Tıroıd Hormonları ve İlaçlar
TIROID HORMONLARI VE İLAÇLAR Kullanılan bazı ilaçlar ve tiroid dışı hastalıklar da tiroid fonksiyonlarında değişiklere neden olmaktadır. Lityum kullananlarda hipotiroidi gelişirken; amiodaron alanlarda hipertiroidi veya hipotiroidi oluşabilir. Sunitinib isimli ilaç kanser hastaları tedavisinde kullanılır ve hipotiroidi yapabilir. İlaçların tiroid hormonlarında yaptıkları değişiklikleri şu şekilde verebiliriz:
TSH Sekresyonunu İnhibe Eden İlaçlar:
Dopamin; dobutamin; glukokortikoid; oktreotid
Tiroid Hormon Sentezini Artıran İyod Yüklemeleri:
Kontrast ilaçlar; amiodaron; topikal iyod ilaçları
Tiroid Hormon Salınımını İnhibe Eden İlaçlar
İyod aşırı alınması; Lityum; Glukokortikoid; aminoglutetimid
T4’den T3’e Dönüşümü İnhibe Edenler:
Amiodaron; glukokortikoid; beta blokerler; kontrast ilaçlar )iopanoic asit; ipodate)
Anormal İmmun Fonksiyonu Artıranlar
İnterlökin 1; İnterferon; Monoklonal antikor tedavisi
T4 ve T3’ün Bağlayıcı Proteinlere Bağlanmasını Değiştirenler:
TBG Düzeyini Artıranlar: Östrojen; Eroin; Metadon; Klofibrat; 5-Fluorourasil; Perphenazin; Tamoksifen
TBG Düzeyini Azaltanlar: Glukokortikoid; Androjenler; L-asparaginaz
T4 ve T3’ün Bağlayıcı Proteinlerden Ayıranlar: Furosemid; salisilatlar; fenitoin; karbamazepin; Heparin; Nonsteroid Antienflalamatuvar Ajanlar
Tiroid Hormon Etkisini Modifiye Edenler:
Amiodaron; Fenitoin
T4 ve T3 Kleransını (vücuttan atılmasını) artıranlar
Barbituratar; fenitoin; karbamazepin; rifampisin; Sertralin; Fluoxetine
T4 İlaç Absorbsiyonunu Bozanlar
Aluminyum Hidroksid; Ferroz Sülfat; kolestiramin; kalsiyum karbonat; kolestipol; sukralfat; soya ürünleri
Tiroid Hormon Sentezinin Regülasyonu:
TSH hormonunun yapısında (a) ve (b) subunitleri vardır. Alfa subunit FSH; LH ve hCG hormonlarının a subunitine benzerlik gösterir; ancak b subunit onlardan farklıdır; yani TSH’ya spesifiktir.
Dolaşımdaki T4 hipofizde T3 ‘e dönüşerek TSH salınımını negatif feed-back yoluyla inhibe eder. T3 ‘ ün ayrıca hipotalamustan da TRH salınımını inhibe ettiği bilinmektedir. Demek ki; dolaşımda tiroid hormonları hem hipofiz hem de hipotalamus yoluyla negatif feed back mekanizması ile TSH salınımını inhibe etmektedirler. Yeni çalışmalar tiroid hormon feedback mekanizmasında hipotalamustan salgılanan TRH’ nın da rol aldığını ortaya koymuştur. T3 ve T4 ‘ten başka dekzametazon; dopamin; dobutamin ve bromokriptin de TSH’yı inhibe eder. T3 ve T4 ün yüksek olduğu hipertiroidi durumunda TSH inhibe edilmeye çalışıldığından süprese; yani ölçülemeyecek kadar düşük düzeylerde bulunur. Hipotiroidizimde ise özellikle primer hipotiroidi durumunda T3 ve T4 dolaşımda düşük olduğundan hormon sentezini artırmak için hipofizden TSH salınımı artar ve neticede dolaşımda yüksek TSH düzeyleri oluşur. Hipertiroidizm ve subklinik hipertiroidizmin (T4 normal; T3 normal; TSH baskılı) tanısında TRH testi kullanılır. TRH; intravenöz (IV) olarak 400 mg enjekte edilmeden önce ve edildikten sonra 15; 20; 30; 45; 60; 90 ve 120. dakikalarda TSH düzeylerine bakılır. Eğer TSH düzeyleri 2 üniteden fazla artmazsa TSH ‘’suprese’’ veya ‘’baskılı’’ denir. Bu durum hipertiroidizm ve subklinik hipertiroidide görülür. TSH düzeylerinin aşırı artışı primer hipotiroidizmde görülür (15 üniteden fazla artış) ve buna ‘’abartılı cevap’’ da denir. Tersiyer (hipotalamik) hipotiroidide ise ‘’gecikmiş cevap’’ vardır; yani sadece 90-120’ inci dakikalarda TSH artışı gözlenir. Hipofizer hipotiroidide ise cevap yoktur; TSH da artış olmaz. Normal; sağlıklı bir kişide ise 15-20 dakika sonra TSH’da en az 6 ünitelik artış olur (normal cevap 5-15 ünite TSH artışıdır).
