Buzağılarda İshaller ve İlk Haftalarda Görülen İshallerin Sınıflandırılması
Enterit ve ishaller:
Bakterilere; bakterilerin oluşturduğu toksinlere; virüslere; protozoonlara; beslenme hataları ve kimyasal maddelere bağlı olarak barsak çeperinde irritasyonlarla karakterize olarak barsaklarda enflamasyon şekillenmesidir.
Enterit bir hastalık değildir; ancak pek çok hastalığın bir semptomu veya komplikasyonu olarak karşımıza çıkar.
Barsaklarda normalde doğal halde bulunan bakteriler aşağıdaki koşullarda patojen hale dönüşebilirler :
· Stres Durumlarında: Aşılama; iklim değişiklikleri; ani yem değişiklileri; kastrasyon; fiziksel ve çevresel ani değişiklikler …
· Barsak florasındaki ani değişiklikler: E. coli barsaklarda rektum ve kalın bağırsağın doğal bir konakçısıdır. Populasyonunda anormal bir artış şekillenirse ince bağırsağı da işgal edebilir. Bu durumda enterit şekillenebilir.
· Genel Hijyene uyulmaması: Yemlemede ve barınaklarda temizlik kurallarına uyulmaması veya sağlam hayvanların hastalarla bir arada tutulması sonucu enterit şekillenebilir.
Bütün bu sebeplerin irritan etkilerini dilue etmek için organizma; aşırı miktarda sıvı salgılar ve bu etmenlerin atılması için de barsak peristaltiğini arttırır. Bunun sonucu olarak da ishal şekillenir.Enterit sonucunda ;
• Barsaklarda motilite artar
• Sıvı kaybı artar
• Emilim azalır.
• Elektrolit ve vitamin kaybı artar
• İştah azalır.
• Dehidrasyon şekillenir
• Zayıflık
• Genel durum bozulur.
Sonuç olarak ölümler ve verim kayıpları şekillenir.
Barsak yangısına ve ishale yol açan pek çok etken vardır;
· Beslenme hastalıkları :
· Bakteriyel hastalıklar :
§ Colibacillosis
§ Salmonellosis
§ Cl. Perfringes tip B ve C
§ Camphylobacter spp.
§ Proteus spp
§ Pseudomanas spp
· Paraziter Nedenler ;
§ Cryptosporodiosis
§ Coccidiosis
§ Ascariasis
· Viruslar ;
§ Rotavirus
§ Coronavirus
§ Bovin viral diarhea virus
§ Adenovirus
§ Enterovirus… vb.
· Zehirlenmeler ;
§ Arsenik; Flor; Bakır; Tuz; Cıva;
§ Molibden; Nitrat; Aflatoksikozis;
§ Kurşun; Furazolidon … vb
E. coli
§ İshal kötü kokan; sulu beyaz renklidir.
§ Genelde doğumdan hemen sonrak gün ortaya çıkar.
§ Sık defekasyon gözlemlenir
§ Dehidrasyon ve depresyon gözlenir.
§ Emme refleksi çok çok az veya yok gibidir.
Salmonellozis
§ Yoğun depresyon;
§ Metabolik asidosis ve dehidrasyon ile seyredebilir.
§ Başlangıçta hipertermi görülür sonuna doğru hipotermi ile devam eder.
§ İshal kötü kokuludur ve müköz hemorajik fibrinli enteritis tablosu gözlemlenir.
§ Pneumoni; omphalitis artritis ve menengitis ile seyredebilir.
§ Emme refleksi çok çok az veya yoktur.
Rotavirus İshalleri
§ Genelde 5-15 günlik dönemde görülür.
§ Depresyon ve anoreksi kısmen açık sarı renkli ishal vardır.
§ Bazen taze kan damlası olan tablo genellikle kokusuzdur.
Cryptosporidium İshalleri
§ Paraziter bir ishaldir.
§ Genelde 5-25 günlük buzağılarda görülür.
§ Yüksek bir bulaşma oranına sahiptir ancak düşük bir ölüm yüzdesine sahiptir.
§ İshal genelde sarı renklidir.
§ Mukuslu bazen kanlı bir tablo ile karşılaşılabilir.
§ Dehidrasyon vardır.
Gıdaya Bağlı
§ Durgunluk vardır.
§ Abdomende genişleme gözlemlenebilir.
§ İshal tablosu büyük hacimde ve kötü kokuludur.
§ Rengi kahverenkli mukusludur.
§ Gelişme geriliği; düzensiz kıl örtüsü
Cranavirus
§ Genelde 4 - 30 günlük buzağılarda görülür.
