Diabetik Yaşlılarda Temel Beslenme İlkeleri
DİYABETİK YAŞLILARDA TEMEL BESLENME İLKELERİ
Yaşlılıkta yaşanan ağırlık kaybının çeşitli nedenleri vardır.60 yaş sonrası tat;koku alma;çiğneme;yutma güçlükleri ortaya çıkar.Bu durum yemekten alınan keyfi ve dolayısıyla besin tüketimini azaltır.
Ekonomik sorunlar;hareket kabiliyetinin azalması;birilerine bağımlı hale gelmek bireyin besin tüketimini olumsuz etkiler.
Artritler;hipertansiyon; kalpdamar hastalıkları gibi hastalıkların varlığı ve buna bağlı kullanılan ilaçlar beslenme düzenini değiştirebilir. Sosyal yaşamdan uzaklaşmaya bağlı olarak tüketilen yiyecek miktarı azalır. İlerleyen yaşla birlikte bireyin ihtiyaç duyduğu enerji( kalori) miktarı %20-30 azalır. Bunun nedeni hem kas dokusu hem de fiziksel aktivitenin azalmasıdır.
Yaşlı diyabetik bireyler zayıf olma eğilimindedir. Genellikle iştah azalmış olduğundan enerjisi yüksek besinler tercih edilmelidir.
Yeterli ve dengeli beslenme için günlük enerjinin %55-60 ‘ı karbonhidratlardan; %25-30 ‘u yağlardan %15-20’ si proteinlerden gelmelidir.
Karbonhidratlar:
Günlük enerjinin yarıdan çoğunu oluşturur. Günlük en az 50-100 gr CHO alınmalıdır.
Meyve;sebze;kepekli ekmek gibi nişasta grubu CHO’ lar seçilmelidir.
Lif Günlük lif tüketimi 25-30 gr arasında olmalıdır. Posadan zengin beslenme kan şekeri ve kan kolesterol düzeylerinin düşürülmesine; sindirime yardımcı olur; konstipasyon gelişmesini önler. Bu besinler potasyumdan da zengin olduklarından hipertansiyonun kontrolünde de etkili olacaktır.
Protein ihtiyacı yetişkinlerde olduğu gibi 0.8-1gr/kg dır. Eğer diyabete bağlı böbrek harabiyeti gelişmiş ise bu miktar kilogram başına 0.6-0.8 gramla sınırlandırılır. Ciddi hastalık ; travmalar cerrahi müdahaleler varsa ihtiyaç artar : kilogram başına alınması gereken protein 1-1.5 gramı bulur.
Kaliteli proteinler dediğimiz hayvansal proteinlerin alımı yeterli olmalıdır. Yeterli alınamadığı durumlarda ise proteinden zengin bitkisel besinler veya yumurta tüketimine özen gösterilmelidir.
Bitkisel besinlere dayalı diyette demir emilimini artırmak için diyete c vitamininden zengin ( domates portakal gibi ) besinler eklenmelidir.
Menapoz sonrası kadınlarda protein ihtiyacı ağırlıklı olarak süt ürünlerinden karşılanabilir. Tercihen yağı azaltılmış kalsiyumdan zenginleştirilmiş ürünler tüketilmelidir. Yağ tüketimi azaltılmalı fakat tamamen kısıtlanmamalıdır. Aksi takdirde yağda eriyen vitaminlerde (ADEK) eksiklikler görülecektir. Süt ve süt ürünlerinin yağsız olanlarından seçilmeli; et yerine tavuğun derisiz beyaz eti veya balık tercih edilmeli; etli yemekler yağsız pişirilmeli; yağın kızdırılması veya yakılmasından kaçınılmalıdır.
Keten tohumu; somu-on balığı; ceviz tüketiminin ölçülü olduğunda fayda; fazla tüketildiğinde zarar vereceği unutulmamalıdır.
Havuç ve yeşil yapraklılarla yaptığınız yemek ve salatalara 1 tatlı kaşığı sıvıyağ eklenmelidir.
Günlük alınması gereken sıvı miktarı 1.5-2 lt arasındadır. Kimi zaman sık idrara çıkmayı engellemek için hasta veya bakıcısı tarafından sıvı alımı kısıtlanabilmektedir. Oysaki insan yaşamı için oksijenden sonra gelen en önemli öğe sudur. Yediğimiz besinlerin sindirimi; emilimi; hücrelere taşınması;vücut ısısının denetimi gibi işlevlere sahiptir.
Diabetik yaşlılarda mineral yetersizlikleri de sık görülmektedir. Yaşa bağlı gelişebilecek osteoporozla mücadele edebilmek için yeterli miktarda kalsiyum alınmalıdır. Günlük kalsiyum ihtiyacı yaklaşık 1200 miligramdır. Bu miktarı karşılayabilmek için gün içerisinde 2-3 bardak süt; 2-3 kibrit kutusu (60-90 gram ) peynir tüketilmeli veya doktorunuzun takviyesi ile bu eksiklik dışarıdan preparat şeklinde giderilmelidir.
