Kedi ve Köpeklerde Böbrek Yetmezliği Tedavisi
Kedi ve Köpeklerde Böbrek Yetmezliği Tedavisi
Akut Böbrek Yetmezliği ARF
Böbrek hastalığının bu formunda ölüme engel olabilmek için agresif ve acil tedaviye ihtiyaç vardır. Bazı durumlarda kandaki atık maddelerin vücuttan uzaklaştırılabilmesi için diyalize ihtiyaç duyulmaktadır.
Üriner kanal tıkanması söz konusu olan kedilerde bu tıkanıklık acilen açılmalıdır. Eğer açılmaz ise artan potasyum kana karışacak hiperkalemiye sebep olacak ve bu durum kalbi etkileyerek ölüme sebep olacaktır. İdrar yollarında tıkanıklık açılmadan; hayvan sondalanmadan sıvı tedavisine başlamak son derece tehlikeli sonuçlara yol açabilir
ARF’a sebep olabileceği düşünülen herhangi bir ilaç var ise derhal kullanımı ve durdurulmalıdır ve altta yatan ana nedene odaklanılmalıdır. Sıvı tedavisi kritiktir; hassas davranılmalıdır; saline ya da dekstroz içeren solüsyonlar başlangıçta kullanılmalıdır. Sıvı tedavisi sıvı ve elektrolit dengesizliklerini düzeltir; böbreklere gelen kan akımını arttırır ve diürezi başlatır.
Kediler; kalori gereksinimlerini karşılamak ve protein metabolizmasını minimize etmek için; kalori girişini ayarlamak zorundadırlar. Protein miktarının fazlalığı; uremiyi arttırır; durumun daha fazla kötüleşmesine neden olur.
Petler ilk sıvı tedavisinden sonra hala ürinasyon yapamamışlarsa Lasix ya da mannitol verilmelidir. Aşırı potasyum (hyperkalemia) ARF - akut böbrek yetmezliğinin bulgusudur. Eğer hafif derecede ise; sıvı tedavisi tek başına sorunu giderecektir. Eğer şiddetli ise regüler insülin ve sodyum bikarbonat kullanılır. ARF’li petler ülserlere ve enfeksiyonlara karşı oldukça hassastırlar; bu problemlere karşı bazen tedavi başlanabilir. Ethylene glycol (antifreeze) zehirlenmesi akut böbrek yetmezliğine bir örnektir.
Kalp sorunu olan petler; intravenöz (damariçi) sıvı tedavisine karşı oldukça duyarlıdırlar. Yüksek dozda verilen sıvı; pulmoner ödem olarak adlandırılan; akciğerlerde sıvı yükünün artmasıyla karakterize duruma neden olabilir. Bu bir ikilem yaratıacaktır. Eğer yeterli sıvı verilmezse; böbrek sorunu daha kötüye gider. Fazla sıvı verilirse de akciğerlerde ödem oluşacaktır. Atık ve zehirli maddelerin kandan atılabilmesi için gerekli miktarda sıvı verilirse de; bu sıvı pulmoner ödeme neden olabilir.Bu yüzden sıvı tedavisi çok dikkatli uygulanmalıdır.
Kronik Böbrek Yetmezliği CRF
En sık karşılaştığımız böbrek hastalığı formudur. Prognoz hastanın yaşına ve ne kadar süredir kronik böbrek yetmezliğine sahip olduğuna bağlı olarak değişir. Diğer hastalıklara sahip yaşlı hayvanlarda (genellikle geriatrik hastalıklar) eğer tanı erken konmaz ise tedavi oldukça güç olacaktır.
CRF’li çoğu petlerde (özellikle kedilerde); sorun ARF’ye benzer semptomlar gösterdiğinde görünür hale gelir. Bu petler hospitalize edilmeli ve akut faz atlatılana kadar her gün intravenöz sıvı tedavisiyle tedavi edilmelidir. Tedavi öncesi BUN ve Creatinin düzeyleri ölçülmeli ve hospitalizasyon süresince de böbreklerin sıvı tedavisine yanıt verip vermediği yakından takip edilmelidir. Eğer intravenöz sıvı tedavisini takiben 24-48 saat içerisinde BUN ve creatinin anlamlı şekilde düşmez ise prognoz zayıftır denir.