§ Ancak bütün dönmelerde de gürülebilir.
§ Dehidrasyon bulguları rota ve cryptoya göre daha da yüksektir.
§ İshal Sarı - Yeşil renktedir.
§ Rotavirius ile karşılaştırıldığında daha şidettli barsak harabiyeti ve klinik semptomlar görülür. Maladsorbsiyon sendromuna sebep olur. (Barsak epitelleri dönüşümsüz olarak yıkımlanır. ) Spiral kolondaki hücreleri yıkımlar ve kolitis e neden olur.
Cl. Perfringens Tip C
§ 10 günlükten küçük buzağılarda görülür.
§ Tip D ve C toksinleri önemlidir.
Cl. Perfringens Tip A
§ Mukoid tarzda bir diyareye neden olur.
Cl. Sordelli
§ Hafif yangısal değişiklikler yapabilir.
§ Mukuslu ve kanlı ishallere neden olur.
Eimeria
§ 3-4 haftalıkdan büyük buzağılarda görülür.
§ Kötü şartlardaki hayvanlarda daha sık rastlanır.
§ Meradaki buzağılarda ise nadiren rastlanır.
§ uzağılarda E. zurni; E bovis; E elipsoidalis; E. aluburunensiz patojen türlerdir
§ Hastalığı atlatan buzağılar taşıyıcı konuma geçerler.
Enteritlerden Korunma:
§ Aslında genel temizlik; dezenfeksiyon ve sanitasyon kurallarına uyulduğunda ishal vakalarının çoğu önlenebilir;
§ Hayvanların bulunduğu yerler belli aralıklarla dezenfekte edilmelidir.
§ Barınaklara her ziyaretçi alınmamalıdır.
§ Hastalıklı hayvanlar ayrılmalıdır.
§ Barınaklar kuru havadar ve temiz olmalıdır.
§ Buzağılar mutlaka kolostrum almalıdır.
§ Rasyon dengeli; düzenli ve kaliteli olmalıdır.
§ Bu ve bunlara benzer kurallara uyulduğunda daha az ishal yaşanır. Ancak enterit şekillendiyse tedavide hızlı davranılmalıdır. Bunun için nonspesifik enterit tedavisine gidilmeli ve bunun için antibiyotik seçimi yapılmalıdır.
Bakterilere; bakterilerin oluşturduğu toksinlere; virüslere; protozoonlara; beslenme hataları ve kimyasal maddelere bağlı olarak barsak çeperinde irritasyonlarla karakterize olarak barsaklarda enflamasyon şekillenmesidir.
Enterit bir hastalık değildir; ancak pek çok hastalığın bir semptomu veya komplikasyonu olarak karşımıza çıkar.
Barsaklarda normalde doğal halde bulunan bakteriler aşağıdaki koşullarda patojen hale dönüşebilirler :
· Stres Durumlarında: Aşılama; iklim değişiklikleri; ani yem değişiklileri; kastrasyon; fiziksel ve çevresel ani değişiklikler …
· Barsak florasındaki ani değişiklikler: E. coli barsaklarda rektum ve kalın bağırsağın doğal bir konakçısıdır. Populasyonunda anormal bir artış şekillenirse ince bağırsağı da işgal edebilir. Bu durumda enterit şekillenebilir.
· Genel Hijyene uyulmaması: Yemlemede ve barınaklarda temizlik kurallarına uyulmaması veya sağlam hayvanların hastalarla bir arada tutulması sonucu enterit şekillenebilir.
Bütün bu sebeplerin irritan etkilerini dilue etmek için organizma; aşırı miktarda sıvı salgılar ve bu etmenlerin atılması için de barsak peristaltiğini arttırır. Bunun sonucu olarak da ishal şekillenir.Enterit sonucunda ;
• Barsaklarda motilite artar
• Sıvı kaybı artar
• Emilim azalır.
• Elektrolit ve vitamin kaybı artar
• İştah azalır.
• Dehidrasyon şekillenir
• Zayıflık
• Genel durum bozulur.
Sonuç olarak ölümler ve verim kayıpları şekillenir.
Barsak yangısına ve ishale yol açan pek çok etken vardır;
· Beslenme hastalıkları :
· Bakteriyel hastalıklar :
§ Colibacillosis
§ Salmonellosis
§ Cl. Perfringes tip B ve C
§ Camphylobacter spp.
