Motivasyonun Gücü
Birçok anne baba ve öğretmen sık sık “aslında bu davranışı; sorumluluğu isterse yapıyor ancak çoğunlukla istemiyor bu nedenle sorun yaşıyoruz” diyerek; gerçek sorun tanımlamasını çok doğru bir şekilde yapar; ancak pek çok kişi “motivasyon nasıl sağlanır?; bir çocuk nasıl motive edilir?” bunu pek bilmez. Sorun olarak görünen bir çok durumun kaynağında motivasyon eksikliğinin olduğunu birçok kişi düşünmüştür ancak muhtemelen çözümü konusunda kendilerini çaresiz hissetmişlerdir. İşte bugünkü yazımın ve bundan sonraki birkaç yazımın içeriği değişme direnen bir çocuğun motivasyonunun sağlanması üzerine olacak. Bugün özellikle motivasyonun gücünden; iç ve dış motivasyondan bahsetmek istiyorum.
İç motivasyonu yüksek olan bir kişi; kolay kolay yılmaz; karşılaştığı güçlüğü aşmak için alternatif yolları düşünür ve en önemlisi gerçekleştirmeyi arzuladığı hedefleri vardır. İç motivasyonu yüksek bir çocuk; yetişkinin ısrarlarına gerek duymadan sorumluluklarını yerine getirir; her zaman gayretlidir; elinden geleni yapar; yenilgiler karşısında pes etmez; tekrar tekrar dener…
Bu tarife uygun kaç kişi var etrafınızda; onlardan biri de siz misiniz? Peki çocuklar; onların iç motivasyon seviyesi nasıl yükselir? Çocuklara yeni bir şey sunduğumuzda onlar bu yeni şeyle çoğunlukla ilgilenirler mi? Yoksa onları nasıl ikna edeceğinizi bilemediğiniz için sıkıcı ve stresli anları sıkça mı yaşıyoruz? Bu soruların cevaplarını vermek çok kolay değildir ancak davranış eğitimine direnen bir çocuğa nasıl yaklaşacağını bilmeyen ebeveynler ve eğitimciler bağımsızlığa giden süreçlerin sancılı; stresli olmasına sebep olmaktadır.
“Motivasyon insanlara yaptırmak istediğiniz şeyleri; kendileri öyle istiyorlarmış gibi yaptırma sanatıdır. Dwight Eisenhower”
Öyle zamanlar vardır ki; anne baba olarak eminsinizdir mutlaka çocuğun bu davranışı kazanması gerekir. Özellikle sağlıklı olmayı ilgilendiren konulularda(diş fırçalama; el yıkama; mevsime uygun giyinme; uygun yiyeceklerle beslenme); evdeki var olan düzene uyum sağlayabilme(oda toplama; yatma saati; temizlik) konusunda ve diğer konularda… çocuğun mutlaka kazanması gereken davranışa çocuk ilgisiz davrandığında; bu konuyu önemsemediğinde yardımımıza dış motivasyon kaynakları koşar. Nedir dış motivasyon? Kişinin kendiliğinden yapmayı istemediği ancak kişinin dışındaki güçlerle ikna edilmesi olarak kısaca tarif edebiliriz. Bir çoğunu günlük yaşantımızda sıkça kullanırız. Çeşitli tablolar; ödüller veya cezalar hepsi birer dış motivasyon tekniğidir. Amaçsa bellidir çocuğun istenilen davranışı sorun çıkartamadan yapması. Bu yönüyle motivasyon disiplinin ayrılmaz bir parçasıdır.
Motivasyonu sağlayan bu iki kaynağa da ihtiyacımız vardır. Kişinin iç motivasyonun yüksek olması daha çok tercih edilir ancak her konuda iç motivasyonun yüksek olmasını beklenemez. Yaşam süresi içinde bazı konularda çok istekli iken bazı konularda ise isteksiz olabiliriz. Gerekli olduğunu bildiğimiz halde yapmayı hiç istemediğimiz şeyler mutlaka olmuştur. Spor yapmak; çalışmak; temizlik yapmak; yemek yapmak; erken saatte uyanmak…v.b. bunun gibi fırsatını bulduğumuzda asla yapmayacağımız bir çok “iş” vardır. Yetişkinler bu zor işlerin hayatımızdaki önemini bildiklerinden tembellik yapma isteği ile sorumluluk duygusunu dengede tutmayı başarabilirler. Yani birçok yetişkin kendi kendini motive ederek hoşuna gitmese bile birçok işi yapmayı sürdürür. Çocuklar da büyüme süresi içinde bazı konularda çok istekli bazı konularda ise isteksizdirler. Ancak isteksiz oldukları konularda kendi kendilerini motive etmeyi çoğu zaman başaramazlar. Çocuk dünyasında bazı şeylerin yetişkinlerin talebi nedeniyle yapılması gerekir; bu konular çocuklar için sevimsiz; mecburen yapılan; sıkıcı; zor; gereksiz olarak algılanabilir. Bazı şeyler çocuklara mutlaka kazandırılması gereken; bir anlamda hayati önem taşıyan konulardır. Özellikle sorumluluk; kurallar; temel alışkanlıklar(düzen; beslenme; ders alışma) gibi alt başlıkları olan çocuk eğitiminde çok önemli bir yere sahip olan davranış eğitiminde anne-babalara düşen bir çok görev vardır. Her anne baba kendi yaklaşımıyla; hayatı algılayışla; kendi değer yargılarının etkisinde kalarak çocuğuna bu temel davranış eğitimini vermeye çalışır. Bu eğitimin anlamı anne babalar için büyüktür. Çünkü her anne baba çocuğunu en iyi şekilde yetiştirmeye çalışır. Onların günün birinde ayaklarının üzerinde duran; hayatını idame ettirebilecek en temel alışkanlıklara sahip biri olarak görmek ister. Ancak aynı anlam ve önem çocuk dünyasında yer almaz. Çocuk yetişkinin kendisini için uygun gördüğü davranışları yerine getirirken zorlanır; çoğu zaman direnç gösterir. Çocuğun dirençli olması anne babayı yorar; bu sebeple iletişim bozulur; çatışmalar yaşanır. Ev ortamını gerginleştiren anne baba ile çocuk arasında adeta soğuk savaşa sebep olan bir çok çatışmanın altında motivasyonun var olmaması veya motivasyonun nasıl sağlanacağının anne-baba tarafından bilinmemesi yatar. Bir çok çatışmalı durum basit motive edici yönlendirme ile sonlandırılabilecekken; giderek büyür ve işin içinden çıkılmaz bir hal alır.
Unutmayınız…
Her davranış eğitiminde(sorumluk; kural; temel alışkanlıklar-düzen; beslenme; ders çalışma) motivasyona ihtiyaç vardır. İster iç motivasyon ister dış motivasyon sağlanmaya çalışılsın çocuğun her yeni davranış eğitiminde cesarete; doğru yönlendirmeye ihtiyacı vardır. Bu cesaret ve yönlendirmeyi sadece elindeki bu büyük gücü-motivasyonu arttırmayı- doğru kullanmayı bilen anne baba verebilir.