Tedavilerin çoğu; CRF’nin (üremik sendrom olarak da adlandırılır) semptomlarını minimize etmeyi hedefler. Bunların hiçbiri problemi tedavi etmez ve tamamının kesin işe yaradığı söylenemez. Her hayvanın tedavisi onun özel ihtiyaçlarına göre düzenlenmelidir. Ayrıca; gelişigüzel ilaç kullanımı var olan böbrek problemini daha da kötüleştirebilir. Bu uygulama; böbreklerin ilaç metabolizmasındaki rolü nedeniyle neredeyse her ilaç için geçerlidir.
Bazen; bu hastalıkla tanışan ve o süreci yoğun yaşamış olan kişilerin tavsiyeleri ve web sayfalarına aktardıkları bilgilerden de yararlanılabilir. Bu tavsiyelerden bazıları:
Kediniz her zaman taze içme suyuna ulaşabilmelidir. Su kabını günde en az 3 kez taze su ile doldurarak onun daha çok su içmesini teşfik etmelisiniz. Su içmeyi teşfik için aromalı sular yaratabilirsiniz. Ayrıca stresi minimuma indirebilmek onu stresten uzak tutmak için de elinizden geleni yapmalısınız.
Diyet
CRF li petler; yüksek kaliteli proteinle sınırlı miktarda beslenmelidirler. Diyetteki düşük protein; azot atık maddelerinin oluşumunu azaltacak ve böylece azotu vücuttan temizlemek için uğraşan böbreklerin yükünü hafifletecektir. Protein tüm vücut fonksiyonları için çok önemlidir; özellikle kediler için hayati öneme sahiptir ve tamamen kısıtlanamaz . Gerçek şu ki; protein kısıtlaması çok dikkatli bir şekilde yapılmadığı takdirde üremik sendrom daha da kötüleşecektir..
Yüksek kaliteli protein; vücut tarafından üretilemeyen; dışarıdan vücuda gıda ile alınması gereken; beslenme için son derece gerekli olan esansiyel amino asitleri içeren proteindir. Böbrek hastalığı için tavsiye edilen mama K/D© diyettir. Bu mama Hills tarafından üretilmiştir ve spesifik bir hastalığın tedavisine yardımcı olarak kullanıldığı için sadece veteriner kliniklerinde bulunur. Yüksek kaliteli proteine ek olarak düşük fosfor ve sodyum içermektedir.
Çoğu kedi k/d yi kolaylıkla yediği halde; yaşlı kedilerde diyet değişikliği biraz zor olabilir Kedilerin çoğu az yemek yer ve böbrek hastalığına bağlı olarak da kilo kaybederler. Bu nedenle; onları sevmedikleri bir yiyeceğe zorlayarak; sorunlarına yenisini eklemek istemeyiz. Düzenli olarak yediği mamaya yeni mamayı karıştırarak; hafifçe ısıtarak ya da bir miktar deniz ürünü (istridye) ya da konserve mama ekleyerek tadını daha çekici hale getirerek yemelerini sağlayabiliriz.
Suda eriyen vitaminler (Örn; B-kompleks vitaminler) PU/PD’li petlerde daha kolay kayba uğrarlar. Destek ürünlerin alınması yardımcı olacaktır.
Üzerinde "for urinary health" yani "üriner sağlık için" yazan mamaları kullanmayınız. Onlar; FLUTD olarak adlandırılan farklı bir hastalığın tedavisi içindir. Bu ürünler; böbreklere zarar verecek şekilde kan pH’ını değiştirirler.
Fosfor Düşürücü İlaçlar
CRF li hayvanlarda; hastalığın ilerlemesi ile fosfor seviyesi artacaktır. Bu artan fosfor ; CRF de yaygın olarak görülen anemiye neden olur. Bu durum ayrıca; Paratiroid hormonu aracılığıyla; vücuttaki kalsiyum metabolizmasını da olumsuz etkiler. Bu; böbrekler de dahil; iç organlar ve kemiklerde ağrılı kalsiyum birikimine neden olur.
Antiasit türü ilaçlar; fosfor bağlayıcıdırlar ve kandaki fosfor düzeyini düşürürler. Bunun için; Aluminum Hydroxide (Amphogel© ) önerilir. Çünkü kolaylıkla bulunur; sıvıdır ve kediler tarafından iyi tolere edilir. Daha önce de belirttiğimiz gibi; K/D© diyetin fosforu kısıtlanmıştır ve fosfor bağlayıcı ilaçlarla birlikte kullanılmalıdır.
