2-10 Yaş Arası Çocuklar İçin Temel Alışkanlıklar
Temel Alışkanlıklar özgüveni zedelemeden ve iletişimi bozmadan nasıl verilebilir?
Temel alışkanlıklar; aile de öğrenilmeye başlanan ve öğrenilen; ev dışındaki yaşamda da varlığını sürdüren en temel yaşam becerilerdir. Okulda ki eğitimin sadece ailede verilen temel alışkanlık eğitimini pekiştirir nitelikte olduğu düşünüldüğünde anne-babaların üzerindeki sorumluluğun büyüklüğü ortadadır. Öğrenmenin en hızlı olduğu yaş aralığı çocuğun anne babasının yanında olduğu zamana denk düşer. Öğrenme doğumla başlar yaşam boyu devam eder ancak Temel Alışkanlıkların kazanıldığı en kritik yıllar 2-10 yaş aralığıdır. Bu yaşlarda üzerinde durulan olumlu davranışlar çocuklar tarafından daha çabuk benimsenir; alışkanlığa dönüşür. Temel Alışkanlıkların yerleşmesine katkısı olan deneyimlerin büyük çoğunluğu özel bir çabayı gerektirmeksizin kendiliğinden oluşur. Çocuk içinde bulunduğu çevrenin yaşayış tarzını; rutin yaşam döngüsünü; iletişim şeklini; kaygılarını veya düşünce kalıplarını özel bir çaba gerekmeden benimser; çevresinde gözlemlediği davranışları olağan bulur. Bunun yanında anne babaların çocuğunda yerleşmesini istediği bazı olumlu davranışlar vardır. Eğitim bu noktada devreye girer. Çocuğun kazanması arzu edilen davranışlar için her aile kendi bakış açısında kendi tarzıyla bazı yöntemler dener. Bu yöntemler etkili olduğunda sorun yoktur. Sorun çocuğun anne babanın yönlendirmesine direnç gösterdiğinde yaşanır. Bir tarafta anne babanın istekleri diğer tarafta çocuğun istekleri birbiri ile uyum sağlamadığında çatışmalar yaşanır. Önemli olan çatışmaların sebeplerinin anlaşılmasıdır. Bu sebepler anlaşıldığında çözüm yolu ortaya çıkar.
Yaşamın ilk yılları çocukların gelişimlerinin hızlı olduğu; karakter ve kişilik yapısının şekillenmeye başladığı; bazı temel alışkanlıkların kolayca kazandırılabildiği en önemli yıllar olduğu için bu dönemde çocuğa kazandırılacak davranışlar; zamanla; yönlendirmeyle ve özellikle de tekrara bağlı olarak alışkanlıklara dönüştürülmesi önem kazanır. Temel alışkanlıklar; çocuğun yaşadığı doğa ve toplumsal çevreye uyumunu sağlayan davranışlardır. Bu davranışlar bir kez kazanıldıktan sonra tekrarlanarak çoğu kere yaşam boyu varlıklarını sürdürürler. Aynı zamanda alışkanlıklar yerine oturdu mu hem çocuk hem de anne baba rahat edecektir; çünkü anne-baba sürekli emirler yağdırmak ve sürekli çocuğu takip etmek zorunda kalmayacaktır.
Çocuklarımıza Hangi Temel Alışkanlıkları Kazandırmalıyız?
Çocuklarımıza hangi temel alışkanlıkları kazandırırsak yaşamları boyunca rahat ederler? Hayatı kolaylaştırmada en etkili rolü hangileri oynar? Hayatımızı kolaylaştıran 3 temel alışkanlığı ve bu alışkanlıklara ilişkin alt başlıkları şu şekilde özetleyebiliriz.
DÜZEN ALIŞKANLIĞI
• DERLİ TOPLU OLMA
• UYKU
• TUVALET
• KİŞİSEL TEMİZLİK
BESLENME ALIŞKANLIĞI
• SOFRA DÜZENİ
• KENDİ BAŞINA YAPABİLME
• İLETİŞİM
DERS ÇALIŞMA ALIŞKANLIĞI
• ÖZGÜVEN
• MOTİVASYON
• ZAMAN YÖNETİMİ
• PLANLAMA
• SORUMLULUKLAR
• KENDİLİĞİNDEN HAREKET ETME
Çocuklarımıza alışkanlıkları nasıl kazandırabiliriz?
