondurulup saklanacağını bildiklerine dair yazılı belgeyi imzalamalıdırlar.
YUMURTA BAĞIŞININ BAŞARI ŞANSI
Yumurta bağışı ile mükemmel gebelik oranları elde edilemektedir; bu oranlar çiftlerin kendi yumurta ve spermleriyle elde edilen gebelik oranlarından oldukça yüksektir. Bunun nedeninin vericilerin infertilite sorunu olmaması ve infertil hastalara kıyasla daha kaliteli yumurtalar üretmeleri olduğu düşünülmektedir. Ek olarak; alıcının endometriyumu hiperstimülasyona maruz kalmamaktadır ve implantasyona daha uygun olabilir. Bu nedenlerle; bir seferde genellikle üç donasyon embryosu transfer edilmektedir. Bu işlemde gebelik şansı %70 civarındadır.
KİMLERE SPERM DONASYONU ÖNERİLİR?
• Eşin menisinde hiç sperm saptanamamışsa ve testisten sperm üretiminin olmadığı ortaya konmuş çiftler sperm donasyonu için uygundur. Bu durum kanser tedavisi için verilen radyoterapi veya kemoterapiye bağlı testis hasarı veya doğuştan sperm üretiminin olmaması gibi durumlardan kaynaklanır.
• Erkeğin çocuklarına geçme olasılığı olan kalıtsal hastalığı varsa( hemofili; Duchenne s muscular distrofisi) sperm donasyonuna gidilir. Bu gibi durumlarda hastalığın anne karnında tanısı olup gebelik sonlandırılabilmektedir; ancak bu çiftler için çok travmatik olmaktadır. Bu çiftlere IVF uygulanıp embriyo biyopsisi (PGD) ile sağlam çocuklar seçilebilmekte ve uterus içine yerleştirilebilmektedir. Ancak bu prosedür pahalı ve kompleks bir yol olarak bilinmektedir.
• Erkek eşin HIV gibi cinsel yolla bulaşan hastalık taşıyıcısı olması.
SPERM VERİCİSİNİN BULUNMASI VE YAPILAN TESTLER
Sperm donasyonunda kullanılan spermler Avrupa veya Amerika dan dağıtma özelliği olan bankalardan alınmaktadır.Kullanılacak sperm işlemi yaptıracak çift tarafından fiziki özelliklerinin ve kan grubunun yazılı olduğu detaylandırılmış sertifikalar arasından seçilir.
Tüm sperm vericileri enfeksiyon hastalıkları ve genetik hastalıklar açısından taranmalıdır. Enfeksiyon hastalıkları HIV; hepatit B ve C; sitomegalovirüs; sifiliz; klamidya; gonoredir. Genetik hastalıklar için karyotip analizi ve kistik fibrosis taraması yapılmalıdır. Sperm vericisinin kan grubu ve Rh durumu bilinmelidir. Akdeniz kökenlilerde talasemi; yahudi kökenlilerde Tay-Sachs hastalığı için tarama yapılmalıdır. Vericinin spermleri dondurularak enfeksiyon hastalıkları; özellikle HIV açısından ikinci test yapılana kadar 6 ay beklenmelidir. Hiçbir tarama programının garantili olmadığı bilinmelidir. Çok küçükte olsa enfeksiyon veya genetik hastalık riski bulunmaktadır. Eğer tarama testleri temizse vericiden haftada 1 veya 2 kez olmak üzere 24 ejakulat vermesi istenir; bunlar analizleri yapılıp dondurularak saklanır.
ALICININ DEĞERLENDİRİLMESİ
Doktor ayrıntılı muayenin yanında annenin medikal ve aile öyküsünü irdeleyecektir. Vaginal ultrasonografinin yanı sıra histerosalpingografi ile rahim ve tüpler değerlendirilmelidir.
Tubal hasar hikayesi olmayan kadınlarda histerosalpingografi daha sonraya ertelenebilir.
Ovulasyon araştırmasına yönelik hormon testleri istenebilir. Kan grubu ve Rh durumu saptanır.
Donör sperm uygulamasında iki yaklaşım vardır; birincisi intrauterin inseminasyon ; diğeri IVF dir.
Çiftin ikisindende yazılı izin belgesi alınmalıdır.
ALICI İÇİN İSTENEN TARAMA TESTLERİ
Çiftin ikisinden de HIV; hepatit B ve C gibi seksüel yolla bulaşan hastalıklar için testler ister. Bayanın rubella ve sitomegalovirus açısından immünazasyonu araştırılmalıdır. Klamidya ve gonore için serviksten örnek alınmalıdır.
GEBELİK TESTİ
İnseminasyondan 2 hafta sonra yaptırılması önerilir. Test pozitifse 2-3 hafta sonra ultrasonografi ile rahim içerisinde gebelik kesesi görülür.
IVF uygulanmış isede transferden 12 gün sonrası için hastadan kanda Bhcg testi (Kanda Gebelik Testi) istenir.Test sonucu olumlu ise 2-3 hafta sonra ultrasonografi ile rahim içerisindeki gebelik kesesi görülür.
SPERM DONASYONUN BAŞARI ŞANSI
Sperm donasyonunda başarı şansı normal tüp bebek hastalarında olduğu gibi kadının yaşına ve yumurta kalitesine göre değişmektedir.