Potasyum artırıcı ilaçlar
CRF li hayvanlarda; hastalığın ilerlemesi ile potasyum seviyesi düşecektir. Bu her zaman kan tahlillerinde görülmeyebilir. Ağız yoluyla alınan tamamlayıcı ürünler ve sıvılara potasyum eklemek bu sorunu oratadan kaldırabilir. Ağız yoluyla verilebilen potasyumunun ( Potassium Gluconate) iyi sonuç verdiği bilinmektedir. Tumil-K© kolay uyugulanabilir olması dolayısıyla yurtdışında en çok tercih edilen preparattır.
Anemi önleyici ilaçlar
CRF nin uzun vadeli olumsuz etkilerinden biri de böbreklerden erythropoeitin salınımının eksikliği nedeniyle oluşan anemidir. Bu hormon; anemiyi en aza indirmeye yardımcıdır.
Maalesef; vücut sonuçta ağızdan alına bu tür ilaçlara karşı antibody ler üretir ve anemi tekrarlayabilir; bazen çok daha kötü bir şekilde... Bu ilaçların kullanımı; özel bir protokol ve yakın takip gerektirir. Hipertansif hayvanlarda; çok dikkatli kullanılmalıdır. Haftada 3 kez azalan dozlarda uygulanmalıdır.
Sıvılar
CRF tedavisinde en önemli konu; tamamlayıcı sıvı tedavisidir. Böbrek hastalığı olan hayvanların sahiplerine bol sıvı almaları gerektiği söylendiğinde genellikle verdikleri ortak cevap “zaten çok su içiyor” olmaktadır. Maalesef suyun bu kadar çok içiliyor olması böbrek hastalığını bir sonucudur ve bu durum hayvanın yeterli miktarda su içtiğinin bir kanıtı sayılmaz. Özellikle kediler suyu yeterli miktarda içen hayvanlar değillerdir ve hastalık durumunda ekstra su alımına ihtiyaçları vardır.
Hospitalize edilen ( hastaneye yatırılan ) hayvanlara daha etkili ve doğru olduğu için intravenöz (IV) sıvı verilir. Hospitalizasyon sırasında eğer hayvan sıvı tedavisine iyi yanıt verirse hasta sahibine evde her gün subcutan ( SQ-Subcutaneous) yani deri altı sıvı vermesi önerilebilir. Böbrek yetmezliğinde evde yapılan tedavi son derece önemlidir. Deri altı sıvı uygulama teknikleri hasta sahibine mutlaka önerilmeli ve öğretilmelidir.
CRF’li bir çok kediye 50 ml ve100 ml SQ sıvı haftada en az bir kaç kez uygulanmalıdır. Eğer sorun ilerlerse günlük sıvı uygulaması gerekebilir. Biz genellikle; aşırı idrar çıkışıyla kaybedilen suda eriyen vitaminleri yerine koymak için serum içine B-kompleks vitaminleri de ilave ederiz. Böbrek hastalığı için özel olarak üretilmiş reçete diyetler ile beslemek; suda çözünen vitaminlerin yoksunluğunun yol açacağı sorunları minimize etmek açısından önemlidir.
Kan Basıncını Düzenleyen İlaçlar
Hipertansiyon; hastalık ilerlediğinde ortaya çıkan bir durumdur. Amlodipin (kalsiyum kanal blokörleri) ve Enalapril (ACE inhibitörü) gibi kan basıncını düşüren ilaçlar bu sorunun ortadan kaldırılmasında yardımcı olacaklardır. CRF olan tüm kediler başlangıçta kan basıncı yönünden kontrol altına alınmalıdır. Bazı kediler ACE inhibitörlerine; idrarda proteini düşürerek cevap verebilirler. En az 6 ayda bir kontrol edilmelidir.
Anti-ülser ilaçları
Bazı CRF li kediler; midede hormon salgısının artmasına bağlı olarak ortaya çıkan mide bulantısı nedeniyle yemek yiyemezler. Bu soruna karşı önlem olarak; Ranitidin ya da Famotidin içeren ilaçlar kullanılabilir. Bu ilaçların; toksinlere bağlı olarak gelişen ülsere karşı kullanımı doğru seçim olacaktır.