TSH’ nın fonksiyonları şunlardır:
1-Tiroid bezi membranına bağlanıp cAMP üretimini artırır.
2-İyot transportunu artırır.
3-Artan cAMP ile iyot organifikasyonunu artırır.
4-NIS ekspresyonunu artırır
5-Kronik TSH stimulasyonu tiroid bezi hiperplazisi ve guatra neden olur.
6-TPO; Tiroglobulin ve H2O2 üretimini artırır.
Tiroid Bezinin Otoregülasyonu:
Wolf-Chaikof Blok: İyotun artan oranlarda verilmesi iyot organifikasyonunu intratiroidal inorganik iyot kritik bir noktaya gelince inhibe eder. Daha sonra tiroglobulin iyodinasyonu ve tiroid hormon sentezi azalır. Bu olaya ‘’WOLF-CHAİKOF BLOK’’ adı verilir. Normal tiroid bezi bu etkiden kurtulur ve hipotiroidizm gelişmez. Ancak iyot yetersizliği varsa iyot transportu hızla artar. Bazı hastalıklarda örneğin Hashimoto tiroiditinde tiroid bezi Wolf- Chaikof etkisinden kurtulamaz ve sonuçta hipotiroizm gelişir.
Tiroid Hormonlarının Taşınması:
Tiroid hormonları dolaşımda proteinlere bağlanarak taşınır. Bu proteinler şunlardır:
1-Tiroksin bağlayan globulin (TBG): Tiroid hormonlarının %70’ ini bağlar.
2- Transtiretin (Tiroksin bağlayan prealbümin): Tiroid hormonlarının %20’sini taşır.
3-Albümin %10’ nu taşır.
Transtiretin tiroid hormonlarından başka retinol binding protein ile birleşir. Yani A vitaminin taşınmasında onemli rol oynar.
T4 ‘ün % 0.04’ü ve T3’ ün % 0.4 dolaşımında serbest olarak dolaşır. Bunlara serbest T3 ve serbest T4 adı verilir.
Dolaşımdaki bu proteinlerin artış ve azalışları özellikle total T4 ve T3 ‘ün düzeylerini etkiler. Buna karşılık serbest T4 ve T3 etkilenmez. Örneğin gebelikte ve östrojen alan kadınlarda TBG artar ve sanki hipertiroidi varmış gibi total T4 ve T3 yüksek olarak bulunur. Diğer taraftan karaciğer yetmezliğinde TBG azalır ve total hormonlar düşer. Oysa serbest hormonlar etkilenmez. T4 ‘ün serumda yarılanma ömrü 7 gün; T3’ün ise 1 gündür.
KAYNAKLAR
1http://www.tiroidcenter.com
2.http://www.guatrcenter.com
3.http://www.guatr.ws
4. http://www.guatr.cc
TSH Sekresyonunu İnhibe Eden İlaçlar:
Dopamin; dobutamin; glukokortikoid; oktreotid
Tiroid Hormon Sentezini Artıran İyod Yüklemeleri:
Kontrast ilaçlar; amiodaron; topikal iyod ilaçları
Tiroid Hormon Salınımını İnhibe Eden İlaçlar
İyod aşırı alınması; Lityum; Glukokortikoid; aminoglutetimid
T4’den T3’e Dönüşümü İnhibe Edenler:
Amiodaron; glukokortikoid; beta blokerler; kontrast ilaçlar )iopanoic asit; ipodate)
Anormal İmmun Fonksiyonu Artıranlar
İnterlökin 1; İnterferon; Monoklonal antikor tedavisi
T4 ve T3’ün Bağlayıcı Proteinlere Bağlanmasını Değiştirenler:
TBG Düzeyini Artıranlar: Östrojen; Eroin; Metadon; Klofibrat; 5-Fluorourasil; Perphenazin; Tamoksifen
TBG Düzeyini Azaltanlar: Glukokortikoid; Androjenler; L-asparaginaz
T4 ve T3’ün Bağlayıcı Proteinlerden Ayıranlar: Furosemid; salisilatlar; fenitoin; karbamazepin; Heparin; Nonsteroid Antienflalamatuvar Ajanlar
Tiroid Hormon Etkisini Modifiye Edenler:
Amiodaron; Fenitoin
T4 ve T3 Kleransını (vücuttan atılmasını) artıranlar
Barbituratar; fenitoin; karbamazepin; rifampisin; Sertralin; Fluoxetine
T4 İlaç Absorbsiyonunu Bozanlar
Aluminyum Hidroksid; Ferroz Sülfat; kolestiramin; kalsiyum karbonat; kolestipol; sukralfat; soya ürünleri
Tiroid Hormon Sentezinin Regülasyonu:
TSH hormonunun yapısında (a) ve (b) subunitleri vardır. Alfa subunit FSH; LH ve hCG hormonlarının a subunitine benzerlik gösterir; ancak b subunit onlardan farklıdır; yani TSH’ya spesifiktir.