D vitamini ihtiyacını karşılayabilmek için güneş ışığı gereklidir fakat hareket kısıtlılığı veya örtünmeye bağlı ihtiyaç duyulan miktarlar karşılanamayabilir. Yine doktorunuza başvurarak gerekli takviyeleri dışarıdan yapabilirsiniz.
İlerleyen yaşla birlikte tat alma bozukluğu gelişir. Çoğu hasta az tuzlu yemeği reddeder. Ağır kalp yetmezliği yok ise tuzsuz diyet için ısrar edilmemelidir.
Doğal besinlerle yeterli ve dengeli beslenildiğinde ilave vitamin ve minarel takviyesine gerek kalmayacaktır.
Diabetik yaşlılarda egzersiz; tedavinin önemli bir parçasını oluşturur. Glikoz harcanmasına bağlı şekeri düzenler. Kolesterol düzeylerinin ; tansiyonun düzenlenmesine yardımcı olmaktadır. Kalp; akciğer sağlığı; kemik mineral yoğunluğunu korur. Kas gücü ve snekliğini artırır. Düşmeyi azaltır. Psikolojik olarak iyi hissettirir.
Tüm yaşlılara haftada üç kez 20-45 dakika orta tempoda yürüyüş önerilmelidir. Egzersiz öncesi ve sonrası kan şekeri ölçümleri mutlaka yapılmalıdır.
Her bir saatlik yürüyüş için diyabetik bireyin diyetine ek olarak 15 gram karbonhidrat alması gereklidir. Bu bir porsiyon meyve veya bir ince dilim ( 25gram ) ekmek ile sağlanabilir.
Diyabetli yaşlıya ve bakıcısına eğitim verilmesi tedavinin temelidir. Eğitim sonrasında beslenmenin önemi anlaşılmalıdır. Çünkü diyete uyum sağlanmadan tedaviden iyi sonuç alınması beklenilemez. Tıbbi beslenme tedavisi şeker hastalığı tedavisinin birinci basamağıdır.
Yaşa bağlı değişikliklerin olumsuz etkileri uygun diyet ve düzenli egzersiz yapılmasıyla en aza indirilebilir. Yaşam kalitesi bir ölçüde yükseltilebilir.
DYT. ŞULE DOĞAN
Yaşlılıkta yaşanan ağırlık kaybının çeşitli nedenleri vardır.60 yaş sonrası tat;koku alma;çiğneme;yutma güçlükleri ortaya çıkar.Bu durum yemekten alınan keyfi ve dolayısıyla besin tüketimini azaltır.
Ekonomik sorunlar;hareket kabiliyetinin azalması;birilerine bağımlı hale gelmek bireyin besin tüketimini olumsuz etkiler.
Artritler;hipertansiyon; kalpdamar hastalıkları gibi hastalıkların varlığı ve buna bağlı kullanılan ilaçlar beslenme düzenini değiştirebilir. Sosyal yaşamdan uzaklaşmaya bağlı olarak tüketilen yiyecek miktarı azalır. İlerleyen yaşla birlikte bireyin ihtiyaç duyduğu enerji( kalori) miktarı %20-30 azalır. Bunun nedeni hem kas dokusu hem de fiziksel aktivitenin azalmasıdır.
Yaşlı diyabetik bireyler zayıf olma eğilimindedir. Genellikle iştah azalmış olduğundan enerjisi yüksek besinler tercih edilmelidir.
Yeterli ve dengeli beslenme için günlük enerjinin %55-60 ‘ı karbonhidratlardan; %25-30 ‘u yağlardan %15-20’ si proteinlerden gelmelidir.
Karbonhidratlar:
Günlük enerjinin yarıdan çoğunu oluşturur. Günlük en az 50-100 gr CHO alınmalıdır.
Meyve;sebze;kepekli ekmek gibi nişasta grubu CHO’ lar seçilmelidir.
Lif Günlük lif tüketimi 25-30 gr arasında olmalıdır. Posadan zengin beslenme kan şekeri ve kan kolesterol düzeylerinin düşürülmesine; sindirime yardımcı olur; konstipasyon gelişmesini önler. Bu besinler potasyumdan da zengin olduklarından hipertansiyonun kontrolünde de etkili olacaktır.
Protein ihtiyacı yetişkinlerde olduğu gibi 0.8-1gr/kg dır. Eğer diyabete bağlı böbrek harabiyeti gelişmiş ise bu miktar kilogram başına 0.6-0.8 gramla sınırlandırılır. Ciddi hastalık ; travmalar cerrahi müdahaleler varsa ihtiyaç artar : kilogram başına alınması gereken protein 1-1.5 gramı bulur.