Kusma önleyici ilaçlar
CRF li kedilerde; kusma yaygın bir semptomdur. Mide salgılarını düzenleyen hormonların ve kandaki üremik toksinlerin artması sonucu kusma ortaya çıkar. Kusma; dehidrasyona (sıvı kaybına); dehidrasyon ise böbreklere giden kan akışının azalmasına sebep olur. Glomerular filtrasyon hızı azalır ve azotemi artar. Kusmayı durdurmak için metoclopramide tercih edilir.
Antibiyotikler
Böbrek hastalığı nedeniyle zayıf düşen hayvanların; enfeksiyona yakalanma riski artar. Bu petlerde; özellikle de yaşlı hayvanlarda önemli ağız ve diş hastalıkları oluşur. Antibiyotikler; bu tür enfeksiyonlar ile mücadelede yardımcı olur.
Çeşitli Tedaviler
CRF’de kullanılan diğer ilaçlar ve tamamlayıcılar tam olarak kanıtlanmasa da yararlı olabilirler. Sorunu kötüleştirmedikleri sürece denemeye değer.
İştah arttırıcılar.
Genellikle kronik böbrek yetmezliği olan yaşlı hayvanlarda çok sık kullanılırlar ve faydalı olabilirler. En çok tercih edilen etken madde Cyproheptadine Hydrochloride adlı antihistaminiktir ve yan etkisi iştahı uyarır. Dikkatli ve uygun dozda kullanılmalıdır.
Anabolik steroidler
Artritisli yaşlı hayvanlarda artrit tedavisinde ve ayrıca iştah arttırıcı olarak iyi sonuçlar verir. Aneminin etkilerini azaltması yanısıra güvenilirliği kanıtlanmadığı için dikkatli kullanılmalıdır. Doping ilaçları olarak geçen bu ilaçların birçok yan etkisi vardır. Stanozolol en sık kullanılan etken maddedir.
Kalsitrol (Calcitriol)
CRF’nin bazı belirtilerinin paratroid hormon seviyesinin yüksek olmasına bağlı olduğu varsayılmaktadır. Bu hormon kan kalsiyum seviyesinin düzenlenmesine yardımcı olmaktadır. Bu nedenle; düşük dozda Calcitriol hormonu tedavisi ilave edilerek; Paratiroid hormonunun salınımı baskılanmaya çalışılır; böylece hayvanın kendini daha iyi hissetmesi sağlanabilir. Kalsitrol tedavisine karar verildiğinde; fosfor ve kalsiyum düzeyleri çok yakından takip edilmelidir.
Böbrek Nakli (Kidney Transplantation)
Özellikle Avrupa ve Amerika’da bazı veteriner fakültelerinde kedilere böbrek transplantasyonu yapılmaya başlanmıştır. Bu işlem; sorunu tedavi etmez ama ilaç tedavisine rağmen gelişen anemi ve kilo kaybının kontrolüne yardımcı olabilir.
Bu özel operasyonun maliyeti; 5.000 $dan fazladır. Operasyon sonrası petler; hayatının sonuna kadar immunosupresif (cyclosporine ve prednisone) tedavi almak zorundadırlar. Ayrıca; hasta kedinin sahipleri; donör olan kediyi de sahiplenmekle yükümlüdür. Nakledilen yeni böbreğin vücut tarafından reddedilmesi gibi komplikasyonların da olabileceği unutulmamalıdır.
Hastalığın Seyri: Prognoz
Böbrek hastalığına sahip CRF ve/veya ARF li hayvanlar; sürekli korunmayı gerektiren bir iyileşme sürecine sahiptirler. Özellikle tanı yeterince erken konduysa; koruma çoğu kez başarıyla sürdürülebilir. Eğer CRF li bir pet hospitalize edildiyse; kan testleri özellikle de BUN; kreatinin ve fosfor düzeyleri yakından takip edilebilir. Hospitalizasyon süresince bu değerlerde dramatik düşüşler görülürse ve petiniz klinik gelişme gösterirse; ilaçların ve subkutan SQ sıvının evde uygulanmaya devam edilmesi avantajlı olabilir.
CRF li teşhisi konmuş tüm petlere her 3-6 ayda bir kan testi;idrar tahlili( urinalysis) ve fiziki muayene yapılmalıdır. Bu hastalık progressif yani ilerleyicidir ve diğer bazı hastalıklar kendiliğinden ortaya çıkabilir. Bu nedenle; kaliteli bir yaşam için hastaların yakından takip edilmesi çok önemlidir.