§ Proteus spp
§ Pseudomanas spp
· Paraziter Nedenler ;
§ Cryptosporodiosis
§ Coccidiosis
§ Ascariasis
· Viruslar ;
§ Rotavirus
§ Coronavirus
§ Bovin viral diarhea virus
§ Adenovirus
§ Enterovirus… vb.
· Zehirlenmeler ;
§ Arsenik; Flor; Bakır; Tuz; Cıva;
§ Molibden; Nitrat; Aflatoksikozis;
§ Kurşun; Furazolidon … vb
E. coli
§ İshal kötü kokan; sulu beyaz renklidir.
§ Genelde doğumdan hemen sonrak gün ortaya çıkar.
§ Sık defekasyon gözlemlenir
§ Dehidrasyon ve depresyon gözlenir.
§ Emme refleksi çok çok az veya yok gibidir.
Salmonellozis
§ Yoğun depresyon;
§ Metabolik asidosis ve dehidrasyon ile seyredebilir.
§ Başlangıçta hipertermi görülür sonuna doğru hipotermi ile devam eder.
§ İshal kötü kokuludur ve müköz hemorajik fibrinli enteritis tablosu gözlemlenir.
§ Pneumoni; omphalitis artritis ve menengitis ile seyredebilir.
§ Emme refleksi çok çok az veya yoktur.
Rotavirus İshalleri
§ Genelde 5-15 günlik dönemde görülür.
§ Depresyon ve anoreksi kısmen açık sarı renkli ishal vardır.
§ Bazen taze kan damlası olan tablo genellikle kokusuzdur.
Cryptosporidium İshalleri
§ Paraziter bir ishaldir.
§ Genelde 5-25 günlük buzağılarda görülür.
§ Yüksek bir bulaşma oranına sahiptir ancak düşük bir ölüm yüzdesine sahiptir.
§ İshal genelde sarı renklidir.
§ Mukuslu bazen kanlı bir tablo ile karşılaşılabilir.
§ Dehidrasyon vardır.
Gıdaya Bağlı
§ Durgunluk vardır.
§ Abdomende genişleme gözlemlenebilir.
§ İshal tablosu büyük hacimde ve kötü kokuludur.
§ Rengi kahverenkli mukusludur.
§ Gelişme geriliği; düzensiz kıl örtüsü
Cranavirus
§ Genelde 4 - 30 günlük buzağılarda görülür.
§ Ancak bütün dönmelerde de gürülebilir.
§ Dehidrasyon bulguları rota ve cryptoya göre daha da yüksektir.
§ İshal Sarı - Yeşil renktedir.
§ Rotavirius ile karşılaştırıldığında daha şidettli barsak harabiyeti ve klinik semptomlar görülür. Maladsorbsiyon sendromuna sebep olur. (Barsak epitelleri dönüşümsüz olarak yıkımlanır. ) Spiral kolondaki hücreleri yıkımlar ve kolitis e neden olur.
Cl. Perfringens Tip C
§ 10 günlükten küçük buzağılarda görülür.
§ Tip D ve C toksinleri önemlidir.
Cl. Perfringens Tip A
§ Mukoid tarzda bir diyareye neden olur.
Cl. Sordelli
§ Hafif yangısal değişiklikler yapabilir.
§ Mukuslu ve kanlı ishallere neden olur.
Eimeria
§ 3-4 haftalıkdan büyük buzağılarda görülür.
§ Kötü şartlardaki hayvanlarda daha sık rastlanır.
§ Meradaki buzağılarda ise nadiren rastlanır.
§ uzağılarda E. zurni; E bovis; E elipsoidalis; E. aluburunensiz patojen türlerdir
§ Hastalığı atlatan buzağılar taşıyıcı konuma geçerler.
Enteritlerden Korunma:
§ Aslında genel temizlik; dezenfeksiyon ve sanitasyon kurallarına uyulduğunda ishal vakalarının çoğu önlenebilir;
§ Hayvanların bulunduğu yerler belli aralıklarla dezenfekte edilmelidir.
§ Barınaklara her ziyaretçi alınmamalıdır.
§ Hastalıklı hayvanlar ayrılmalıdır.
§ Barınaklar kuru havadar ve temiz olmalıdır.
§ Buzağılar mutlaka kolostrum almalıdır.
§ Rasyon dengeli; düzenli ve kaliteli olmalıdır.
§ Bu ve bunlara benzer kurallara uyulduğunda daha az ishal yaşanır. Ancak enterit şekillendiyse tedavide hızlı davranılmalıdır. Bunun için nonspesifik enterit tedavisine gidilmeli ve bunun için antibiyotik seçimi yapılmalıdır.