Kaliteli proteinler dediğimiz hayvansal proteinlerin alımı yeterli olmalıdır. Yeterli alınamadığı durumlarda ise proteinden zengin bitkisel besinler veya yumurta tüketimine özen gösterilmelidir.
Bitkisel besinlere dayalı diyette demir emilimini artırmak için diyete c vitamininden zengin ( domates portakal gibi ) besinler eklenmelidir.
Menapoz sonrası kadınlarda protein ihtiyacı ağırlıklı olarak süt ürünlerinden karşılanabilir. Tercihen yağı azaltılmış kalsiyumdan zenginleştirilmiş ürünler tüketilmelidir. Yağ tüketimi azaltılmalı fakat tamamen kısıtlanmamalıdır. Aksi takdirde yağda eriyen vitaminlerde (ADEK) eksiklikler görülecektir. Süt ve süt ürünlerinin yağsız olanlarından seçilmeli; et yerine tavuğun derisiz beyaz eti veya balık tercih edilmeli; etli yemekler yağsız pişirilmeli; yağın kızdırılması veya yakılmasından kaçınılmalıdır.
Keten tohumu; somu-on balığı; ceviz tüketiminin ölçülü olduğunda fayda; fazla tüketildiğinde zarar vereceği unutulmamalıdır.
Havuç ve yeşil yapraklılarla yaptığınız yemek ve salatalara 1 tatlı kaşığı sıvıyağ eklenmelidir.
Günlük alınması gereken sıvı miktarı 1.5-2 lt arasındadır. Kimi zaman sık idrara çıkmayı engellemek için hasta veya bakıcısı tarafından sıvı alımı kısıtlanabilmektedir. Oysaki insan yaşamı için oksijenden sonra gelen en önemli öğe sudur. Yediğimiz besinlerin sindirimi; emilimi; hücrelere taşınması;vücut ısısının denetimi gibi işlevlere sahiptir.
Diabetik yaşlılarda mineral yetersizlikleri de sık görülmektedir. Yaşa bağlı gelişebilecek osteoporozla mücadele edebilmek için yeterli miktarda kalsiyum alınmalıdır. Günlük kalsiyum ihtiyacı yaklaşık 1200 miligramdır. Bu miktarı karşılayabilmek için gün içerisinde 2-3 bardak süt; 2-3 kibrit kutusu (60-90 gram ) peynir tüketilmeli veya doktorunuzun takviyesi ile bu eksiklik dışarıdan preparat şeklinde giderilmelidir.
D vitamini ihtiyacını karşılayabilmek için güneş ışığı gereklidir fakat hareket kısıtlılığı veya örtünmeye bağlı ihtiyaç duyulan miktarlar karşılanamayabilir. Yine doktorunuza başvurarak gerekli takviyeleri dışarıdan yapabilirsiniz.
İlerleyen yaşla birlikte tat alma bozukluğu gelişir. Çoğu hasta az tuzlu yemeği reddeder. Ağır kalp yetmezliği yok ise tuzsuz diyet için ısrar edilmemelidir.
Doğal besinlerle yeterli ve dengeli beslenildiğinde ilave vitamin ve minarel takviyesine gerek kalmayacaktır.
Diabetik yaşlılarda egzersiz; tedavinin önemli bir parçasını oluşturur. Glikoz harcanmasına bağlı şekeri düzenler. Kolesterol düzeylerinin ; tansiyonun düzenlenmesine yardımcı olmaktadır. Kalp; akciğer sağlığı; kemik mineral yoğunluğunu korur. Kas gücü ve snekliğini artırır. Düşmeyi azaltır. Psikolojik olarak iyi hissettirir.
Tüm yaşlılara haftada üç kez 20-45 dakika orta tempoda yürüyüş önerilmelidir. Egzersiz öncesi ve sonrası kan şekeri ölçümleri mutlaka yapılmalıdır.
Her bir saatlik yürüyüş için diyabetik bireyin diyetine ek olarak 15 gram karbonhidrat alması gereklidir. Bu bir porsiyon meyve veya bir ince dilim ( 25gram ) ekmek ile sağlanabilir.
Diyabetli yaşlıya ve bakıcısına eğitim verilmesi tedavinin temelidir. Eğitim sonrasında beslenmenin önemi anlaşılmalıdır. Çünkü diyete uyum sağlanmadan tedaviden iyi sonuç alınması beklenilemez. Tıbbi beslenme tedavisi şeker hastalığı tedavisinin birinci basamağıdır.
Yaşa bağlı değişikliklerin olumsuz etkileri uygun diyet ve düzenli egzersiz yapılmasıyla en aza indirilebilir. Yaşam kalitesi bir ölçüde yükseltilebilir.
DYT. ŞULE DOĞAN