Çeviren: Vet.Hek.Işıl Tomur Karatan
Kaynak: http://www.lbah.com/feline/kidney.htm
Akut Böbrek Yetmezliği ARF
Böbrek hastalığının bu formunda ölüme engel olabilmek için agresif ve acil tedaviye ihtiyaç vardır. Bazı durumlarda kandaki atık maddelerin vücuttan uzaklaştırılabilmesi için diyalize ihtiyaç duyulmaktadır.
Üriner kanal tıkanması söz konusu olan kedilerde bu tıkanıklık acilen açılmalıdır. Eğer açılmaz ise artan potasyum kana karışacak hiperkalemiye sebep olacak ve bu durum kalbi etkileyerek ölüme sebep olacaktır. İdrar yollarında tıkanıklık açılmadan; hayvan sondalanmadan sıvı tedavisine başlamak son derece tehlikeli sonuçlara yol açabilir
ARF’a sebep olabileceği düşünülen herhangi bir ilaç var ise derhal kullanımı ve durdurulmalıdır ve altta yatan ana nedene odaklanılmalıdır. Sıvı tedavisi kritiktir; hassas davranılmalıdır; saline ya da dekstroz içeren solüsyonlar başlangıçta kullanılmalıdır. Sıvı tedavisi sıvı ve elektrolit dengesizliklerini düzeltir; böbreklere gelen kan akımını arttırır ve diürezi başlatır.
Kediler; kalori gereksinimlerini karşılamak ve protein metabolizmasını minimize etmek için; kalori girişini ayarlamak zorundadırlar. Protein miktarının fazlalığı; uremiyi arttırır; durumun daha fazla kötüleşmesine neden olur.
Petler ilk sıvı tedavisinden sonra hala ürinasyon yapamamışlarsa Lasix ya da mannitol verilmelidir. Aşırı potasyum (hyperkalemia) ARF - akut böbrek yetmezliğinin bulgusudur. Eğer hafif derecede ise; sıvı tedavisi tek başına sorunu giderecektir. Eğer şiddetli ise regüler insülin ve sodyum bikarbonat kullanılır. ARF’li petler ülserlere ve enfeksiyonlara karşı oldukça hassastırlar; bu problemlere karşı bazen tedavi başlanabilir. Ethylene glycol (antifreeze) zehirlenmesi akut böbrek yetmezliğine bir örnektir.
Kalp sorunu olan petler; intravenöz (damariçi) sıvı tedavisine karşı oldukça duyarlıdırlar. Yüksek dozda verilen sıvı; pulmoner ödem olarak adlandırılan; akciğerlerde sıvı yükünün artmasıyla karakterize duruma neden olabilir. Bu bir ikilem yaratıacaktır. Eğer yeterli sıvı verilmezse; böbrek sorunu daha kötüye gider. Fazla sıvı verilirse de akciğerlerde ödem oluşacaktır. Atık ve zehirli maddelerin kandan atılabilmesi için gerekli miktarda sıvı verilirse de; bu sıvı pulmoner ödeme neden olabilir.Bu yüzden sıvı tedavisi çok dikkatli uygulanmalıdır.
Kronik Böbrek Yetmezliği CRF
En sık karşılaştığımız böbrek hastalığı formudur. Prognoz hastanın yaşına ve ne kadar süredir kronik böbrek yetmezliğine sahip olduğuna bağlı olarak değişir. Diğer hastalıklara sahip yaşlı hayvanlarda (genellikle geriatrik hastalıklar) eğer tanı erken konmaz ise tedavi oldukça güç olacaktır.
CRF’li çoğu petlerde (özellikle kedilerde); sorun ARF’ye benzer semptomlar gösterdiğinde görünür hale gelir. Bu petler hospitalize edilmeli ve akut faz atlatılana kadar her gün intravenöz sıvı tedavisiyle tedavi edilmelidir. Tedavi öncesi BUN ve Creatinin düzeyleri ölçülmeli ve hospitalizasyon süresince de böbreklerin sıvı tedavisine yanıt verip vermediği yakından takip edilmelidir. Eğer intravenöz sıvı tedavisini takiben 24-48 saat içerisinde BUN ve creatinin anlamlı şekilde düşmez ise prognoz zayıftır denir.
