Çalışan Kadın/Anne Olmak ve Tükenmişlik Sendromu
ÇALIŞAN KADIN/ANNE OLMAK ve TÜKENMİŞLİK SENDROMU
Kadınların işgücü halen evinde eşine katkı olarak; ek gelir olarak algılanmaktadır. Bu mantıkla büyütülen kadınlar da kendilerine biçilen bu rolleri kabullenip içselleştirmiştir. Eşinin maddi durumu biraz iyileştiğinde kadın için çalışmama tercihi doğar ve çalışmayı sadece para kazanmak olarak algılayan kadınlar bu tercihi kullanır. Oysa ki kadının çalışması sadece maddi kazanç amaçlı görülmemeli aynı zamanda kadına kimlik kazandıran; özgüven aşılayan ve birey olmasına katkı sağlayan bir eylem olduğu yadsınmamalıdır. Çalışan kadın tek başına varolabilme duygusunu içselleştirir; sosyal yaşama dahil olur; çocuklarına örnek teşkil eder; üretken olmanın hazzını yaşarlar.
Kadınlar; yükselme; mesleki gelişim ve eğitim olanakların da erkeklere oranla daha az yararlandırılır. Eşinden bu konuda destek göremezken; işyerindeki amirleri de eğitim olanaklarından yararlanmaları konusunda kadınlara negatif ayrımcılıkta bulunurlar. Kadınların yükselme; terfi gibi beklentileri gerçekçi bulunmazken bu sebepten mesleki eğitim almaları da gereksiz görülmektedir. Hatta aynı işyerindeki evli ve bekar kadınlar arasında bile bir ayrım sözkonusudur. Evli ve çocuklu kadınların iş yükü azaltılırken bekar bayanlara iş yükleme yatkınlığı görülür.
Evlenme ve hamile kalma işten çıkarılma sebebi olarak görülüyor ve bu konuda baskı görebiliyorlar. İşe alımlarda erkeklerin evli olması tercih sebebiyken kadınlarda bu tam aksi şekilde işliyor. Hatta evli kadınların yakın zamanda çocuk sahibi olmayı düşünüp düşünmedikleri bile araştırılıyor. Evli ve çocuklu bir kadının şe fazla vakit ayırmayacağı; bu nedenle verimsiz olacağı hakkında önyargılar bulunmaktadır. Aile içi ilişkilerde yaşanan olumsuzluklarda bile kadının çalışması sorunlara sebep olarak gösterilebiliyor. Evdeki işler aksadığında kadının işten ayrılması seçeneği su yüzüne çıkarılıp seçim yapması bekleniyor. Eşin; işleri paylaşmak yerine kadının işinden feragat etmesini beklemesi yine kafalardaki alışılagelmiş rol paylaşımından ileri geliyor.
Hiç birşeye yetişememe ve tükenmişlik duygusu yaşıyorlar. Birkaç karpuzu bir koltuğa sığdırmaya çalışıyorlar. Bunu başarabilen şanslı kadınlarsa bu konuda övgü alamadıkları gibi şikayet ettiklerinde de muhattap bulamıyorlar. Evdeki işler adeta görevleridir ve yapmamak gibi bir tercih sunulmaz.
Ekonomik özgürlük elde etmiş olmanın güzel taraflarını da yaşayamaz. Zamansızlık sebebiyle sosyal hayata ve aktivitelere ayıracağı süre kısıtlıdır. Kendine zaman ayıran kadın da bu süre içinde suçluluk duygusundan kendini alamaz. Zaman zaman hemcinsleri tarafından da bu konuda eleştirilmekten kaçamaz.
Tüm bu yaşananlar sonucunda çalışan kadın sinirli; öfkeli ve tahammülsüz hale gelir. Bunu engellemenin en etkin yolu kulağa bencillik gibi gelse de; Türk kadınına yüklenenlere pek uygun düşmese de kendine zaman ayırmaktır. Ev işleri ve çocuklara ayırılan zamandan kendi için bir miktar aktarmak sorunu çözecek pratik bir çözümdür.
MÜKEMMEL KADIN OLMAYIN
Çalışan annelerin en önemli sorunu aşırı sorumluluk yüklenmek; yorgunluk ve suçluluk duygusudur. İş listelerinizi hafifleterek çözüm sağlayabilirsiniz. Devredilebilecek sorumluluklar için eşinizden; yakınlarınızdan ve iş arkadaşlarınızdan yardım isteyebilirsiniz. Kendinize vazgeçilebilecekler listesi hazırlayın. Zamanınız ve enerjiniz azaldıkça bu listedekilerden ödün verebilirsiniz. Suçluluk duygusunu azaltmak için kendinize “çocuğumun ihtiyaçlarını karşılamak için çalışıyorum” “çalıştığımda mutlu hissediyorum; çocuğuma mutlu bir anne sunuyorum” “çocuğuma örnek oluyorum” gibi telkinlerde bulunabilirsiniz.