Alışkanlıkları Kazandırmak İçin İzlenecek Adımlar
Çocuğumuzdan beklentilerimizin gerçekleşmesi durumuna göre onun alışkanlıkları kazandığını yada kazanamadığını düşünürüz. Eğer beklentilerimize uygun davranışlar ortaya çıkmamışsa alışkanlık kazandırma sürecini gözden geçirmek gerekir. Elbette ki bu süreç her eve her anne babaya göre farklı yaşanacaktır. Çünkü temel alışkanlıkların oturması çocuktan çocuğa değişiklik gösterir. Her çocuk aynı zamanda aynı alışkanlıkları kazanmalıdır diyemeyiz. Çocukların kişilik özellikleri; fiziksel yapıları mutlaka dikkate alınmalıdır. Ancak burada önemli olan anne-babanın çocuğun işini yapmayı bırakması ve kendisinin yapabilmesi konusunda kararlı davranabilmesidir. Anne-babalar çocuklarının yapabilecekleri şeyleri kendileri yaparak; yaşamları boyunca ihtiyaç duyabilecekleri önemli yaşam becerilerinin gelişimini de engellemiş olurlar (karar verebilme; seçim yapabilme; girişken davranabilme… gibi). Kişisel farklılıklar söz konusu olsa da her alışkanlık kazandırmaya yönelik sürecin “ temel” ve ” değişmez” öğeleri vardır.
Amacımız; ister çocuğumuza temel alışkanlıkları kazandırmak olsun; ister oturmuş olumsuz bir alışkanlığı değiştirmek olsun; izleyeceğimiz adımlar şunlar olmalıdır:
1. Adım: Bilgilendirme
Çocuğun davranışında istenen değişimin gerçekleşebilmesi için önce çocuğun bu değişim hakkında bilgilendirilmesi gerekir. Çocuğun bu değişimi bir ihtiyaç olarak görebilmesi için; nedenleri hakkında bilgi vermek önemlidir. Kuralların neden konduğu ve beklentilerinizin önemi anlatılmalıdır. Çocuklar niçin bazı işleri yapmak zorunda olduklarını anlar ve bilirlerse; ailesine yardım etmeyi; değişimi kabullenmeyi ve bağımsız davranmayı benimserler.
2. Adım: Takip
Bilgilendirmeden sonra; çocuğun söz konusu davranışı gösterebilmesi için bir süre tanınması gerekir; bu süre içersinde yapılan takip sonucunda sorumlu davranışın ortaya çıkıp çıkmadığına; ne sürede ortaya çıktığına; hangi zamanlarda davranışın yapıldığına-yapılmadığına dikkat edilmelidir.
Beklentiler ortaya konduktan sonra çocuğunuzun istenilen davranışı ortaya koyup koymadığını takip etmeniz gerekir. “Acaba çocuğum ondan beklediğim gibi davranıyor mu?” Çocuğunuza; istenilen davranışı kazandırmada takip süreci; sizin bu konudaki kararlılığınızı ortaya koymanız açısından önemlidir. Çocuğun davranışlarını takip etmekle; ona bu konuya verdiğiniz önemi ve gösterdiğiniz dikkati de sözsüz olarak iletmiş olacaksınız. Beklediğiniz davranışı hatırlatmada tablo ve liste gibi çocuğunuzun dikkatini çekecek birtakım görsel araçlar kullanmak faydalı olabilir.
İstenilen davranış sergilendiğinde uygun pekiştireçler kullanmak (“Bunu yaptığını görmek beni mutlu etti”gibi...) davranışın sergilenme sıklığını artırmada büyük önem taşır.
Unutmayınız…
Anne-babalar bir dedektif gibi davranarak çocuğu her adımında bir gölge gibi takip etmemelidirler. Takip sürecinden; neler olup bittiğinin(davranışta meydana gelen farklılığın) farkında olmak kastedilmektedir. İyi bir gözlemle değişiklikler takip edilebilir. Bu süreçte anne babanın yanlış tutumları birçok yeni çatışmaya sebep olabilir. Anne babasının kendisine güvenmediğini fark eden çocuklar olumsuz bazı tutumlar sergilerler. Hırçın davranmak; değişime direnç göstermek gibi…
3. Adım: Geri Bildirim
Belli bir süre sonra gidişat hakkında bilgilendirmek gerekir. Eğer istenen sorumlu davranışın sayısında artış varsa uygun pekiştireçlerle motive edilmeli; eğer beklenen sorumlu davranışın ortaya çıkmasında sıkıntılar varsa; bu sıkıntılar ve olası nedenlerinin çocukla paylaşılması gerekir.