Tedavilerin çoğu; CRF’nin (üremik sendrom olarak da adlandırılır) semptomlarını minimize etmeyi hedefler. Bunların hiçbiri problemi tedavi etmez ve tamamının kesin işe yaradığı söylenemez. Her hayvanın tedavisi onun özel ihtiyaçlarına göre düzenlenmelidir. Ayrıca; gelişigüzel ilaç kullanımı var olan böbrek problemini daha da kötüleştirebilir. Bu uygulama; böbreklerin ilaç metabolizmasındaki rolü nedeniyle neredeyse her ilaç için geçerlidir.
Bazen; bu hastalıkla tanışan ve o süreci yoğun yaşamış olan kişilerin tavsiyeleri ve web sayfalarına aktardıkları bilgilerden de yararlanılabilir. Bu tavsiyelerden bazıları:
Kediniz her zaman taze içme suyuna ulaşabilmelidir. Su kabını günde en az 3 kez taze su ile doldurarak onun daha çok su içmesini teşfik etmelisiniz. Su içmeyi teşfik için aromalı sular yaratabilirsiniz. Ayrıca stresi minimuma indirebilmek onu stresten uzak tutmak için de elinizden geleni yapmalısınız.
Diyet
CRF li petler; yüksek kaliteli proteinle sınırlı miktarda beslenmelidirler. Diyetteki düşük protein; azot atık maddelerinin oluşumunu azaltacak ve böylece azotu vücuttan temizlemek için uğraşan böbreklerin yükünü hafifletecektir. Protein tüm vücut fonksiyonları için çok önemlidir; özellikle kediler için hayati öneme sahiptir ve tamamen kısıtlanamaz . Gerçek şu ki; protein kısıtlaması çok dikkatli bir şekilde yapılmadığı takdirde üremik sendrom daha da kötüleşecektir..
Yüksek kaliteli protein; vücut tarafından üretilemeyen; dışarıdan vücuda gıda ile alınması gereken; beslenme için son derece gerekli olan esansiyel amino asitleri içeren proteindir. Böbrek hastalığı için tavsiye edilen mama K/D© diyettir. Bu mama Hills tarafından üretilmiştir ve spesifik bir hastalığın tedavisine yardımcı olarak kullanıldığı için sadece veteriner kliniklerinde bulunur. Yüksek kaliteli proteine ek olarak düşük fosfor ve sodyum içermektedir.
Çoğu kedi k/d yi kolaylıkla yediği halde; yaşlı kedilerde diyet değişikliği biraz zor olabilir Kedilerin çoğu az yemek yer ve böbrek hastalığına bağlı olarak da kilo kaybederler. Bu nedenle; onları sevmedikleri bir yiyeceğe zorlayarak; sorunlarına yenisini eklemek istemeyiz. Düzenli olarak yediği mamaya yeni mamayı karıştırarak; hafifçe ısıtarak ya da bir miktar deniz ürünü (istridye) ya da konserve mama ekleyerek tadını daha çekici hale getirerek yemelerini sağlayabiliriz.
Suda eriyen vitaminler (Örn; B-kompleks vitaminler) PU/PD’li petlerde daha kolay kayba uğrarlar. Destek ürünlerin alınması yardımcı olacaktır.
Üzerinde "for urinary health" yani "üriner sağlık için" yazan mamaları kullanmayınız. Onlar; FLUTD olarak adlandırılan farklı bir hastalığın tedavisi içindir. Bu ürünler; böbreklere zarar verecek şekilde kan pH’ını değiştirirler.
Fosfor Düşürücü İlaçlar
CRF li hayvanlarda; hastalığın ilerlemesi ile fosfor seviyesi artacaktır. Bu artan fosfor ; CRF de yaygın olarak görülen anemiye neden olur. Bu durum ayrıca; Paratiroid hormonu aracılığıyla; vücuttaki kalsiyum metabolizmasını da olumsuz etkiler. Bu; böbrekler de dahil; iç organlar ve kemiklerde ağrılı kalsiyum birikimine neden olur.
Antiasit türü ilaçlar; fosfor bağlayıcıdırlar ve kandaki fosfor düzeyini düşürürler. Bunun için; Aluminum Hydroxide (Amphogel© ) önerilir. Çünkü kolaylıkla bulunur; sıvıdır ve kediler tarafından iyi tolere edilir. Daha önce de belirttiğimiz gibi; K/D© diyetin fosforu kısıtlanmıştır ve fosfor bağlayıcı ilaçlarla birlikte kullanılmalıdır.