Ayrıca çocuğunuzla kaliteli zaman geçirmek de iyi bir yöntemdir. Kaliteli zaman geçirmek; az ve öz zaman geçirmek şeklinde açıklanabilir. Bütün hafta boyunca yanında olup ilgisiz olmaktansa; hafta sonu geçireceğiniz 1-2 saati birlikte çeşitli aktivitelere katılarak; hobilerinizi paylaşarak; etkinlikleri değerlendirerek çok kıymetli zaman dilimlerine dönüştürebilirsiniz. Birlikte geçirdiğiniz bu kaliteli paylaşım saatleri sayesinde çocuğunuzun yanında olamadığınız zamanların acısını çıkarabilir; suçluluk duygunuzun gerçekle uyuşmadığını görebilirsiniz.
TÜKENMİŞLİK SENDROMU
· Kendilerini ve yaptıkları işi olumsuz kelimelerle tanımlarlar.
· Tepkileri abartılıdır.
· İşyerinde müşterilerle çatışmaya girerler.
· İş; sosyal ve özel hayatlarında insan ilişkileri bozulur ve iletişimde ciddi sorunlar yaşarlar.
· Olaylara bakış açısında bozulmalar görülür; nesnelliklerinde düşüş görülür.
· Geleceğin olumsuz olacağına dair önyargıları vardır.
· Dikkat düzeyleri zayıflar; odaklanmakta güçlük çekerler; düşünce akışı yavaşlar.
· Karar vermekte; görevlerini tamamlamakta güçlük çekerler.
· Takdir göremediklerini düşünürler fakat kendileri de yaptıkları işi beğenmezler.
· Değişimleri istemezler; iş düzeni aynı devam etsin isterler.
· Uyku düzenleri bozulur; uyumakta güçlük çekerler ve sabahları yorgun uyanırlar.
· Cinsel istekte azalma görülür.
· Yeme düzeni değişir; artar veya azalır.
· Enerji kaybı hissedilir.
· Sindirim ve boşaltım sistemlerinde rahatsızlıklar oluşabilir.
· Psikosomatik ağrı şikayetleri görülebilir.
Tükenmişlik sendromunun oluşumunda işyerindeki ortam ve kişilik özellikleri önemlidir. İşyeri ortamının aşırı rekabetçi olması ve güven vermemesi; çalışanlara eşit davranılmaması; çalışanlardan aşırı beklentilerin olması; başarılı sonuçlarla ilgili geribildirim ve teşvik verilmemesi; çalışanların karar verme sürecine katılamaması; çalışanlara yetki verme konusunda cimri davranılırken sorumluluk yüklemekte sakınca görülmemesi; iş arasında verilen molaların az olması başlıca sebeplerdir. Ayrıca kişinin mükemmeliyetçi olarak kendini fazlaca zorlaması; verilen görevlere ve angaryalara hayır diyememek; başarılarını görmezden gelip başarısızlıklarını abartmak; onay alma ihtiyacının yoğun olması ve onaylanmadığında duyulan yetersizlik duygusunu gidermek amacıyla gereğinden fazla çalışmak bu sebeplere eklenebilir.
TÜKENMİŞLİK SENDROMUNA İLAÇLIK ÖNERİLER
· Mükemmeliyetçilik sizi hiçliğe götürür. Bugüne kadar tamamlanmış mükemmel ş yoktur. Ayrıntılara fazla dalmak vaktinizi alır ve sonuca ulaşmanızı engeller.
· Yeni fikir ve önerilere açık olun. Yeni bakış açıları işinizi kolaylaştırabilir.
· Yardım tekliflerini kabul edin. İşleri paylaşmak size zaman ve enerji kazandırır. Bu sayede kendinize ayıracağınız zamanınız kalır.
· Hobiler edinin. Kafanızı işten uzaklaştırıp sizi rahatlatacak birşeylerle ilgilenmeye ihtiyacınız var. Kendinize bir hobi hediye edin.
· İşyerindeki arkadaşlıklarınızı geliştirin ki molalarınızda iş dışında sohbetler yaparak kafanızı işten uzaklaştırıp dinlendirebilin.
· İşiniz dışında da bir hayatınız olduğunu kendinize sık sık hatırlatın.
· Tükenmişlik sendromunuzu analiz ederek sebeplerini tespit edin. Bu sebeplerden değiştirebildiklerinizi değiştirin. Değiştiremediklerinizi yeniden düzenleyin veya kabullenmeyi öğrenin.
Psikolog
Ceren AKBOYAR