Rehabilitation Psychology Rehabilitasyon Psikolojisi

Division 22 22. Birim

Of the

American Psychological Association Amerikan Psikologlar Birliği

Rehabilitasyon psikolojisi; psikoloji biliminin bir alt dalıdır. Bu dalın içeriği; özürlüler ile çalışmakta olan akademisyen ve psikologların çalışma alanlarıdır.

Disability: Ülkemizde ‘disability’ karşılığı ‘özürlülük’- ‘engellilik’ terimleri kullanılmaktadır. Bu tanımlar bireye olumsuzluk atfetmeleri nedeniyle bu terim için işlevsel yetersizlik ifadesinin kullanılması uygun görülmüştür.

Rehabilitasyon Psikolojisinin Tanımı: Rehabilitasyon Psikolojisi; psikoloji bilimine ve mesleğine ait bilgi ve anlayışın; işlevsel yetersizliği veya kronik hastalığı olan bireylerin ve toplumun yararına olacak şekilde kullanılmasıdır ki bilimsel araştırma; klinik uygulama; uzman eğitimi; toplumun eğitimi; sosyal politikaların geliştirilmesi ve bilirkişilik yoluyla mümkün olur.

Bu tanımdan da anlaşılacağı üzere rehabilitasyon psikolojisinin; bir yandan uzman eğitimi ve bilimsel araştırma gibi akademik içeriği vardır ve üniversitelerin Psikoloji bölümlerinin sorumluluğunu ifade etmektedir; diğer yandan da uygulama alanında yapılması gereken çalışmaları belirtmektedir.

Rehabilitasyon Psikologu ise; ‘rehabilitasyonda çalışan psikolog’ olarak tanımlanmaktadır ve rehabilitasyon ekibinin en hayati üyesidir; çünkü biyolojik bozukluğu olan bireye fiziksel; zihinsel; sosyal ve kişisel işleyişini en üst düzeye çıkarması yönünde yardımcı olur. Rehabilitasyon psikologları; disiplinler arası bir ekip içinde ve en uygun rehabilitasyon hedeflerine ulaşmak üzere biyolojik; psikolojik; sosyal ve politik ortamların bileşkesi içinde hizmet verirler. Rehabilitasyon psikologları; işlevsel yetersizliği olan bebeklikten yaşlılığa kadar her yaştan birey hizmet verirler ve görevleri genel olarak;

Klinik hizmet: psikolojik değerlendirme danışmanlık ve sağaltım; bireysel rehabilitasyon programı hazırlama

İlgili kurumlarda yöneticilik

Program geliştirme

Endüstride danışmanlık

Bilirkişilik

Toplum politikası geliştirme

İşlevsel yetersizliği olan bireylerin haklarının savunuculuğunu yapmak

Yasal mevzuatı rehabilitasyon psikolojisinin hedeflerine uygun hale getirmek

Çocukluk-ergenlik rehabilitasyonu

-Bebeğe-çocuğa-ergene yönelik

- Birinci derecedeki bakan bireye yönelik (anne veya anne yerine geçen bakıcı)

- Aile bireylerine yönelik

- Rehabilitasyon ekibindeki uzmanlara yönelik

- Okul öncesi kurumlarında (kaynaştırma programında) eğitimcisine ve yaşıtlarına yönelik

- Okulda (kaynaştırma programında) eğitimcilere ve yaşıtlara yönelik görev yaparlar.

Rehabilitasyon Psikolojisinin amacı: Fiziksel; psikolojik (bilişsel; duygusal; davranışsal); sosyal işleyişi en uygun biçimde yerine getirmesi için; işlevsel yetersizliği olan bireyin kendisine ve onun tedavi planı ile destek programının içinde yer alan diğer bireylere yardımcı olmaktır. Rehabilitasyon psikologları; ailelere ve birinci derece bakıcıların yanı sıra bireyin sosyal çevresindeki ilgili bireylere de (öğretmenler; arkadaşlar; işverenler; vb..) hizmet verirler.

Rehabilitasyon psikolojisi bu bireylerin hepsini bir bütün içinde ele alır ve hep birlikte; işlevsel yetersizliği olan bireyin verimliliğini ve sosyal ilişkilere ; sosyal etkinliklere; eğitime; iş ve toplum yaşamına katılımını sağlamak üzere gerekli olan olanakları araştırarak; bireysel destek programını hazırlar.

Rehabilitasyon Psikolojisinin Hedefi ve İçeriği:

Rehabilitasyon psikologları; bireylerin;İşlevsel yetersizliklerini; etkinlik sınırlılıklarını ve sosyal katılım güçlüklerini azaltarak; psikososyal işleyişini artıracak şekilde hizmet vermeyi;

Gelişimsel veya edinilen işlevsel yetersizliklerine uyum sağlamalarına ve baş etmelerine yardımcı olmayı hedeflerler.

Rehabilitasyon Psikolojisi hizmeti verilecek olan işlevsel yetersizlik grupları:

Rehabilitasyon psikologlarının hizmet götürdükleri; kişilerin doğum öncesi veya sonrası yaralanmalar; travmalar veya hastalıklar sonucu sahip oldukları fiziksel; duygusal; nörobilişsel; duygusal ve çeşitli karmaşık algı (konuşma; okuma; yazma) bozuklukları ve/veya gelişimsel işlevsel yetersizlik gruplarından bazıları şöyle sıralanabilir;

Zihinsel yetersizlik gibi konjenital veya kronik gelişim bozuklukları

Duyusal işlev kayıpları

Az işitme ve hiç işitmeme

Az görme ve hiç görmeme

Ortopedik problemlere bağlı işlevsel kayıplar

Kol-bacak eksilmeleri

Beyin hasarları

Omurilik hasarları

Felçler

Nöromusküler bozukluklar

Kol-bacak zayıflıkları gibi günlük yaşamı sınırlayan ve işlevleri azaltma eğilimi gösteren tıbbi durumlar

Kültürel; eğitimsel ve diğer dezavantajlarla karmaşıklaşan diğer fiziksel; zihinsel ve/veya duygusal bozukluklar..

Kronik ağrı

Ciddi psikiyatrik problemler.

Not: Yazı Amerikan Psikologlar Birliği nden alınmıştır.