Çocuğunuzun beklediğiniz davranışı ne ölçüde yapabildiğini; ne ölçüde sıkıntı yaşadığını sizden duymaya ihtiyacı vardır. Bu sebeple alışkanlık kazandırma sürecinde belli aralıklarla “toplantı araları”nın verilmesi gereklidir. Değerlendirme yaparken kullandığımız dil de çocuğun özgüveniyle yakından ilintili olduğundan; pozitif bir dil kullanmak önemlidir. (Örneğin; .... yapmakta başarılı olduğunu görüyorum; ancak .... konusunda biraz daha gayret göstermen başarını artıracaktır.)
Unutmayınız!...
Alışkanlık kazandırma sürecinde anne-babanın çocukla işbirliği yapması önemlidir. Çünkü oturmasını istediğiniz bütün alışkanlıklar sadece çocuğunuzun değil; ailenin tüm bireylerinin sorumluluğundadır. Çocuklar yapılması gerekenlerin emredildiği ortamlarda değil; herkesin beraberce çalıştığı ortamda yer aldıklarında verimli olurlar.
4. Adım: Hatırlatma
İstenen davranış eğer gerçekleşmiyorsa yeniden hatırlatma sürecine gidilmelidir. Yeniden bilgilendirme ile başlayan bu süreç davranış oturana kadar devam etmelidir.
Yukarıda anlatılan bu öğeler sadece sorumluluk kazandırma sürecine ait değildir; temel alışkanlıkların oturmasında; kuralların belirlenmesinde kısaca yaşantımızı düzenleyecek her türlü önlemde bulunması gereken öğelerdir ve ancak kararlıve sabırlıbir tutumla yaklaşıldığında davranışın oturması sağlanabilir.
Temel alışkanlıklar; aile de öğrenilmeye başlanan ve öğrenilen; ev dışındaki yaşamda da varlığını sürdüren en temel yaşam becerilerdir. Okulda ki eğitimin sadece ailede verilen temel alışkanlık eğitimini pekiştirir nitelikte olduğu düşünüldüğünde anne-babaların üzerindeki sorumluluğun büyüklüğü ortadadır. Öğrenmenin en hızlı olduğu yaş aralığı çocuğun anne babasının yanında olduğu zamana denk düşer. Öğrenme doğumla başlar yaşam boyu devam eder ancak Temel Alışkanlıkların kazanıldığı en kritik yıllar 2-10 yaş aralığıdır. Bu yaşlarda üzerinde durulan olumlu davranışlar çocuklar tarafından daha çabuk benimsenir; alışkanlığa dönüşür. Temel Alışkanlıkların yerleşmesine katkısı olan deneyimlerin büyük çoğunluğu özel bir çabayı gerektirmeksizin kendiliğinden oluşur. Çocuk içinde bulunduğu çevrenin yaşayış tarzını; rutin yaşam döngüsünü; iletişim şeklini; kaygılarını veya düşünce kalıplarını özel bir çaba gerekmeden benimser; çevresinde gözlemlediği davranışları olağan bulur. Bunun yanında anne babaların çocuğunda yerleşmesini istediği bazı olumlu davranışlar vardır. Eğitim bu noktada devreye girer. Çocuğun kazanması arzu edilen davranışlar için her aile kendi bakış açısında kendi tarzıyla bazı yöntemler dener. Bu yöntemler etkili olduğunda sorun yoktur. Sorun çocuğun anne babanın yönlendirmesine direnç gösterdiğinde yaşanır. Bir tarafta anne babanın istekleri diğer tarafta çocuğun istekleri birbiri ile uyum sağlamadığında çatışmalar yaşanır. Önemli olan çatışmaların sebeplerinin anlaşılmasıdır. Bu sebepler anlaşıldığında çözüm yolu ortaya çıkar.