Dolaşımdaki T4 hipofizde T3 ‘e dönüşerek TSH salınımını negatif feed-back yoluyla inhibe eder. T3 ‘ ün ayrıca hipotalamustan da TRH salınımını inhibe ettiği bilinmektedir. Demek ki; dolaşımda tiroid hormonları hem hipofiz hem de hipotalamus yoluyla negatif feed back mekanizması ile TSH salınımını inhibe etmektedirler. Yeni çalışmalar tiroid hormon feedback mekanizmasında hipotalamustan salgılanan TRH’ nın da rol aldığını ortaya koymuştur. T3 ve T4 ‘ten başka dekzametazon; dopamin; dobutamin ve bromokriptin de TSH’yı inhibe eder. T3 ve T4 ün yüksek olduğu hipertiroidi durumunda TSH inhibe edilmeye çalışıldığından süprese; yani ölçülemeyecek kadar düşük düzeylerde bulunur. Hipotiroidizimde ise özellikle primer hipotiroidi durumunda T3 ve T4 dolaşımda düşük olduğundan hormon sentezini artırmak için hipofizden TSH salınımı artar ve neticede dolaşımda yüksek TSH düzeyleri oluşur. Hipertiroidizm ve subklinik hipertiroidizmin (T4 normal; T3 normal; TSH baskılı) tanısında TRH testi kullanılır. TRH; intravenöz (IV) olarak 400 mg enjekte edilmeden önce ve edildikten sonra 15; 20; 30; 45; 60; 90 ve 120. dakikalarda TSH düzeylerine bakılır. Eğer TSH düzeyleri 2 üniteden fazla artmazsa TSH ‘’suprese’’ veya ‘’baskılı’’ denir. Bu durum hipertiroidizm ve subklinik hipertiroidide görülür. TSH düzeylerinin aşırı artışı primer hipotiroidizmde görülür (15 üniteden fazla artış) ve buna ‘’abartılı cevap’’ da denir. Tersiyer (hipotalamik) hipotiroidide ise ‘’gecikmiş cevap’’ vardır; yani sadece 90-120’ inci dakikalarda TSH artışı gözlenir. Hipofizer hipotiroidide ise cevap yoktur; TSH da artış olmaz. Normal; sağlıklı bir kişide ise 15-20 dakika sonra TSH’da en az 6 ünitelik artış olur (normal cevap 5-15 ünite TSH artışıdır).
TSH’ nın fonksiyonları şunlardır:
1-Tiroid bezi membranına bağlanıp cAMP üretimini artırır.
2-İyot transportunu artırır.
3-Artan cAMP ile iyot organifikasyonunu artırır.
4-NIS ekspresyonunu artırır
5-Kronik TSH stimulasyonu tiroid bezi hiperplazisi ve guatra neden olur.
6-TPO; Tiroglobulin ve H2O2 üretimini artırır.
Tiroid Bezinin Otoregülasyonu:
Wolf-Chaikof Blok: İyotun artan oranlarda verilmesi iyot organifikasyonunu intratiroidal inorganik iyot kritik bir noktaya gelince inhibe eder. Daha sonra tiroglobulin iyodinasyonu ve tiroid hormon sentezi azalır. Bu olaya ‘’WOLF-CHAİKOF BLOK’’ adı verilir. Normal tiroid bezi bu etkiden kurtulur ve hipotiroidizm gelişmez. Ancak iyot yetersizliği varsa iyot transportu hızla artar. Bazı hastalıklarda örneğin Hashimoto tiroiditinde tiroid bezi Wolf- Chaikof etkisinden kurtulamaz ve sonuçta hipotiroizm gelişir.
Tiroid Hormonlarının Taşınması:
Tiroid hormonları dolaşımda proteinlere bağlanarak taşınır. Bu proteinler şunlardır:
1-Tiroksin bağlayan globulin (TBG): Tiroid hormonlarının %70’ ini bağlar.
2- Transtiretin (Tiroksin bağlayan prealbümin): Tiroid hormonlarının %20’sini taşır.
3-Albümin %10’ nu taşır.
Transtiretin tiroid hormonlarından başka retinol binding protein ile birleşir. Yani A vitaminin taşınmasında onemli rol oynar.
T4 ‘ün % 0.04’ü ve T3’ ün % 0.4 dolaşımında serbest olarak dolaşır. Bunlara serbest T3 ve serbest T4 adı verilir.
Dolaşımdaki bu proteinlerin artış ve azalışları özellikle total T4 ve T3 ‘ün düzeylerini etkiler. Buna karşılık serbest T4 ve T3 etkilenmez. Örneğin gebelikte ve östrojen alan kadınlarda TBG artar ve sanki hipertiroidi varmış gibi total T4 ve T3 yüksek olarak bulunur. Diğer taraftan karaciğer yetmezliğinde TBG azalır ve total hormonlar düşer. Oysa serbest hormonlar etkilenmez. T4 ‘ün serumda yarılanma ömrü 7 gün; T3’ün ise 1 gündür.
KAYNAKLAR
1http://www.tiroidcenter.com
2.http://www.guatrcenter.com
3.http://www.guatr.ws
4. http://www.guatr.cc