Potasyum artırıcı ilaçlar
CRF li hayvanlarda; hastalığın ilerlemesi ile potasyum seviyesi düşecektir. Bu her zaman kan tahlillerinde görülmeyebilir. Ağız yoluyla alınan tamamlayıcı ürünler ve sıvılara potasyum eklemek bu sorunu oratadan kaldırabilir. Ağız yoluyla verilebilen potasyumunun ( Potassium Gluconate) iyi sonuç verdiği bilinmektedir. Tumil-K© kolay uyugulanabilir olması dolayısıyla yurtdışında en çok tercih edilen preparattır.
Anemi önleyici ilaçlar
CRF nin uzun vadeli olumsuz etkilerinden biri de böbreklerden erythropoeitin salınımının eksikliği nedeniyle oluşan anemidir. Bu hormon; anemiyi en aza indirmeye yardımcıdır.
Maalesef; vücut sonuçta ağızdan alına bu tür ilaçlara karşı antibody ler üretir ve anemi tekrarlayabilir; bazen çok daha kötü bir şekilde... Bu ilaçların kullanımı; özel bir protokol ve yakın takip gerektirir. Hipertansif hayvanlarda; çok dikkatli kullanılmalıdır. Haftada 3 kez azalan dozlarda uygulanmalıdır.
Sıvılar
CRF tedavisinde en önemli konu; tamamlayıcı sıvı tedavisidir. Böbrek hastalığı olan hayvanların sahiplerine bol sıvı almaları gerektiği söylendiğinde genellikle verdikleri ortak cevap “zaten çok su içiyor” olmaktadır. Maalesef suyun bu kadar çok içiliyor olması böbrek hastalığını bir sonucudur ve bu durum hayvanın yeterli miktarda su içtiğinin bir kanıtı sayılmaz. Özellikle kediler suyu yeterli miktarda içen hayvanlar değillerdir ve hastalık durumunda ekstra su alımına ihtiyaçları vardır.
Hospitalize edilen ( hastaneye yatırılan ) hayvanlara daha etkili ve doğru olduğu için intravenöz (IV) sıvı verilir. Hospitalizasyon sırasında eğer hayvan sıvı tedavisine iyi yanıt verirse hasta sahibine evde her gün subcutan ( SQ-Subcutaneous) yani deri altı sıvı vermesi önerilebilir. Böbrek yetmezliğinde evde yapılan tedavi son derece önemlidir. Deri altı sıvı uygulama teknikleri hasta sahibine mutlaka önerilmeli ve öğretilmelidir.
CRF’li bir çok kediye 50 ml ve100 ml SQ sıvı haftada en az bir kaç kez uygulanmalıdır. Eğer sorun ilerlerse günlük sıvı uygulaması gerekebilir. Biz genellikle; aşırı idrar çıkışıyla kaybedilen suda eriyen vitaminleri yerine koymak için serum içine B-kompleks vitaminleri de ilave ederiz. Böbrek hastalığı için özel olarak üretilmiş reçete diyetler ile beslemek; suda çözünen vitaminlerin yoksunluğunun yol açacağı sorunları minimize etmek açısından önemlidir.
Kan Basıncını Düzenleyen İlaçlar
Hipertansiyon; hastalık ilerlediğinde ortaya çıkan bir durumdur. Amlodipin (kalsiyum kanal blokörleri) ve Enalapril (ACE inhibitörü) gibi kan basıncını düşüren ilaçlar bu sorunun ortadan kaldırılmasında yardımcı olacaklardır. CRF olan tüm kediler başlangıçta kan basıncı yönünden kontrol altına alınmalıdır. Bazı kediler ACE inhibitörlerine; idrarda proteini düşürerek cevap verebilirler. En az 6 ayda bir kontrol edilmelidir.
Anti-ülser ilaçları
Bazı CRF li kediler; midede hormon salgısının artmasına bağlı olarak ortaya çıkan mide bulantısı nedeniyle yemek yiyemezler. Bu soruna karşı önlem olarak; Ranitidin ya da Famotidin içeren ilaçlar kullanılabilir. Bu ilaçların; toksinlere bağlı olarak gelişen ülsere karşı kullanımı doğru seçim olacaktır.
Kusma önleyici ilaçlar
CRF li kedilerde; kusma yaygın bir semptomdur. Mide salgılarını düzenleyen hormonların ve kandaki üremik toksinlerin artması sonucu kusma ortaya çıkar. Kusma; dehidrasyona (sıvı kaybına); dehidrasyon ise böbreklere giden kan akışının azalmasına sebep olur. Glomerular filtrasyon hızı azalır ve azotemi artar. Kusmayı durdurmak için metoclopramide tercih edilir.