Yaşamın ilk yılları çocukların gelişimlerinin hızlı olduğu; karakter ve kişilik yapısının şekillenmeye başladığı; bazı temel alışkanlıkların kolayca kazandırılabildiği en önemli yıllar olduğu için bu dönemde çocuğa kazandırılacak davranışlar; zamanla; yönlendirmeyle ve özellikle de tekrara bağlı olarak alışkanlıklara dönüştürülmesi önem kazanır. Temel alışkanlıklar; çocuğun yaşadığı doğa ve toplumsal çevreye uyumunu sağlayan davranışlardır. Bu davranışlar bir kez kazanıldıktan sonra tekrarlanarak çoğu kere yaşam boyu varlıklarını sürdürürler. Aynı zamanda alışkanlıklar yerine oturdu mu hem çocuk hem de anne baba rahat edecektir; çünkü anne-baba sürekli emirler yağdırmak ve sürekli çocuğu takip etmek zorunda kalmayacaktır.
Çocuklarımıza Hangi Temel Alışkanlıkları Kazandırmalıyız?
Çocuklarımıza hangi temel alışkanlıkları kazandırırsak yaşamları boyunca rahat ederler? Hayatı kolaylaştırmada en etkili rolü hangileri oynar? Hayatımızı kolaylaştıran 3 temel alışkanlığı ve bu alışkanlıklara ilişkin alt başlıkları şu şekilde özetleyebiliriz.
DÜZEN ALIŞKANLIĞI
• DERLİ TOPLU OLMA
• UYKU
• TUVALET
• KİŞİSEL TEMİZLİK
BESLENME ALIŞKANLIĞI
• SOFRA DÜZENİ
• KENDİ BAŞINA YAPABİLME
• İLETİŞİM
DERS ÇALIŞMA ALIŞKANLIĞI
• ÖZGÜVEN
• MOTİVASYON
• ZAMAN YÖNETİMİ
• PLANLAMA
• SORUMLULUKLAR
• KENDİLİĞİNDEN HAREKET ETME
Çocuklarımıza alışkanlıkları nasıl kazandırabiliriz?
Alışkanlıkları Kazandırmak İçin İzlenecek Adımlar
Çocuğumuzdan beklentilerimizin gerçekleşmesi durumuna göre onun alışkanlıkları kazandığını yada kazanamadığını düşünürüz. Eğer beklentilerimize uygun davranışlar ortaya çıkmamışsa alışkanlık kazandırma sürecini gözden geçirmek gerekir. Elbette ki bu süreç her eve her anne babaya göre farklı yaşanacaktır. Çünkü temel alışkanlıkların oturması çocuktan çocuğa değişiklik gösterir. Her çocuk aynı zamanda aynı alışkanlıkları kazanmalıdır diyemeyiz. Çocukların kişilik özellikleri; fiziksel yapıları mutlaka dikkate alınmalıdır. Ancak burada önemli olan anne-babanın çocuğun işini yapmayı bırakması ve kendisinin yapabilmesi konusunda kararlı davranabilmesidir. Anne-babalar çocuklarının yapabilecekleri şeyleri kendileri yaparak; yaşamları boyunca ihtiyaç duyabilecekleri önemli yaşam becerilerinin gelişimini de engellemiş olurlar (karar verebilme; seçim yapabilme; girişken davranabilme… gibi). Kişisel farklılıklar söz konusu olsa da her alışkanlık kazandırmaya yönelik sürecin “ temel” ve ” değişmez” öğeleri vardır.
Amacımız; ister çocuğumuza temel alışkanlıkları kazandırmak olsun; ister oturmuş olumsuz bir alışkanlığı değiştirmek olsun; izleyeceğimiz adımlar şunlar olmalıdır:
1. Adım: Bilgilendirme
Çocuğun davranışında istenen değişimin gerçekleşebilmesi için önce çocuğun bu değişim hakkında bilgilendirilmesi gerekir. Çocuğun bu değişimi bir ihtiyaç olarak görebilmesi için; nedenleri hakkında bilgi vermek önemlidir. Kuralların neden konduğu ve beklentilerinizin önemi anlatılmalıdır. Çocuklar niçin bazı işleri yapmak zorunda olduklarını anlar ve bilirlerse; ailesine yardım etmeyi; değişimi kabullenmeyi ve bağımsız davranmayı benimserler.