Antibiyotikler
Böbrek hastalığı nedeniyle zayıf düşen hayvanların; enfeksiyona yakalanma riski artar. Bu petlerde; özellikle de yaşlı hayvanlarda önemli ağız ve diş hastalıkları oluşur. Antibiyotikler; bu tür enfeksiyonlar ile mücadelede yardımcı olur.
Çeşitli Tedaviler
CRF’de kullanılan diğer ilaçlar ve tamamlayıcılar tam olarak kanıtlanmasa da yararlı olabilirler. Sorunu kötüleştirmedikleri sürece denemeye değer.
İştah arttırıcılar.
Genellikle kronik böbrek yetmezliği olan yaşlı hayvanlarda çok sık kullanılırlar ve faydalı olabilirler. En çok tercih edilen etken madde Cyproheptadine Hydrochloride adlı antihistaminiktir ve yan etkisi iştahı uyarır. Dikkatli ve uygun dozda kullanılmalıdır.
Anabolik steroidler
Artritisli yaşlı hayvanlarda artrit tedavisinde ve ayrıca iştah arttırıcı olarak iyi sonuçlar verir. Aneminin etkilerini azaltması yanısıra güvenilirliği kanıtlanmadığı için dikkatli kullanılmalıdır. Doping ilaçları olarak geçen bu ilaçların birçok yan etkisi vardır. Stanozolol en sık kullanılan etken maddedir.
Kalsitrol (Calcitriol)
CRF’nin bazı belirtilerinin paratroid hormon seviyesinin yüksek olmasına bağlı olduğu varsayılmaktadır. Bu hormon kan kalsiyum seviyesinin düzenlenmesine yardımcı olmaktadır. Bu nedenle; düşük dozda Calcitriol hormonu tedavisi ilave edilerek; Paratiroid hormonunun salınımı baskılanmaya çalışılır; böylece hayvanın kendini daha iyi hissetmesi sağlanabilir. Kalsitrol tedavisine karar verildiğinde; fosfor ve kalsiyum düzeyleri çok yakından takip edilmelidir.
Böbrek Nakli (Kidney Transplantation)
Özellikle Avrupa ve Amerika’da bazı veteriner fakültelerinde kedilere böbrek transplantasyonu yapılmaya başlanmıştır. Bu işlem; sorunu tedavi etmez ama ilaç tedavisine rağmen gelişen anemi ve kilo kaybının kontrolüne yardımcı olabilir.
Bu özel operasyonun maliyeti; 5.000 $dan fazladır. Operasyon sonrası petler; hayatının sonuna kadar immunosupresif (cyclosporine ve prednisone) tedavi almak zorundadırlar. Ayrıca; hasta kedinin sahipleri; donör olan kediyi de sahiplenmekle yükümlüdür. Nakledilen yeni böbreğin vücut tarafından reddedilmesi gibi komplikasyonların da olabileceği unutulmamalıdır.
Hastalığın Seyri: Prognoz
Böbrek hastalığına sahip CRF ve/veya ARF li hayvanlar; sürekli korunmayı gerektiren bir iyileşme sürecine sahiptirler. Özellikle tanı yeterince erken konduysa; koruma çoğu kez başarıyla sürdürülebilir. Eğer CRF li bir pet hospitalize edildiyse; kan testleri özellikle de BUN; kreatinin ve fosfor düzeyleri yakından takip edilebilir. Hospitalizasyon süresince bu değerlerde dramatik düşüşler görülürse ve petiniz klinik gelişme gösterirse; ilaçların ve subkutan SQ sıvının evde uygulanmaya devam edilmesi avantajlı olabilir.
CRF li teşhisi konmuş tüm petlere her 3-6 ayda bir kan testi;idrar tahlili( urinalysis) ve fiziki muayene yapılmalıdır. Bu hastalık progressif yani ilerleyicidir ve diğer bazı hastalıklar kendiliğinden ortaya çıkabilir. Bu nedenle; kaliteli bir yaşam için hastaların yakından takip edilmesi çok önemlidir.
Çeviren: Vet.Hek.Işıl Tomur Karatan
Kaynak: http://www.lbah.com/feline/kidney.htm