2. Adım: Takip
Bilgilendirmeden sonra; çocuğun söz konusu davranışı gösterebilmesi için bir süre tanınması gerekir; bu süre içersinde yapılan takip sonucunda sorumlu davranışın ortaya çıkıp çıkmadığına; ne sürede ortaya çıktığına; hangi zamanlarda davranışın yapıldığına-yapılmadığına dikkat edilmelidir.
Beklentiler ortaya konduktan sonra çocuğunuzun istenilen davranışı ortaya koyup koymadığını takip etmeniz gerekir. “Acaba çocuğum ondan beklediğim gibi davranıyor mu?” Çocuğunuza; istenilen davranışı kazandırmada takip süreci; sizin bu konudaki kararlılığınızı ortaya koymanız açısından önemlidir. Çocuğun davranışlarını takip etmekle; ona bu konuya verdiğiniz önemi ve gösterdiğiniz dikkati de sözsüz olarak iletmiş olacaksınız. Beklediğiniz davranışı hatırlatmada tablo ve liste gibi çocuğunuzun dikkatini çekecek birtakım görsel araçlar kullanmak faydalı olabilir.
İstenilen davranış sergilendiğinde uygun pekiştireçler kullanmak (“Bunu yaptığını görmek beni mutlu etti”gibi...) davranışın sergilenme sıklığını artırmada büyük önem taşır.
Unutmayınız…
Anne-babalar bir dedektif gibi davranarak çocuğu her adımında bir gölge gibi takip etmemelidirler. Takip sürecinden; neler olup bittiğinin(davranışta meydana gelen farklılığın) farkında olmak kastedilmektedir. İyi bir gözlemle değişiklikler takip edilebilir. Bu süreçte anne babanın yanlış tutumları birçok yeni çatışmaya sebep olabilir. Anne babasının kendisine güvenmediğini fark eden çocuklar olumsuz bazı tutumlar sergilerler. Hırçın davranmak; değişime direnç göstermek gibi…
3. Adım: Geri Bildirim
Belli bir süre sonra gidişat hakkında bilgilendirmek gerekir. Eğer istenen sorumlu davranışın sayısında artış varsa uygun pekiştireçlerle motive edilmeli; eğer beklenen sorumlu davranışın ortaya çıkmasında sıkıntılar varsa; bu sıkıntılar ve olası nedenlerinin çocukla paylaşılması gerekir.
Çocuğunuzun beklediğiniz davranışı ne ölçüde yapabildiğini; ne ölçüde sıkıntı yaşadığını sizden duymaya ihtiyacı vardır. Bu sebeple alışkanlık kazandırma sürecinde belli aralıklarla “toplantı araları”nın verilmesi gereklidir. Değerlendirme yaparken kullandığımız dil de çocuğun özgüveniyle yakından ilintili olduğundan; pozitif bir dil kullanmak önemlidir. (Örneğin; .... yapmakta başarılı olduğunu görüyorum; ancak .... konusunda biraz daha gayret göstermen başarını artıracaktır.)
Unutmayınız!...
Alışkanlık kazandırma sürecinde anne-babanın çocukla işbirliği yapması önemlidir. Çünkü oturmasını istediğiniz bütün alışkanlıklar sadece çocuğunuzun değil; ailenin tüm bireylerinin sorumluluğundadır. Çocuklar yapılması gerekenlerin emredildiği ortamlarda değil; herkesin beraberce çalıştığı ortamda yer aldıklarında verimli olurlar.
4. Adım: Hatırlatma
İstenen davranış eğer gerçekleşmiyorsa yeniden hatırlatma sürecine gidilmelidir. Yeniden bilgilendirme ile başlayan bu süreç davranış oturana kadar devam etmelidir.
Yukarıda anlatılan bu öğeler sadece sorumluluk kazandırma sürecine ait değildir; temel alışkanlıkların oturmasında; kuralların belirlenmesinde kısaca yaşantımızı düzenleyecek her türlü önlemde bulunması gereken öğelerdir ve ancak kararlıve sabırlıbir tutumla yaklaşıldığında davranışın oturması sağlanabilir.